Əlyazması hüququnda
İnkişaf etmiş ölkələrin nəzarət sistemi və onun sığorta fəaliyyəti ilə
Yüklə 1,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.3 İnkişaf etmiş ölkələrin nəzarət sistemi və onun sığorta fəaliyyəti ilə əlaqəsnin təhlili Dünya təcrübəsində malların ixracı və idxalı, müxtəlif kommerciya riskləri, alıcının ödəmə qabiliyyətinə malik olmaması müqavilələrə əməl olunmaması olunmaması sığorta edilir; kosmik və ya atom risklərin, ətraf mühitin ekologiyasının pozulması, hesablama maĢınlarının və dənizdə qazma qurgularının, müxtəlif mü- təxəssislərin peĢə yanlıĢlarından sığortalar meydana gəlmiĢdir. 58 Sığortanın sadalanan bu və ya digər növləri dunyanın bir çox dövlətlərində geniĢ istifadə olunmaqdadır.Bəzi ölkələrin təcrübəsində sığorta fəaliyyəti üzərində dövlət nəzarətini nəzərdən keçirək. Məsələn, dövlətlə biznesin qarĢılıqlı münasibətləri nöqteyi–nəzərindən sığorta ABġ-ın təsərrüfat mexnazimndə özünəməxsus yer tutmaqdadır. Ölkənin ən effektiv maliyyə institutlarından biri kimi sığorta müasir ABġ cəmiyyətinin gündəlik həyatının praktiki olaraq bütün sahələrinə təsir gostərir. Məsələn, Amerika BirləĢmiĢ ġtatlarında bir çox dövlətlərdən fərqli olaraq, ölkənin əksər əhalisini əhatə edə biləcək tibbi sığor- tanın dovlət sistemi yoxdur. Buna görə müalicəyə sərf olunan məbləğin böyük hissəsi xüsusi sığorta Ģirkətləri vasitəsi ilə ödənilir. Amerika BirləĢmiĢ ġtatlarının – ın sığorta bazarı həmçinin dünyanın ən yülsək rəqabətli bazarlarından biridir.Sığorta bazarında minlərlə sığorta Ģirkətinin fəaliyyət gostərməsinə baxmayaraq, onların böyük hissəsi yalnız ölkənin bir Ģtatında qeydiyyatdan keçmiĢ kiçik sığorta Ģirkətləridir. ABġ –ın sıgorta bazarında olan rəqabət daha çox dövlətin bu sahənin tənzimlənməsinə yanasması ilə əlaqədardır. ABġ dövləti rəqabətə təklifin yüksək səviyyəsini və sıgorta xidmətlərinin keyfiyyətini təmin etməyə imkan verən mühüm bir mexanizm kimi baxır. Buna görə də, dövlət mahiyyətcə rəqabətin möhkəmlənməsinə istiqamətlənən və bu sahənin tənzimlənməsinə liberal yanasmanı əsas götürür. Əksər statlarda sıgorta bazarına yanasmanın meyarı kapitala olan tələblərdir. Böyük Britаniyаdа dövlətin sığortа nəzаrətinin necə həyаtа keçirildiyini nəzərdən keçirək. Bu əməliyyаtlаrа nəzаrəti Böyük Britаniyаnın Sənаye və ticаrət depаrtаmenti həаytа keçirir. Sənаye və ticаrət Depаrtаmentinin (STD) fəаliyyəti bu istiqаmətdə аĢаğıdаkı mərhələləri özündə cəmləĢdirmiĢdir. Sığоrtа əməliyаtlarının həyata kеçirilməsinə görə icazələrin vеrilməsi: Sığоrta əməliyyаtlarına bаĢlamazdan əvvəl sığоrta kompaniyası müəyyən olunmuĢ sığorta növlərinə görə STD-dən icazə olmalıdır. 1987-ci il yanvar 1-dən etibarən Aġ-nın direktivlərinə uyğun olaraq, uzunmüddətli sığortanın 7 növü, ümumi sığortanın isə 17 59 növü müəyyən edilmiĢdir və bunlаrdan hər birinə görə sığоrta kоmpaniyası STD-dən icаzə almalıdır. Bеlə təsnifаt Aġ üzv olan ölkələrinin hər biri tərəfindən bəyənilmiĢdir. Fəаliyyət göstərən oxĢаr sıgorta kоmpaniyaları da sıgоrtanın yеni növlərinə görə icazə almаlıdırlar. STD- nin icаzəsindən əvvəl bu kompaniyanın sıgоrtanın bu növünü həyfta keçirilməsini hazır olub-olmgması yoxlamalıdır. Buna görə də STD-nə göndərilmiĢ sığorta kompаniyasının yarаdılması haqqında ərizadə, ilkin kapital, sığorta əməliyyatlarının növləri, sıgorta polisləri, sıgorta mukafatlarının stavkası, risklərin yenidən sığorta olunmasına dayir müqavillər, əməliyyat xərcləri, gəlir və zərərlərin qiymətləri, üçillik perspektiv üzrə balans məqalələri haqqında məlumatlar da öz əksini tapmalıdır. Departamentə həmçinin yaradılan kompaniyanın direktoru, rəhbəri, baĢ mühasibi vəzifəsinə olan namizədlər də təqdim olunmalıdırlar. Onlar isə öz növbəsində öz bacarıq və maharətlərini təsdiqetməlidirlər. Məhdud məsuliyətli sığorta kampaniyaları üçün səhmlər məhdüdlaĢdırılmalı və tam Ģəkildə ödənmiĢ səhmdar kapitalı 100 min funt sterlingdən aĢağı olmalıdır. Sənaye və ticarət Depоrtamentinin naziri tələb olunan infаrmasiyaya və tamm Ģəkildə ödənəsi kapitalın həcminə dəyiĢiklikləri edə bilər. STD yeni yaranmıĢ sığorta kompaniyala-rından investisiya əməliyatlarının müəyyən növünün 5 il ərzində həyata keçirilməsini tələb edə bilər: sığorta mükafatının toplanmıĢ həcminin məhdudlaĢdırılması; sığorta kampaniyasının ölkə ərazisində sıgorta olunmuĢ riskləri üzrə məsuliyətinə bərabər olan aktivlərin və ya onların müəyyən hissəsinin STD-nin maliyə-kredit Ģöbəsində saxlanılması; sığorta əməliyyatlarının həyata keçirilməsi haqqında ətraflı informasiyanın rüblər üzrə tələb olunması. 12 Avropa ġurası direktivləri üzrə sığorta növlərinin təsnifatı A- Uzun müddətli sığorta I. Həyatın və annuitetlərin sığortası. II. Nigahın bağlanması və uĢağın anadan olmasının sığorta edilməsi. III. Əlaqəli uzunmuddətli sığorta. IV. Sağlamlığın fasiləsiz Ģəkildə sığorta olunması. 12 http://cavanshirmahmud.blogspot.com/2014/12/sgorta-isi.html 60 V. Tontin sığortası. VI. Kapitalın qaytarılmasının sığorta olunması. VII. Pensiya sığortası. B- Sığortanın ümumi növləri 1. Bədbəxt hadisələrdən sığorta. 2. Xəstəlik hadisəsinə görə sığorta. 3. Avtomobillərin sığorta olunması. 4. Dəmiryolunun hərəkət sisteminin sığorta olunması. 5. Təyyarələrin sığorta olunması. 6. Gəmilərin sığorta olunması. 7. Yüklərin nəqliyyat sığortası. 8. Yanğın və təbii fəlakətlərdən sığorta. 9. Əmlakın sığorta olunması. 10. Avtonəqliyyat sürücülərinin vətəndaĢlıq məsuliyyətinin sığorta olunması. 11.Aviakompaniya sahiblərinin vətəndaĢlıq məsuliyyətinin sığorta olunması. 12. Gəmi sahiblərinin vətəndaĢlıq məsuliyyətinin sığorta olunması. 13. Ümumi məsuliyyətin sığorta olunması. 14. Kreditlərin sığortası. 15. Muzdla iĢləyən Ģəxslərin sui-istifadəsi ilə əlaqədar olan maliyyə itkilərindən sığorta. 16. Digər maliyyə itkilərindən sığorta. 17. Məhkəmə xərclərinin sığorta olunması. Böyük Britaniyanın STD-i yeni yaradılmıĢ və eləcə də əvvələr qeydiyyatdan keçmiĢ sığorta kompaniyalarının yeni sığorta növlərinin həyata keçirilməsinə dair ərizələrini müntəzəm Ģəkildə nəzərdən keçirir. Kompaniya tərəfindən həyata keçirilmiĢ sığorta əməliyyatlarına nəzarət. Sığorta əməliyyatların hər hansı bir növünün həyata keçirilməsindən asılı olmayaraq, bütün sığorta kompaniyaları hesabat ilinin bitməsindən 6 ay sonra tətbiq olunmuĢ əməliyyatlar haqqında ətraflı hesabatları nəĢr etdirməli və STD-ə təqdim etməlidirlər. 61 Qanunvericiliyə əsasən, xüsusiləĢmiĢ azad auditor Ģirkətləri təqdim edilmiĢ məlumatların düzgünlüyünü yoxlamalıdırlar. Hesabatların tərkibi kompaniyanın balansından, mənfəət və zərər hesabından, sığorta mükafatının dinamikasının analizindən, zərərlərin tezliyinin və sığortanın ümumi növləri üzrə iddiaların ləğvinin tədqiq olunmasından, eləcə də uzunmüddətli sığorta növlərinin fondlar üzrə dəyiĢilməsinin icmalından (həyatın, pensiyaların sığortalanması və s.) təĢkil olunur. Sığorta kompaniyasının səhmdarlarından hər biri ondan bu hesabatın surətini tələb edə bilər. Sığorta kompaniyasının aktivlərinin onun öhdəçiliklərindən həmiĢə çox olmasını müəyyən edən ödəmə qabiliyyətinin səviyyəsinə xüsusi diqqət verilir. Sığorta kompaniyasının tədiyyə qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi və onlara tətbiq olunan tələblər, sığortanın ümumi və uzunmüddətli növləri üzrə təyin edilir. Sığortanın ümumi növləri üzrə sığorta kompaniyalarının tədiyyə qabiliyyətinin səviyyəsinə nəzarət etmək üçün Aġ-nin 1977-ci il direktivləri və eləcə də 1974 və 1982-ci illərdə qəbul edilmiĢ sığorta kompaniyaları haqqında qanunlara əsasən müəyyən edilmiĢdir. Aġ daxil olmayan olkələrin xarici sıgorta kompaniyaları Böyük Birtaniyada və eləcə də onun sərhətlərindən kanarda hayata keçrilən əməliyatlar uzrə təyin olummuĢ tədiyə qabiliyətini Britaniyanın diğər sığorta kompaniyalarının səviyyəsində saxlamalı və bundan əlavə müəyyən edilmiĢ depoziti ödəməlidirlər. Aġ dirrektivlərinə muvafiq olaraq sıgorta kompaniyyalarının komersiya əməliyatların tənzimləmməsi haqqında 1981-ci ildə qəbul edilmiĢ aktda tədiyə qabiliyətinin səviyyəsi daha mürəkəb üsulla müəyən olunmuĢdur. Burada hesablasmalar EKÜ-də ikilli üsulla; kompaniya tərəfindən akumulyasiya edilmiĢ sıgorta mukafatlarının və sığorta etdirən Ģəxslərin iddiaları üzrə ödənilən məbləğlərin nəzərə alınması metodu ilə aparılır. Uzunmüddətli sığorta növlərini həyata keçirən sığorta kompa-niyaları, elan olunmuĢ balanslara aktuarların qiymətləndirilməsini də əlavə etməlidirlər. Uzunmüddətli sığorta kompaniyaları hər üç ildən bir onların aktiv və öhdəçiliklərini yoxlayan aktuar mütəxəssislərini kompaniyaya cəlb etməlidirlər. Tədiyyə qabiliyyətinin tələb olunan səviyyəsinə əməl etməyən kompaniyalar, onlara qarĢı tətbiq ediləcək sanksiyaların 62 qarĢısını almaq üçün STD-nə maliyyə sağlamlaĢdırılması haqqında ətraflı plan təqdim etməlidirlər. Bu qayda bütün sığorta kompaniyalarına tətbiq edilir. Böyük Birtaniyada sığorta kompaniyalarının bu və ya diğər aktivlərin ümumi aktivlərdəki payna xüsusi qanunvericilik tələbləri tətbiq edilmir. Sığortaçıların investisiya əməliyyatları üzərində nəzarət, sığorta kompaniyalarının tədiyə qabiliyətinə nəzarət olunmasının ümumi siyasəti çərçivəsində həyata keçirilir. STD tərəfinnən sığorta kampaniyalarına tətbiq olunan sanksiyalar. STD sığorta kompaniyalarının operativ fəaliyyətinə müdaxilə etmək kimi geniĢ səlahiyətlərə malikdir. Kommpaniya tərəfindən qəbul olunan öhdəçiliklərin yerinə yetirilməsi zamanı və ya kompaniya müəyyən olunmuĢ və elan edilmiĢ sıgorta polisləri uzrə gəlirlərin səviyyəsini təmin etmək iqtidarına malik olmadıqda, STD sıgorta etdirən Ģəxslərin maraqlarını müdafiə etmək məqsədilə kompaniyanın fəaliyyətinə müdaxilə edə bilər. Sığorta kompaniyası doğru hesabat məlumatlarını təqdim etmədikdə, ümumi sığorta əməliyyatları üzrə tələb olunan tədiyyə qabiliyyətinin səviyyəsinə əməl etmədikdə, uzunmüddətli sığorta əməliyyatları üzrə öhdəçiliklər müvafiq aktlar vasitəsilə təmin olunmadıqda, zəruri sığorta müdafiəsi fəaliyyət göstərmədikdə və sığorta kompaniyasının rəhbər iĢçilərinin ixtisası onların vəzifələrinə uyğun olmadıqda, STD bu kompaniyalara sanksiyaları tətbiq edir. Sığorta kompaniyasının fəaliyyətində bu cür qanunauyğunsuzlugların askar edliməsi zamanı STD xəbərdarrıq etdiydən bir ay sonra kampaniyada aĢağdakı sanksiyaları tətbiq edə bilər; yeni muqavilələrin imzalammasının və ya köhnə sığorta müqavilələrnin yenidən imzalammasının qadagan olumması (belə hallarda kampaniya öz öhdəciliklərini yalnız sığorta müqavilələrinə müvafiq olaraq həyata keçirtməlidir); investisiya əməliyyatlarının müəyyən növlərinə qadağanların tətbiq olumması; bir sıra aktivlərin tam və ya qismən STD-nin müəyən etdiyi maliyə təĢkilatında saxlamılmasına dayir tələblərin irəli sürülməsi; Böyük Birtaniyada sığorta olunmuĢ risklər üzrə öhdəciliklərə uyğun olan aktivlərin Britaniya ərazisində saxlanılması; akkumulyasiya edilmiĢ sığorta mükafatlarının ümumi həcminin kompaniya üçün müəyyən olunmuĢ məbləğ ilə məhdudlaĢdırılması; təyin edilmiĢ aktuaridən, uzunmüddətli sığorta növlərinin həyata keçirilməsi haqqında məlumatların STD-nə təqdim edilməsinin tələb olunması: 63 hesabat məlumatlarının təqdim olunması üçün qısa müddətin təyin edilməsi; əlavə informasiyanın tələb olunması və s. Bundan baĢqa, kompaniyanın operativ fəaliyyətində sığorta etdirən Ģəxslərin marağına zidd olan amillərin müəyyən olunması zamanı STD dilər qəti tədbirlərdən də istifadə edir. STD bu sanksyaların təcrübədə geniĢ Ģəkildə tətbiq edir. Məsələn, təkcə 1988-ci ildə STD müxtəlif səbəblərə görə bu sanksiyaları sığorta kompaniyalarına 82 dəfə tədbiq etmiĢdir. Sığorta kompaniyaları qəbul edilmiĢ öhdəcilikləri yerinə yetirmədiydə və bu kompaniyalarda müəyən olunmuĢ mühasibat hesabatı lazımı səviyədə olmadıqda, STD sığorta kompaniyasını ləğv edə bilər. 1975-ci ildə Böyük Britaniyada sıgorta etdirən səxslərin maraqlarının müdafiəsi haqqında qanun qəbul edilmisdir. Sıgorta kompaniyasının ləgvi, o cümlədən iflasa ugraması zamanı kompaniyanın öhdəçiliklərinin sıgorta etdirən səxslərə sıgortanın məcburi növü üzrə 100 %, müqavilə növü üzrə isə 90% ödənlməsinə STD tərəfindən zəmanət verilir. Bu məqsədlə qanuna muvafiq olaraq yaradılmıs Sura, sıgorta kompaniyasının maliyyə vəziyyətinin yaxsılasdırılması üzrə xüsusi tədbirlər planını həyata keçirir. Suranın tərkibində olan fondlar, STD-də qeydiyyatdan keçmis sıgorta kompaniyalarının üzvlük haqqı və iflasa ugramıs sıgorta kompaniyaları ilə sıgorta müqavilələrinin baglanmasına yardım etdiyinə görə komisyon mükafatları olan vasitəçilərin ödədiyi xüsusi məbləğin hesabına yaradılır. Fəaliyyətdə olan sığorta bazarı müəyyən manada, özününəzarət və özünü tənzimləməni təmin edir. Sahə üzrə özünənəzarət və özünütənzimləmə orqanı kimi sığortaçıların professional assosiasiyaları çıxıĢ edir. Onlar bir qayda olaraq təĢkilat üzvləri tərəfindən sığorta qanunvericiliyinə əməl olunmasına görə məsuliyyət daĢıyır, onların fəaliyyətini sığorta etdirən Ģəxslərin marağına uyğun olaraq tənzimləyir, etik normalar riayət olunmasına nəzarət edir və saqlam rəqabəti dəstəkləyir. Məhz buna görə də sığortaçıların professional assosiasi-yalarında Ģərəf kodexsi fəaliyyət göstərir. Assosiasiyalar həmçinin sığortaçı kadrların hazırlanmasına dair məsələləri həll edir, ciddi iqtisadi tədqiqatları və düzgün qərarların variantlarını həyata keçirir və sığorta sahibkarlığının kommersiya siyasətini iĢləyib hazırlayır. Xarici təcrübədən göründüyü 64 kimi, sığorta assosiasiyaları iqtisadi tədqiqatları həyata keçirməli, hakimiyyət və idarəetmə orqanları üçün müvafiq praktiki təklif-tövsiyyələri hazırlamalıdır. Onlar sığortaçılara qanunvericilik aktları, inzibati və arbitrac qərarları haqqında məlumat verməlidirlər. Sığorta assosiasiyalarının fəaliyyətində əsas meyarlardan biri də xarici iqtisadi aspektlərdir. Bura adətən beynəlxalq sığorta assosiyasiyalarından nümayəndəliklər, elmi konfrans və simpoziumların təĢkili və s. aid edilir. AĢağıdakı cədvəldə dünyanın əksər ölkələrinin sığorta nəzarəti sisteminin strukturu verilmiĢdir: Yüklə 1,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|