Ergashxodjaeva Sh. Dj., Yusupov M. A., G’oyipnazarov S. B., Sharipov I. B. Marketing asoslari

Xizmat ajralmasligi xizmatlar ishlab chiqaruvchidan, inson yoki mashina, ajratib 
bo’lmasligini bildiradi. Agar xizmat ishchisi xizmatni yetkazib bersa u ushbu 
xizmatning bir qismiga aylanadi. Mijozlar esa shunchaki xizmatni sotib olmaydilar, 
ular uning yetkazib berilishida rol o’ynaydilar. Xaridorning qatnashishi xzimatlar 
marketingida alohida ishlab chiqaruvchi va mijoz munosabatini yaratadi. Ham xizmat 
ko’rsatuvchi ham xaridor xizmat natijasiga ta’sir ko’rsatadi.
Xizmat turliligi xizmat sifati uning kim tomonidan, qayerda, qachon va qanday 
qilib yetkazib berilishiga bog’liqligini bildiradi. Masalan, ba’zi mehmonxonalar, 
aytaylik, Marriott, boshqalardan yaxshiroq xizmati bilan ajralib turadi. Shunday 
bo’lsada, ma’lum Marriott mehmonxonasida, bir qabul peshtaxtasidagi ishchi 
xushmuomala va samarali ishlasa, yana bir ishchi sust va qo’pol bo’lishi mumkin. Har 
bir Marriott ishchisinin xizmati uning energiyasi va fikrlashi sababli har xil bo’ladi.
6.3-rasm. Xizmatning to`rt xususiyati 
Xizmat o’tkinchiligi xizmatlarni keyinroq sotish yoki foydalanish uchun saqlab 
qo’yish mumkin emasligini bildiradi. Ba’zi doktorlar mijozlardan o’tkazib yuborilgan 
seans uchun ham to’lov oladilar chunki xizmatning qiymati faqat o’sha muddatdagin 
bor bo’lib undan keyin qadrini yo’qotgan bo’ladi. Xizmat o’tkinchiligi talab yaxshi 
bo’lganda muammo bo’lmaydi. Lekin, talab miqdori tushsa, xizmat ko’rsatish firmalar 

---

128 
muammolarga duch keladilar. Masalan, tig’iz soatlar sababli jamoat transporti 
kompaniyalari butun kun bo’yi keragidan ortiq transport va uskunalarni saqlashga 
majburdirlar. Shuning uchun, xizmat ko’rsatish firmalari talab va taklif o’rtasida 
balansni toppish uchun har xil strategiyalar ishlab chiqadilar. Mehmonxona va 
kurortlar mavsumdan tashqari vaqtlarda mijozlarni jalb qilish uchun narxlarni 
tushuradilar. Restorantlar esa tig’iz paytlardagi talabga javob berish uchun yarim 
stavkali ishchilar qabul qiladilar. 
Ishlab chiqarish bizneslari singari, xizmat ko’rsatishda ham kompaniyalar o’z 
brendin belgilangan xaridor guruhining ongiga singdirish uchun marketingdan 
foydalanadilar. FedEX jo’natmalaringizni ‘tezroq, uzoqroq’ yetkazishga va’da beradi, 
Angie’s List ‘ishonchli taqrizlar’ni taklif qiladi, Hampton ‘Sizni kutib olishdan 
hursandmiz’deydi, St. Jude Children’s Hospital da esa ‘Davo toppish. Bolalarni asrash’ 
shiori mavjud. Bu va boshqa xizmat ko’rsatish firmalari odatiy marketing miksi 
vositalaridan mijozlar ongidan o’rin olishda foydalanadilar. Lekin, xizmatlar moddiy 
tovarlardan farq qilgani uchun , ular qo’shimcha marketing yondashuvlarini talab 
qilmaydi.