Elşən Misir oğlu Nəsibov

İ
darəçilik 
məcmu,  kollektiv  hüquqdur.  İdarəçiliyin  tərkibində  iştirak, 
quruculuq  və  yaradıcılıq,  koordinasiya  etmək,  yönləndirmək,  nəzarət  və 
müşahidə kimi hallar mövcuddur. İdarəçilik qaydalar yaratmaq, nizam-intizam 
yaratmaq  və  sahələrdəki  resurslardan  fərdi  və  kollektiv  olaraq  istifadə  etməni 
tənzimləmək hüququdur. 
Dövlət  mövcuddursa,  deməli,  idarəçilik  də  var.  Bu  idarəçilik  insanlar, 
vətəndaşlar tərəfindən həyata keçirilir. Dövlətlər insanlara idarəetmə hüquqları 
müəyyən edirlər. Hüquqların müəyyən olunması normalar və qaydalarla həyata 
keçirilir.  Hər kəs praktiki olaraq birbaşa idarəçilikdə iştirak edə bilmir. Lakin 
ümumən idarəçiliyin əsas iştirakçısı rolunda çıxış edir.  
İ
darəçilik hüququ birbaşa təmsilçilik və təyinatla yerinə yetirilir. Eləcə də 
dolayı  üsullarla  da,  yəni  nümayəndələr  vasitəsilə    (vasitəli  idarəçilik)  yerinə 
yetirilir. Hakimiyyət bu aspektdə birbaşa və dolayı yollarla xalqa məxsus olur. 
Nəticə etibarilə isə xalqa məxsusdur. Birbaşa və dolayı hüquqlar elə cəm halda 
xalqın idarəçilik və tənzimləmə hüquqlarının tərkibini təşkil edir.  
İ
darəçilik  əhatəsinə  və  miqyasına  görə    mərkəzi  və  yerli  olmaqla  iki 
hissəyə  ayrıldığından,  hüquqlar  da  müvafiq  olaraq  iki  hissə  arasında  bölgüyə 

---

57 
 
məruz  qalır.  Vəzifə  bölgüləri,  struktur  bölgüləri  elə  özlüyündə  idarəçiliyin 
sahələr üzrə və pilləli formasını meydana gətirir. 
İ
darəçilik, nüfuz və təsir etmək elə insanların təbii xarakterinə bağlı olan 
məsələdir.  İdarəçilik  vasitələr  üzərində  təsir  istəklərindən  və  insanların 
qaydalar  yaratmaq  istəklərindən  formalaşır.    İnsanın  pozitiv  xarakteri  ona 
hüquqlar  verir,  onun  istək  və  arzularından  ortaya  çıxır.  Xarakter  həmçinin 
qabiliyyətinə,  istedadına  bağlı  olur.  Hüquq  normaları  resursların  təyinatını 
müəyyən etmək funksiyasını yerinə yetirir.  
İ
nsanların  idarəçilik  hüquqları  onların  hakimiyyət  hüquqlarını  da 
formalaşdırır. Hakimiyyətdə vəzifələr tutmaq və funksiya həyata keçirmək elə 
idarəçiliyin  tərkibini  təşkil  edir.  İdarəçilik  əsasən  fərdi  qaydada  kiminsə 
üzərində  nüfuz  etməkdən  yox,  həyatın  özünü  tənzimləməkdən  ibarətdir. 
İ
darəçilik  hüququ  daha  çox  məsuliyyət  yaradan  hüquqdur.  Çünki  əks  tərəfin 
hüquqlarının  da  təminatı  məsələsi  gündəlikdə  olur.        İnsanların  idarəçilik 
hüquqlarına  təşkilatçılıq  hüquqları,  təşkil  etmək  hüquqları,  icra  etmək 
hüquqları,  normaları  qəbul  etmək  hüquqları  aiddir.  İdarəçilik  hüquqları 
qərarları  qəbul  etmək,  tabeli  əsaslarla  müşahidə  və  nəzarət  etmək  kimi 
aspektləri  də  özündə  cəmləşdirir.  İdarəçilik  hüquqlarına  seçkilərdə  aktiv  və 
passiv əsaslarla iştirak hüquqları da aid olur. Hər iki halda insanların dövlətin 
və  hakimiyətin  işində  iştirak  hüquqları  formalaşır.  İdarəçilik  hüquqları 
insanların özlərini dövlətə bağlayır və dövlətin fəaliyyətini insan fəaliyyəti ilə 
tamamlayır.