Əlisahib ƏROĞUL

ERMƏNĠ-DAġNAK FAġĠZMĠNĠN TÖRƏTDĠYĠ «XOCALI SOYQlRIMI» 
ĠNSAN AĞLININ QƏBUL ETMƏDĠYĠ VƏHġANƏLĠKDĠR 
 
Heç bir təsirli söz 1992-ci il fevral ayının 25-dən 26-na keçən gecə erməni-
daĢnak  faĢistlərinin  Xocalıda  törətdiyi  dəhĢəti  ifadə  etmək  gücünə  malik  deyil. 
Əslində  bu  fikirlə  də  barıĢmaq  istəməzdim.  Məyusluq  və  təəssüf  hissiylə  qeyd 
edərdim  ki,  tarix  hələ  bu  sözü  tapacaq,  yazacaq,  qələm  tutacaq  əl  axtarıĢındadır. 
Ġnsan iztirabından ləzzət almaq mərəzinə tutulmuĢ daĢnak manqurtlarının bu gecə 
məqsədləri  ərazini  Azərbaycan  türkündən  təmizləmək  yox,  ərazidəki  Azərbaycan 
türkünün kökünü kəsmək olub. 
Həmin    gecə    erməni-daĢnak    faĢistləri      oqnemyotların,    tank    və  topların 
atəĢiylə  ulu  türk  Ģəhərinə  müqəddəs  al  türk  qanından  don  biçdilər.  UĢaq,  qadın, 

---

281 
 
qoca  demədilər,  təhlükəsiz,  əliyalın,  dinc  əhalini  piyadaların  döyüĢ  maĢınlarının, 
zirehli  transportyorların  mərmi  atəĢinə  tuĢ  etdilər.  ġəhər  yüzyaĢlı  ağsaqqalından 
tutmuĢ iki günlük körpəsinədək qətlə yetirildi. Ələ keçənə aman verilmədi: Əliyev 
Təvəkkülün  əl-qolunu  bağlayıb  məftillə  ağaca  sarıdılar.  Ayaqları  altında  Ģin 
yandırdılar.  Bağırtısından  yer-göy  titrədi;  Fərqanədən  qaçqın  düĢüb  Xocalıya 
pənah  gətirmiĢ  Türk  Əhmədin  ilk  əldən  baĢını  kəsdilər.  Hayqırtısı  ərĢə  qalxdı; 
Hacıyev  Süleymanı  diri-diri  soydular;  Mehdiyev  Səfanın  baĢ  dərisini  alasunlu 
qaĢıdılar;  Nəbiyev  Həsənin  baĢ  beynini  kəllə  boĢluğundan  çıxarıb  apardılar; 
Quliyev  Taleyin  ağzına  güllə  sıxdılar.  Ürəkləri  soyumadı,  baĢını  daĢla  əzdilər. 
Ömür-gün  yoldaĢı  Rahilənin  qıyyasına  dözmədilər,  onu  da  güllələdilər. 
Qucağından yerə düĢmüĢ Samirə qanı buxarlanan anasının üstünə iməklədi. Onun 
ürək yaxan ağlartısını, qıĢqırtısını qurĢunla kəsmədilər, pırpızaqlı daĢnak manqurtu 
əlindəki  avtomatın  qundağı  ilə  məsum  qızcığazın  əmgəyi  bərkiməmiĢ  baĢını 
torpağa  yapıĢdırdı;  Atası  Hümbətov  Cəmilin  gözü  qabağındaca  Muğanın  alnına 
güllə  sıxdılar.  Oğul  dağına  dözməyən  əliyalın  ata  düyünlənmiĢ  yumruğuyla 
düĢmənlərinin  üstə  atıldı,  onu  da  havada  güllələdilər.  DaĢnak  manqurtları 
Hümbətov Cəmilin ömür-gün yoldaĢının, qızının, gəlininin Ģərəfini alçaldıb, sonra 
da hər üçünü xüsusi amansızlıqla qətlə yetirdilər; ikiyaĢlı Natəvan güllə yarasından 
keçinən  anası  Xanımın  sorağındaydı.  «Ana»  deyə  haylanırdı,  hoylanırdı,  anasını 
arayırdı.  Anasını  araya-araya  ağlayırdı,  fəryad  edirdi,  səsini  kəsmək  bilmirdi. 
ĠkiyaĢlı  qızcığazın  səsini  də  gicgahına  güllə  sıxmaqla  kəsdilər;  Salahov 
Məhəmmədi, Novruzov Ələsgəri, Səfiyev Elçini armatur çubuqlarla döyə-döyə Ģil-
küt etdilər, qol-qabırğalarını sındırıb əzdilər. Hər üçünün sür-sümüklərini xıncım-
xıncım  edərək  qətlə  yetirdilər.  Ələ  keçən  Ģəhər  müdafiəçilərinin  aqibəti  daha 
dəhĢətli,  daha  acınacaqlı,  ağlasığmaz  oldu.  Diri-diri  dondurdular.  Ġsti-isti  erməni 
qəbirlərinin  yastı  daĢları  üstə  baĢlarını  kəsdilər.  Xüsusi  qəddarlıqla,  amansızlıqla 
öldürdülər.  Neçə-neçə  baĢı,  qulağı  kəsilmiĢ  uĢaq,  kiĢi  meyitlərini  diri  girovlara 
dəyiĢdilər.  Bu  mənzərələrə  Ģahidlik  edənlər,  gözlə  görənlər  qan  ağladı.  Körpəsini 
kürəyinə ĢəlləmiĢ ana həmin müdhiĢ gecəni dirigözlü açdı. Sübhə kimi PDM-lərin, 
zirehli  transportyorların  təkərləri  qabağında  ora-bura  qaçdı.  Heydən  düĢsə  də 
qurtuldu, düĢmən əlindən salamat çıxdı. Gecənin qaranlığında iĢıq saçan güllələrin 
hədəfindən  yayındı.  Nəfəsini  dərib  Ģəlləyini  açanda  gözlərinə  inanmadı.  Gözləri 
bərələ  qaldı.  Gömgöy  göyərmiĢ  körpəsi  donvurmadan  kürəyindəcə  keçinmiĢdi. 
Sarsıldı, baĢına, sinəsinə döydü. Ana bala itkisinə dözəmmədi. Əbədi Ģikəst oldu. 
Gözlərində  qan  cilvələndi.  Müqəddəs  yurddan,  ana  torpaqdan  ruhu  da  qopdu.  O 
gecə Ģəhərdə ancaq ölülər qaldılar. 
ġəhər Ģəhid qanına boyandı. ġəhər özü də elə Ģəhid düĢdü. Xocalı dünyası 
qan  gölündə  üzdü.  Ağ  qar  üstə  al  qan  gölməçələri  sərgiləndi.  Qan  gölündə  qərib 
adalar  kimi  Ģəhid  cəsədləri  bir-birinə  söykəndi.  Gecə  donunda  düĢmən  gözündən 
yayınıb  söykəkdən  çıxan  yaralı  Xocalı  Ģəhidi  hələ  də  qala  divarlarına  tərəf 
dartınırdı. Canından can diləyirdi. Nəfəsi üzülürdü. Tıncıxa-tıncıxa, nəfəsi gizlənə-

---

282 
 
gizlənə  sürünürdü.  Ancaq  nəfəsi  sinəsinə  dirənəndə  əli  daĢlara  çatdı.  Son  gücünü 
gözləri  didilən  dizlərinə  verdi.  Əllərinin  köməyi  ilə  qamətini  dikəltdi.  «Azadlıq 
ağacı  qanla  suvarılar»  pıçıldadı.  Pıçıltısını  bir  ancaq  özü  eĢitdi.  Dizini  qatladı. 
ġəhadət barmağını ayaq ləpirinin yerində göllənmiĢ qanına batırdı. Al qanıyla Qara 
divarına  son  vəsiyyətini  yazdı:  «Xocalı  qan  gölüdür.  Bu  qanlı  göldən  çırmanıb 
keçmə, türk oğlu! Xocalı faciəsinə göz yumar olsan, Vətən sənə oğul deməz. ġəhid 
ruhları səni bağıĢlamaz, Vətən oğlu!» 
DaĢnak  terror  qrupları  mühasirədən  çıxıb  qaçanları,  sağ  can  qurtarmaq 
istəyənləri  yanlarına  sürəkçilər  salıb  yollarda,  yamaclarda,  dağ  keçidlərində, 
meĢələrdə pusqular qurub tələyə salırdılar. Ov kimi ovlayırdılar. Təkrar qətliamlar 
törədirdilər. Fevralın 25-dən 26-na keçən gecə erməni-daĢnak faĢizminin XX əsrin 
son  vandalizminə  əl  qoydular,  bəĢər  tarixində  isə  ən  böyük  insani  fəlakətlərdən 
birinə  imza  atdılar.  83  uĢaq  o  gecənin  qurbanı  oldu.  76  uĢaq  ağır  yaralar  aldı.  25 
uĢaq ata-anasız qaldı. 130 uĢaq valideynlərindən birini itirdi. 8 ailə tamamilə məhv 
edildi.  1153  dinc  sakin  qətlə  yetirildi.  910  nəfər  əsir  alındı.  487  nəfər  əlil  oldu. 
Ġnsan ölümü varsa, həyatını itirənlərin dağıdılan, yandırılan xanimanlarından, qarət 
olunan,  talanan  var-dövlətinin  itkisindən,  hesabından  söz  açmağına  dəyərmi? 
Xocalı faciəsi kitab-dəftərə sığası dərd deyil yazasan, Vətən oğlu! 
Öz  çeĢidinə,  rənginə  görə  oxĢarı,  bənzəri,  analoqu  olmayan,  xüsusi 
qəddarlığı  ilə  seçilən  bu  terror  aktı  sivil  dünyanın  gözləri  qarĢısında  baĢ  verən 
insanlığa  qarĢı  yönəlmiĢ  bəĢəri  bir  cinayət  idi.  Məhz  bu  gün  bəĢər  tarixi  insan 
ağlının,  insan  idrakının,  insan  dərrakəsinin  qəbul  edə  bilmədiyi  bir  faciə  ilə  bu 
qanlı aksiya ilə, vəhĢanəliklə üz-üzə qaldı. Bu qanlı aksiya erməni-daĢnak faĢistləri 
tərəfindən  törədilən  türk  soyqırımının  ən  dəhĢətli  mənzərəsi,  Rusiyanın 
imperiyapərəst  dairələri  tərəfindən  isə  Azərbaycanın  müstəqilliyinə  qarĢı 
yönəldilən qəsdin ən qanlı və son zirvəsiydi. Bu faciə Azərbaycan türkünün sabaha 
ümidini qırmaq, iĢıqlı dünyaya baxan gözünə mil çəkmək, oyulmuĢ gözünü ovcuna 
qoymaq  dərsiydi.  DaĢnak  terror  qruplaĢmalarına  və  hərbi  hissələrinə  qoĢulan, 
Xocalı soyqırımının həyata keçirilməsində daĢnak muzdlusu qismində iĢtirak edən 
xüsusi təyinatlı  366-cı  motoatıcı rus alayının  fitnəkar və  cinayətkar rolundan  yan 
keçmək  mümkün  deyil.  Bir  halda  ki  alayın  praporĢiklərinin  80%-i,  bir  batalyon 
komandiri,  baĢqa  birinin  qərargah  rəisi,  15  vzvod  komandiri,  yüzlərlə  əsgəri 
daĢnaklardan  ibarət  səlahiyyətli  vəzifə  sahibləri  və  hərbi  qulluqçuları  idisə,  alaya 
təhkim  edilən  də  Zaqafqaziya  Hərbi  Dairəsi  Komandirinin  müavini,  erməni 
mənĢəli general-leytenant Ġosif Ohanyan olubsa, tay buna nə ad vermək olar?! 
Alay  komandiri  Y.Y.Zarviqorov  erməni-daĢnak  faĢistlərinə  satılıbsa, 
artilleriya  divizionunun  komandiri  Ġ.Lixodey,  kombatlardan  Nabokix,  Kraule 
haqqında  danıĢmağa,  yazmağa,  artıq  söz  deməyə  dəyərmi?!  Mayor  Ohanyan 
Seyran MiĢaqoviç (batalyon komandiri), Çitçiyan Valeriy Ġsayeviç (qərargah rəisi) 
daxil olmaqla 366-cı alayda xidmət edən 50-dən çox erməni millətindən olan zabit 
və praporĢiklərin qəddarlıqları göz dəlirsə, bu amansız terror aktında iĢtirak edən, 

---

283 
 
beynəlxalq  aləmdə  ad  çıxaran,  öz  milli  mənliyini  Xocalıda  ikigünlük  körpəni 
öldürməsiylə  bəyan  edən,  adı  Tayqulaq  Androniklə  bir  sırada  çəkilən  ASALA 
terrorçusu  Vazgen  Sislyandan  nə  ummaq  olar?!  Həm  də  bu  məlun  Qarabağ 
separatçısı,  Azərbaycan  vətəndaĢı,  Azərbaycanın  Abdulla  Ocalanı  kimi  ad 
çıxarmıĢ,  ədalət  məhkəməsində  mühakimə  olunmaq  əvəzinə  Ermənistan 
Respublikasının  prezidenti  kreslosunu  mənimsəmiĢ  R.Koçaryanın  təĢəbbüsü  ilə 
Qarabağ  müharibəsinin  qəhrəmanı  adına  layiq  görülmüĢdür.  15  il  keçməsinə 
baxmayaraq nə yazıqlar ki Xocalı qətliamının törədilməsində adı çəkilən «Qaflan» 
və  çəkilməyən  onlarca  daĢnak  terror  qrupları  hələ  də  Ana  torpaqda  Qarabağda, 
Xocalının  xarabazarlığı  üstə  at  oynadırlar.  ġəhid  ruhlarını  təhqir  etməkdə  davam 
edirlər.  Milli  mənliyimizi  ələ  salmaqdan  Ģövqlə  danıĢırlar.  Öz  qanlı,  çirkin 
oyunbazlıqlarından  əl  çəkmirlər.  Biz  isə  hələ  də  toparlanıb  erməni-daĢnak 
faĢistlərinin  Qarabağda  dikəlib  körüklənən  burunlarını  ova-ovuĢdura  bilmirik  ki, 
bilmirik.  Ġllər  keçir,  lakin  Xocalı  soyqırımının  yarası  nə  sağalır,  nə  də  qaysaq 
bağlayır.  Ġl  üstə  il  gəldikcə  göynərtisi  daha  da  artır.  Axı,  bu  yara  ovutmalı, 
ovunmalı  yara  deyil.  Qapısında  axı,  çöpü  dikəlmir  Ģəhərin.  Xocalı  qətliamından 
salamat çıxanlara Tanrı öz lütfünü göstərib. Allah Ģəhid düĢənlərə qəni-qəni rəhmət 
eləsin. Amin!