Geologiyasi
Yüklə 1,48 Mb.
|
|
8.5-rasm.
Gaz va suv quduqlaridagi bosim ma’lu- motlariga ko’ra gaz-suv tutash yuzasini aniqlash sxemasi 1 – gaz; 2 – suv 8.6-rasm. Quduqlardagi bosim ma’lumotlariga ko’ra gaz-neft va neft-suv tutash yuzalarini aniqlash sxemasi 1 – gaz; 2 – neft; 3 – suv 203
sinov tariqasida ishlatish buzilganda bu formulalar qo’llanilmaydi. Shuni nazarda tutish kerakki, hisoblash ma’lumotlariga asoslanib belgilangan tutash yuzalarning to’g’riligi quduqdagi bosimning to’g’ri aniqlanganligiga (birinchi galda monometrlar yordamida) bog’liq. Hisoblash yo’li bilan aniqlangan neft-suv tutash yuzasi holatining to’g’riligi qatlamning gazli va suvli zonalaridagi gaz-neft va ayniqsa gaz-suv tutash yuzalari holatini quduqdagi bosimni o’lchab olingan ma’lumotlarga asoslanib aniqlanganlariga nisbatan ishonchli bo’lmaydi. Hali foydalanishga topshirilmagan neft va gaz konlarida boshlang’ich bosimning taqsimlanishi uning turli qismlarida har xil bo’lishi mumkin. Boshlang’ich bosim qiymatlari orasidagi bu farq qatlamdagi suvlarning regional harakati bilan bog’liq. Holbuki, bosim gradientining qiymati ozgina o’garsa ham neft-suv yoki gaz-suv tutash yuzasining gorizontal holatining o’zgarishiga olib keladi (8.7-rasm). Masalan, G’arbiy Boshqirdiston va Janubi-SHarqiy Tataristondagi Tuymazin, Bavlin, Romashkin neft konlarida devon davri yotqiziqlaridagi suv-neft tutash yuzasining qiyaligi yaqqol kuzatiladi; shu bilan birga hamma konlardagi tutash yuzaning qiyaligi shimoli-sharqdan janubi-g’arbga, yer osti suvlarining regional harakatlanish tomoniga qaragan. Rossiya Federatsiyasining Stavropol o’lkasi, Kuybishev va Orenburg viloyatlari hududlaridagi gaz konlarida gaz-suv tutash yuzasining qiya holati qayd qilingan. Uyumning siljish balandligini yer osti suvlarining oqim yo’nalishi bo’yicha bosimining o’zgarishiga ko’ra gidrostatik bosim tenglamasidan foydalanib aniqlasa bo’ladi. Aytaylik I-I chiziqda (8.7-rasm) bosim r ga teng bo’lsin, u holda ushbu chiziqdan h n balandlikdagi V qanotda r 1 bosim quyidagiga teng: 100 ρ h р р n n 1 , xuddi shu balandlikda A qanotdagi bosim r 2 esa mana bunday: 100 ρ h р р s n 2 ; u holda bosimlar farqi quyidagicha hisoblanadi: 100 ρ h р 100 ρ h р р р s n n s 2 1 , bunda neft uyumining siljish balandligi h N quyidagi tenglama orqali aniqlanadi: n s 2 1 n ρ ρ ) р 100(р h . (8.11) Gaz uyumining siljish balandligi h g esa g s 2 1 g ρ ρ ) р 100(р h tenglama orqali aniqlanadi. 8.7-rasm. Neft uyumini siljishi 1 – suv; 2 – neft. 204
sharoitidagi gaz zichligini (suv bo’yicha) bosim 3 MPa bo’lganda 0,02, bosim 10 MPa 0,07 va bosim 15 MPa 0,11 g/sm 3 ga teng deb qabul qilsa bo’ladi. Qatlam bosimi 15 MPa, qatlam suvi zichligi 1,11 g/sm 3 va bosimlar farqi 0,01 MPa bo’lganda gaz-suv tutash yuzasining siljish qiymati quyidagiga teng: 1 0,11 1,11 0,01 100 h g m. Bosimlar farqi 0,01 MPa va qatlam nefti zichligi 0,7 g/sm 3 bo’lganda neft-suv tutash yuzasining siljish qiymati quyidagicha aniqlanadi: 2,5 0,7 1,1 0,01 100 h n m, neft zichligi 0,9 g/sm 3 ga teng bo’lganda esa 5 0,9 1,1 0,01 100 h n m. Demak, qatlamdagi bosimlar farqi bir xil bo’lgan holatda tutash yuzaning siljish qiymati gaz uyumida eng kichik, engil neft uyumida katta va og’ir neft uyumida eng katta miqdorga ega bo’ladi. Rossiya Federatsiyasining Romashkin konida qatlam nefti zichligi 0,815 g/sm 3 va qatlam suvlari zichligi 1,18 g/sm 3 bo’lganda neft-suv tutash yuzasining 7 m ga siljigani kuzatilgan. Buning uchun bosimlar farqi quyidagi qiymatga ega bo’lishi lozim: 0,0256 100 0,815) 7(1,18 100 ) ρ ( ρ h р р n s n 2 1 MPa. Shunday qilib, neft va gaz uyumlaridagi bosimlarni o’rganishdan ma’lum bo’lishicha, bosimning taqsimlanishi uyumni o’rab turgan qatlam suvlari bilan chambarchas bog’liq, bundan tashqari qatlam suvlarida bosim taqsimlanishining kichik o’zgarishi ham neft-suv yoki gaz-suv tutash yuzasiga sezilarli darajada ta’sir ko’rsatar ekan. Neft va gaz uyumlarini ishga solish va neft qazib chiqarishda yuqorida ko’rsatilgan qatlam bosimining taqsimlanishi buziladi. Neft va gaz uyumlarida bosim pasayadi, buning oqibatida atrofdagi maydonlarda qatlam suvlari bosimi kamayadi. Atrofdagi maydonlarda bosimning kamayishi Kuybishev va Orenburg viloyatlari hududlari chegarasida joylashgan Kalinov-Novostepanov konida bajarilgan maxsus tadqiqotlar natijasida isbotlangan. Uyum 10 yil ishlatilgandan so’ng 1951 yilda mazkur konning gaz qalpog’idagi bosim 1,3 MPa ga pasaygan. 1951 yilning oxirlarida kondan 2 km janubda razvedka qudug’i burg’ilanib, ushbu mahsuldor qatlamda joylashgan yangi gaz uyumi ochilgan. Uyumni tadqiq qilish natijasida shu narsa ma’lum bo’ldiki, undagi bosim Kalinov-Novostepanov konining boshlang’ich bosimidan 0,31 MPa past, gaz uyumining o’zi esa Kalinov-Novostepanov koni tomon siljib, qisqa vaqt mobaynida bu siljish vertikal yo’nalish bo’yicha 10 m ni tashkil etgan. 205
qatlamning suvli qismidagi bosimning taqsimlanishini mukammal o’rganishni va qatlam bosimini nihoyatda aniqlik bilan o’lchashni taqozo etadi. SHu maqsadda qatlamning suvli qismidagi razvedka quduqlaridan suyuqlik oqimini olish uchun sinov ishlarini mukammal bajarish lozim, qolgan quduqlarni neft va gaz uyumlarini ishlatish jarayonida qatlam bosimi o’zgarishini uzoq muddat kuzatish maqsadida kuzatuv, ya’ni pezometrik quduqlarga aylantirish kerak. Yüklə 1,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|