Geologiyasi

16.6. KORXONALARDA BAJARILADIGAN GEOLOGIK XIZMAT 

Neft-gaz qazib oluvchi korxonalar va burg’ilash tashkilotlari quyidagi asosiy

vazifalarni bajaradilar:
1. Yangi quduqlarni burg’ilash uchun yangi joylar (nuqtalar) tayyorlanishini
ta’minlaydilar. Buning uchun razvedka va ishlatish quduqlarining burg’ilash rejalari
tuziladi; tegishli geologik hujjatlar (geologik, struktura va boshqa xaritalar, kesmalar,
quduqni burg’ilash to’g’risidagi dalolatnoma, geologik hisobotlar va b.) tayyorlanadi;
quduqni qurish uchun joy ajratilishi ta’minlanadi (kelishiladi).
2. Topografik-geodezik va marksheyderlik ishlari (geologik, geofizik va
boshqa tadqiqotlar bajariladigan uchastkalarning plan-balandlik holati hamda
konlarning marksheyderlik rejalari va tog’ hamda yer shahobchalari rejalarini tuzish

---

---

368
bo’yicha ishlar) amalga oshiriladi; quduq tanasi tasvirga tushiriladi; quduqni qurish

ma’lumotlari tahlil qilinadi, ishlatilayotgan uyumlarning yuqori qismi

yer
yuzasining va quduq atrofining cho’kishi, kon inshootlari qurilgan zonada yer
ko’chish hodisalari ustidan geodezik kuzatuv olib boriladi.
3. Quduqlarni burg’ilash va o’zlashtirish ustidan geologik nazorat
ta’minlanadi.
Konni burg’ilash jarayonida quyidagi geologik xizmat ishlari bajariladi:
tasdiqlangan loyiha asosida konni burg’ilashni va geologik-texnik naryadga muvofiq
ravishda quduq qurilishini nazorat qilish; keyinchalik burg’ilanadigan razvedka
quduqlari joyini aniqlash va ishlatish loyihasiga tuzatishlar kiritish maqsadida
razvedka va ishlatish quduqlarini burg’ilash natijalarini muntazam tahlil qilib borish
va h.k. Har bir quduqning to’laqonli ma’lumotlar berishiga erishish lozim.
Shu munosabat bilan geologiya xizmati xodimlari barcha quduqlar uchun shart
bo’lgan kon-geofizik tadqiqotlar majmuining amalga oshirilishini, kernning talabga
to’la javob beradigan hajmda chiqarilishini va shlam namunasi olinishini va uni
darhol kuzatuvdan o’tkazib, saqlanishi va tahlil qilinishini, quduqlarning sifatli
burg’ilanishini, burg’ilash jarayonida neft, gaz va suv namunalari olinishini,
quduqlarni sinab ko’rish va tajriba tariqasida ishlatilishini, konning gidrogeologik
sharoitlarini o’rganishni, quduqda suv oqimi chiqayotgan joyni belgilashni
ta’minlashlari lozim. Bundan tashqari mahsuldor qatlamni ochishga va quduq tubini
jihozlashga katta e’tibor berish kerak.
Razvedka quduqlarini sinash, o’zlashtirish va tajriba tariqasida ishlatib ko’rishda
geologiya xizmatining asosiy vazifasi quydagilardan iboratdir: kon kesimida
aniqlangan barcha neftli va gazli qatlamlarning to’laqonli sinalishini ta’minlash; bir
paytning o’zida qatlam va quduq tubi bosimini o’lchagan holda turli rejimlarda
quduqlarning mahsuldorligi tavsifini aniqlash; neft va gazning tarkibini o’rganish
maqsadida katta chuqurlikdan va yer yuzasidan namunalar olish; quduqlarda amalga
oshiriladigan izolyatsiya ishlarining zarurligini asoslash; quduqlarni tajriba

ishlatish jarayonida qatlam bosimi dinamikasini va gaz omilini hamda neftlilik va
gazlilik chegaralari holatini o’rganish; qatlamning ish rejimini aniqlash.
4. Konning ishlatilishini kuzatadi: neftli qatlamlardan va ayrim quduqlardan neft
va gaz namunalari olish hamda ishchi omilni haydash me’yorini asoslashda ishtirok
etadi; qatlam bosimi o’zgarishini, quduqlarni boshqa qatlamlarga qaytarishni,
harakatlanayotgan suv va gaz chegaralari o’zgarishini tartibga solishni, quduqlarni
kapital ta’mirlashni diqqat bilan nazorat qiladi; qatlamning gazga to’yinganligi va
suvga to’yinganligi o’zgarishini, chiqarib olinayotgan suyuqlik va gazning fizik va
kimyoviy xususiyatlarini nazorat qiladi; neft qazib olishni ko’paytirish bo’yicha
tadbirlar o’tkazilishini geologik jihatdan asoslab beradi. Gaz quduqlariga gaz qazib
olish bo’yicha operatorlar xizmat qiladi.
Gaz quduqlari ishining texnologik rejimini aniqlash maqsadida ularni tadqiq
qilish qoida bo’yicha konning geologik xizmati tomonidan har uch yoki olti oyda
quduqqa xizmat qiladigan operatorlar ishtirokida amalga oshiriladi.

---

---

369
5. Ishlatish loyihalarini tuzishda ishtirok etadi va konni ishlatish jarayoni ustidan

nazorat olib boradi; uning samaradorligini tahlil qiladi; konni ishlatish paytida neft va
gaz zaxiralari o’zgarishini nazorat qiladi.
6. Neft va gaz qazib olishni rejalashtirish uchun geologiya-kon ma’lumotlarini
tayyorlaydi va rejalashtirishda ishtirok etadi.
7. yer qobig’i va atrof muhitni mohofaza qilish uchun tadbirlarni amalga
oshiradi.
Har bir neft va gaz konida quyidagilar bo’lishi lozim:
1) yer qa’rini va konning yer yuzasidagi inshootlarini tavsiflovchi, u haqdagi
asosiy ma’lumotlar yozilgan pasport; geologik ma’lumotlar (qatlamlar tavsifi,
quduqlar fondi, neft, suv va yo’lakay gaz qazib olish haqidagi ma’lumotlar); mavjud
ishlab chiqarish va maishiy binolar, moddiy-texnik jihozlanish to’g’risidagi
ma’lumotlar;
2) kon va uning chegaralari ifodalangan plan, kondagi bino va inshootlarning va
ularning ichidagi kommunikatsiyalar ko’rsatilgan plan (neft, gaz va suv
quvuruzatgichlari, magistral va kichik yo’llar, kuchlanish va yoritgich elektr
uskunalari, telefon aloqasi va b.);
3) geologik xaritalar va har bir ishlatilayotgan qatlam bo’yicha qazilgan
quduqlarning joylashuvi ko’rsatilgan konni ishlatish xaritalari hamda quduqning
hamma zaruriy xujjatlari (kesimlar, jurnallar, karotaj diagrammalari va b.).

---

---

370