Diqqat. Reja: 1



Yüklə 331,19 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə3/5
tarix18.05.2023
ölçüsü331,19 Kb.
#116091
1   2   3   4   5
БАРҚАРОР 
ДИҚҚАТ 
Англанган зона 
ёки диққат 
соҳаси 


qo‗zg‗alish manbaini yuzaga keltiradi. 
Bosh miya yarim sharlarining po‗stida paydo bo‗ladigan kuchli qo‗zg‗alish 
manbai nisbatan uzoqroq saqlanib turadigan mustahkam qo‗zg‗alish bo‗ladi. Ana 
shu nuqtai - nazardan akademik I.P.Pavlov "diqqatning fiziologik asosini bosh 
miya po‗sti qismidagi optimal qo‗zg‗alish manbai tashkil qiladi", deb ta‘kidlagan. 
Buni biz akademik I.P.Pavlovning quyidagi so‗zlaridan ochiq oydin ko‗rishimiz 
mumkin. 
"Miya yarim sharlarining optimal qo‘zg‘alishga ega bo‘lgan qismida -deydi 
I.P.Pavlov, - yangi shartli reflekslar engillik bilan hosil bo‘ladi va 
differensirovkalar muvaffaqiyatli ravishda paydo bo‘ladi. SHunday qilib, optimal 
qo‗zg‗alishga ega bo‗lgan joy ayni chog‗da bosh miya yarim sharlarining ijodga 
layoqatli qismi desa bo‗ladi. Miya yarim sharlarining sust qo‗zg‗algan boshqa 
qismlari bunday xususiyatga qobil emas. Ularning ayni chog‗da funksiyasi juda 
nari borganda tegishli qo‗zg‗ovchilar asosida ilgaridan hosil qilingan reflekslarni 
qayta tiklashdan iboratdir".
I.P.Pavlov tomonidan kashf etilgan nerv jarayonlarining induksiya qonuni 
diqqatning fiziologik asoslarini tushunib olish uchun ahamiyatga egadir. Mana shu 
qonunga muvofiq, bosh miya po‗stining bir joyida maydonga kelgan qo‗zg‗alish 
jarayonlari bosh miya po‗stining boshqa joylarida tormozlanish jarayonlarini 
yuzaga keltiradi. Bosh miya po‗stining ayrim bir joyida yuzaga kelgan 
tormozlanish jarayoni bosh miya po‗stining boshqa joylarida kuchli qo‗zg‗alish 
jarayonlarini paydo bo‗lishiga olib keladi. Ayni shu paytda har bir onida miya 
po‗stida qo‗zg‗alish jarayoni uchun optimal, ya‘ni nihoyatda qulaylik bilan 
harakatlanuvchi biror bir kuchli qo‗zg‗alish manbai mavjud bo‗ladi.
"Agar bosh suyagiga qarash imkoni bo‗lganda, degan edi I.P.Pavlov, uning 
ichidagi miya ko‗rinadigan bo‗lsa, agar miya yarim sharlarida optimal kuchli 
qo‗zg‗alish uchun eng yaxshi sharoit tug‗ilgan nuqtasi miltillab ko‗rinadigan 
bo‗lsa, yangi sog‗lom bir narsani o‗ylab turgan odamning miyasiga qaraganimizda 
uni miyasini katta yarim sharlarida juda holati jimjimador shakli, surati va hajmi 
har damda bir o‗zgarib, turlanib, jimir-jimir qilib turgan yorug‗ narsani u yoqdan 


bu yoqqa yugurib qimirlab turganini va miya yarim sharining bu yorug‗ narsa 
atrofidagi boshqa erlarni bir muncha xira tortib turganini ko‗rardik". 
A.A.Uxtomskiy tomonidan ilgari surilgan dominantlik tamoyili ham 
diqqatning fiziologik asoslarini aniqlash uchun katta ahamiyatga ega. Dominantlik 
tamoyiliga muvofiq miyada qo‘zg‘alishning har doim ustun turadigan hukmron 
o‘chog‘i mavjud bo‘ladi, bu hukmron qo‘zg‘alish o‘chog‘i aynan shu damda 
miyaga ta’sir qilib, unda yuzaga kelayotgan hamma qo‘zg‘alishlarni qandaydir 
ravishda o‘ziga tortib oladi va buning natijasida boshqa qo‘zg‘alishlarga nisbatan 
uning hukmronligi yanada oshib boradi. Nerv tizimi faoliyatining tabiati 
qo‗zg‗alishning hukmron bo‗lishi yoki dominantning mavjudligi bilan asoslanadi.
2
Bu hol psixologik jihatdan biror qo‗zg‗atuvchilarga diqqatning qaratilishi va 
ayni chog‗da ta‘sir qilib turgan boshqa qo‗zg‗atuvchilardan diqqatning 
chalg‗ishida ifodalanadi. Jiddiy diqqat, odatda o‗ziga xarakterli bo‗lgan tashqi 
ifodalari bilan bog‗liq bo‗ladi. Narsani yaxshilab idrok qilishga qaratilgan 
harakatlar bilan (tikilib qarash bilan eshitish) ortiqcha harakatlarni to‗xtatish, nafas 
olishni sekinlashtirish, diqqat uchun xos bo‗lgan yuz harakatlari bilan bog‗liq 
bo‗ladi. 
Diqqat turlari 
Odam ayrim narsalarga o‗z diqqatini ongli ravishda o‗zi hohlab qaratsa, 
boshqa bir narsalar diqqatni beixtiyor ya‘ni bizning hohishimizdan tashqari jalb 
qiladi. Odam psixik faoliyatining muayyan ob‘ektga yo‗naltirilishi va to‗planishida 
ifodalanadigan diqqat quyidagi turlarga bo‗linadi. 
 
Diqqatning aktivligiga qarab - ixtiyorsiz, ixtiyoriy va ixtiyoriydan 
so‗nggi diqqat. 
 
Diqqatning ob’ektiga qarab - tashqi va ichki diqqat. 
 
Diqqatning faoliyat turlariga qarab - individual, guruhiy va jamoaviy 
diqqat 
Ayrim adabiyotlarda diqqatning ikkita va ayrimlarida uchta deb ko‗rsatiladi. 
Ular ixtiyorsiz diqqat, ixtiyoriy diqqat va ixtiyoriydan so‗nggi diqqat turlaridan 
2

Yüklə 331,19 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin