H s nov q.. YÜKs k g rginlikl r V elektrik izolyasiya texnikasi
Izolyasiyada temperaturun hesablanması
Yüklə 4,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- _________________Milli Kitabxana__________________
- 11. IZOLYASIYANIN KOORDINASIYASI V SINAQLAR 11.1. Ümumi anlayı lar
- 11.1.1. Profilaktik sınaqların sas m s l l ri
- 11.1.2 Profilaktik sınaq usulları
|
10.1.8. Izolyasiyada temperaturun hesablanması Verilmi i raitl ri v elektrik parametrl rin uy un olaraq, istilik hesabatlarında a a ıdakılar m lum olmalıdır:- traf mühitin temperaturu, c r yan keçirici elementl rd g rginlik v c r yanlar, keçiricini hat ed n izolyasiya materiallarının xass si, konstruksiyalarının forma v ölçül ri . Istilik hesabatları n tic sind elektrik izolyasiya konstruksiyalarının ayrı-ayrı nöqt l rind temperaturlar tapılır. Istilik ayrılmasında istilik verm msallarının temperaturdan asılı olması m s l ni mür kk bl dirir. Temperatur hesabatlarında, istilik selinin istiqam ti v temperaturdan asılı olan istilik ötürm msalları m lum olmalıdır. Istilik hesabatları istilik
sah si, izotermik s thl rin tapılması v istilik axınının t yin edilm sind n ba lanır. Çox hallarda konstruksiyanın forması izotermik s thl ri t yin edir. M s l n, bir damarlı kabell rd damar v metal örtük izotermik s thl rdir. Q bul edilmi bu izoterm s thl rinin istilik keçiriciliyi, kabelin dig r izolyasiya materiallarının istilik keçiriciliyind n d f l rl böyükdür. Izolyasiyada istilik hesabatlarını asanla dıran, lakin d qiqliyi azaldan mü yy n x talara yol verilir. Q bul edilir ki, temperatur istilik keçirm hesabına, istilik seli istiqam tind çox qızmı hiss d n trafa verilir. M sl n, keçid izolyatorları v kabel muftalarının istilik hesabatlarında aksial istiqam td istilik selinin yayılması n z rd n atıldı ı üçün temperaturun qiym ti böyük alınır. k.10.1.5. qatlar arasında temperatur dü güsünün oldu u görünür. 5 v 6 keçiricil ri arasında istilik seli radial istiqam td yayılır. Aydındır ki, m rk zi keçiricid - 5 temperatur n yüks k olur. C r yan, keçiricinin t
temperaturunda, (10.1.18) v ya (10.1.20) – (10.1.22) formulaları il birinci qatda olan istilik ayrılması hesablanır v müst vi nümun l r üçün (10.1.36), silindrik nümun l r üçün is , (10.1.46) ifad l ri il , keçiricid n sonra birinci qatda temperatur dü gül ri - t
t yin edilir. _________________Milli Kitabxana__________________ 311
k.10.1.5. Elektrik izolyasiya konstruksiyalarında istilik ötürm nin hesabat sxemi Birinci qatın xarici s thind t 1 =t 5 - t temperaturu, ikinci qatın daxilin aid oldu undan, nümun y uy un analoji ifad l rl ikinci qatın istilik dü cüsü t 2 hesablanır. Ikinci qatın xarici s thind istilik dü güsün gör , üçüncü qatın istilik seli hesablanır v s. Arıdıcıl aparılan bu hesabatlar n tic sind , elektrik izolyasiya konstruksiyasının xarici s thinin temperaturu -t k t yin edilir. Sonra is , elektrik izolyasiya konstruksiyasının s thi il traf mühit arasında istilik mübadil si v traf mühitin temperaturu hesablanır. Izolyasiyanın xarici divarı v traf mühit arasında istilik seli, üalanma v konveksiya il ba verir. Istilik verm d r c si konstruksiyanın xarici s thi il traf mühit arasında istilik dü güsünd n asılıdır. Ona gör , istilik ötürm msallarını t yin etm k üçün, xarici divarla traf mühit arasında temperatur dü güsü- t
v traf mühitin temperaturu t m =t d - t ver1 m lum olmalıdır. t m , t d , t ver1 m lum qiym tl rin sas n, t bii konveksiya raitind Gr
d dl ri, m cburi konveksiya raitind is , Re
d dl ri hesablanır. Gr m ·Pr m v ya Re m d dl rinin hasill rin sas n §10.1.6–ya uy un Nü m kriteriyası v (10.1.61) formulasına gör
hesabalnır. üalanma yolu il keç n istilik ötürm msalı (10.1.86) formulası il hesabalnır. Formulada T 1 v
T 2 –nin yerin - T 1 =273+t div , T 2 =273+t m qiym tl ri qoyulur. Konstruksiya divarı il traf mühit arasında temperatur dü güsü a a ıdakı kimi t yin edilir: S Q t tam 1 1 (10.1.87) burada Q-ayrılan istilik seli, S-elektrik izolyasiya konstruksiyasının xarici s thinin sah si,
–tam istilik verm msalıdır. Bu ifad d n alınan tam istilik dü güsü t ver1 -d n f rqli olarsa, hesabatlar t krar olunur. Sonra is , t ver2 -istilik dü güsünün qiym tini hesablayırlar. Ad t n t ver2 –i, t tam2 -y b rab r götürülür. t ver2 -ni (10.1.87) düsturu il hesablamaq olar. Axtarılan _________________Milli Kitabxana__________________ 312
rt 5-6 t krar hesabat aparıldıqdan sonra öd nilir. Temperatur dü güsünün qrafik usulla t yini mü yy n d qiqlikl hesablanır k.10.1.6.:
Qrafikd absis oxu üz rind iki hesabat n tic sind alınmı temperatur dü güsü, ordinat oxunda is (10.1.87) ifad sind n alınmı n tic l r verilmi dir. Alınmı n tic l r bir düz x ttl birl dirilir. Sonra koordinat oxları il 45 0 bucaq t kil ed n 2 köm kçi x tti ç kilir. 1 v 2 x ttl ri A nöqt sind k si irl r. Bu k si m nöqt si temperatur dü güsünü göst rir. H min nöqt d h r üç istiliyin b rab rlik rti öd nmi olur: t ver1 = t tam = t 1 Qrafik qurulduqda t tam v
ver oxları üzr eyni mas tab seçilir. t istilik dü güsü v konstruksiyanın xarici divarının temperaturunu bil r k, traf mühitin temperaturunu hesablayırlar. B z n konstruksiyanın divarından ötürül n istilik hesablandıqda 1 v 2 x ttl ri k si mirl r. Bu t
v ya
t 5 –temperaturunda konstruksiyada istilik dayanıqsızlı ı rtind ba verir. Elektrik izolyasiya konstruksiyasının istiliy davamlılı ını artırmaq üçün a a ıdakı t dbirl r görülür:- c r yan keçir n hiss l rd c r yan v g rginliyi azaltmaqla konstruksiyanın gücü v s thinin t 5 temperaturunu azaldırlar, az itkil r malik olan materiallar seçilir v soyutma s thinin sah si artırılır. t 5 temperaturu, traf mühitin t sadüfi d yi n temperaturu il laq dardır. Bunlara baxmayaraq t 5 temperaturunun qiym tini mü yy n h ddl rd d yi m k olar. T sir ed n yükl r verildiyind n, yükün (c r yanın) azaldılması müst sna hallarda son vasit kimi t tbiq edilir. Kiçik güc itkil rin malik materialların t tbiqi d az s m r verir. Soyutma s thinin böyüdülm si daha s m r li usuldur. Bunun üçün, izolyasiya konstruksiyalarının s thi t kli (qabır alı) formada hazırlanır. Bu halda istilik verm msalı hamar s thl r uy un olaraq (10.1.87) ifad si il aparılır. Bu halda qabır aların maye axınına paralel oldü ünü q bul edir, s thin sah sini is hamar hiss v qabır alı _________________Milli Kitabxana__________________ 313
s thl rin c mi kimi götürürl r. g r qabır alar mayenin h r k t istiqam tin n z r n perpendikulyar yerl rs soyutma s thi a a ıdakı kimi hesablanır: 2
ham S S S (10.1.88) burada S
v
qab uy un olaraq, izolyasiya konstruksiyasının hamar v qabır alı s th sah l ridir. Qabır aların t tbiqi konstruksiyanın ölçü v ç kisini artırdı ından b z n m qs d uy un hesab edilmir. Qabır anın s thi üzr temperatur dü güsü d yi diyind n, onların elektrik izolyasiya materialından hazırlanması uy un deyildir. Çünki, yaranan temperatur dü güsü istilik verm msalının
azalmasına s b b olur. Qaz v mayeni nasos, ventilyator v s. il m cburi h r k t etdirdikd gücl nmi soyutma yaratmaq olar. Lakin, nasos v ventilyator açıldıqda elektrik izolyasiya konstruksiyaları az yükl nm l rd d i l y bilmir v ya nasosun i d n çıxması il izolyasiya da i d n çıxır. Ona gör , lav qur ular, izolyasiya konstruksiyalarının etibarlılı ını azaldır. Intensiv soyutma, böyük güclü qur ularda özünü yax ı do ruldur. Çünki, burada soyuducuların enerji s rfi, ümumi enerji s rfiyyatından daha a a ı olur. Çox zaman, yüks k g rginlikli elektrik izolyasiya konstruksiyalarını güclü soyutma sistemi olmadan i l tm k mümkün olmur.
B hs edil n hesabat metodu konstruksiyada çoxlu maye v qaz layları olan hallar üçün d do rudur. Maye v qaz laylarında (10.1.68) düsturu il , temperatur dü güsü hesablandıqda ekvivalent istilik verm msalı-
, h min
qatın temperaturuna gör t yin edilir. Ona gör ox arlıq kriteriyası t yin edildikd , maye v qaz laylarının temperaturu verilm lidir-t ver1 . Verilmi temperatur v ya istilik dü güsünü n z r almaqla, maye (qaz) üçün Gr m v
m ox arlıq d dl ri v (10.1.70)- sas n orta temperatur hesablanır. Gr m ·Pr m hasilinin qiym tin gör konveksiya istilik verm üçün (10.1.65), (10.1.66) v ya (10.1.67) ifad l ri il , ekvivalent istilik ötürm nin Nü kriteriyası t yin edilir. e –ni hesabladıqdan sonra (10.1.36) v (10.1.46) ifad l ri il maye qatlarında istilik dü güsü hesablanır. Alınmı
, ad t n
t ver1 -d n f rqli olur. Bu halda temperaturun t ver2 = t tam1 ikinci qiym ti verilir v hesabatlar yenid n t krarlanaraq
t yin edilir. Sonra qrafik üsulla k.10.1.6 –da göst rildiyi kimi, axtarılan son temperatur dü güsü t yin edilir.
Istilik hesabatlarını apardıqda b rk elektrik izolyasiya konstruksiyalarının istilik müqavim tl rind n istifad edirl r. Müst vi konstruksiya üçün: _________________Milli Kitabxana__________________ 314
ist R (10.1.89) Silindrik konstruksiya üçün: 1 2 2 1
r n R ist (10.1.90) Maye v qaz üçün is , müst vi v silindrik aralıqlarda a a ıdakı ekvivalent istilik ötürm msalları ifad edilir: 1 2 2 1 ; r r n R R e ist e ist Istilik traf mühit ötürüldükd , istilik müqavim ti : 1 1
R (10.1.91) Müst vi formalı ardıcıl qatlardan keç n istilik selinin sıxlı ı üçün a a ıdakı ifad ni yazmaq olar: n i i ist R t q 1 (10.1.92) burada t –temperatur dü güsü, R ti -i qatının istilik müqavim ti, n - traf mühit daxil olmaqla konstruksiya elementl rinin bütün qatlarının sayıdır. (10.1.92) ifad si Om qanununa uy undur. (10.1.89) -(10.1.92) ifad l ri, konkret forma v ölçül rd olan konstruksiyaların istilik hesabatlarında istifad edilir. B z n bu konstruksiyalar üçün istilik müqavim tl ri t crübi asılılıqlardan t yin edilir. Ad t n bu hesabatlarda R ist sabit götürülür. Bu rt, i çi temperaturun sabit qaldı ı v ya az d yi diyi hallarda do rudur. g r,
güclü temperatur d yi m si olarsa, R ist d geni h ddl rd d yi n qiym tl r alır. Bel hallarda istilik hesabatı üçün, (10.1.92) ifad sind n istifad edilm si daha m qs d uy un olur. 11. IZOLYASIYANIN KOORDINASIYASI V SINAQLAR 11.1. Ümumi anlayı lar _________________Milli Kitabxana__________________ 315
Yüks k g rginlikli izolyasiya elementl ri elektrik möhk mlik s viyy l rin , t sir ed n g rginlikl r v mühafiz aparatlarının xarakteristikalarına uy un olaraq seçilirl r. Bu m s l izolyasiyanın koordinasiyası m s l sidir. Koordinasia probleml ri atmosfer ifrat g rginlikl r v kommutasiya ifrat g rginlikl rin gör h ll edilir. Koordinasiya m s l l ri elektrik avadanlıqlarının izolyasiyasının hesabat layih m rh l sind h ll edilir. Bunun üçün izolyasiyada müxt lif sınaqlar v t dqiqatlar aparılır. Zavodlardan buraxılmı t z v sa lam izolyasiyanı i qo duqdan sonra, onların istismar rtl ri v texniki xidm t qaydalarına riay t edilm lidir. Bunun üçün vaxta ırı, h r bir x tt v apparat izolyasiyasının elementi üçün texniki baxı lar keçirilm li v lazım g ldikd yoxlama n zar t sınaqları aparılmalıdır v böyük istimar mü ssis l rin n zdind yüks k g rginlik sınaq laboratoriyaları olmalıdır. Yüks k g rginlik qur ularının izolyasiyası sınaq edil rk n, qismi bo alma v onunla mu ay t edil n qaz, tüstü, s s v s. kimi lam tl r olmamalıdır. Bel oldu u zaman h min elementl r u urla sınaqdan çıxmı hesab edilir. Izolyasiyada aparılan sınaqlar da ıdıcı olmayan, profilaktik v da ıdıcı sınaqlara bölünür. Onun üçün vv lc da ıdıcı olmayan profilaktik sınaqlarla, sonra is yüks k g rginlik sınaqları v sınaq g rginlikl rin aid standartlarla tanı olaq.
Profilaktik sınaqlar n tic sind elektrik verili x ttl ri v yarımstansiyaların etibarlılıq v fasil siz i l m sini t min ed n t dbirl r planla dırılır. X tt v yarım stansiya izolyatorlarının v ziyy ti bütövlükd enerji siteml rinin etibarlılı ına t sir edirl r. Ona gör , defektli izolyatorların vaxtında a kar edilm si v d yi dirilm si böyük h miyy t k sb edir. Keçmi d bu v ya dig r izolyasiyanın etbarlılıq kriteriyası, onlarda sıradan çıxmaların tezliyi il t yin olunurdu. Onların s b bl ri d , seçil n istimar v t mir usullarının sas kriteriyaları kimi q bul edilirdi. Lakin q zaya g tir n imtinalar, t mirl r çox ziyanlı v bahalı bir proses olurdu. Çünki zavod, fabrik, h r, k nd v dig r i l dictl rin ritmi v enerji t chizatı pozulurdu. Profilaktik sınaqların t tbiqi il z d li izolyasiyanın vaxtında a ikar edilm si v d yi dirilm si q fl t n ba ver n q zaların v açılmaların qar ısını aldı. Profilaktik sınaqlar daha az m sr fl rl normal i l r, güc defisiti raitl ri v artıq yükl nm l r zamanı olan açılmalardan b k l ri qurtarmı oldu. N tic d avadanlı ın q za açılmaları, bo dayanmaları v plandan k nar t mir i l rinin d sayı azalmı oldu. Izolyasiyanın düzl ndirilmi c r yan qur uları il aparılan sınaqları geni yayılmı usullardandır. Bu sınaq qur ularına a a ıdakı elementl r _________________Milli Kitabxana__________________ 316
daxildir: -lazımi q d r g rginlik ver n d yi n c r yan transformatoru, transformator g rginliyini d yi dir n t nziml yici qur u, g rginlik düzl ndirici v n zar t ölçü cihazları. Profilaktik sınaqlar üçün seçilmi düzl ndirici qur ular uy un çıxı v güc parametrl rin malik olmalıdırlar. Düzl ndirici qur ular seçil rk n, sınaq olunan nümun y veril n g rginliyin 100 kV, c r yanın 5-10 mA qiym tl ri v sabit c r yan düzl ndiricil rinin 700 VA gücünün olması lazımdır. Transformatorun g rginliyi, sınaq nümun l ri üçün seçil n n böyük h dd uy un götürülm lidir. Sınaq qur ularının d yi n g rginlik t r fd qiym ti, sınaq g rginliyind n 2 -d f kiçik olur.
Profilaktik sınaqlar zamanı istifad edil n usullar, müxt lif izolyatorlar üçün xarakterik olan z d l rin aydınla dırılmasına uy un seçilir. Yüks k g rginlik laboratoriyaları izolyasiyanın sına ı üçün lazım olan müxt lif avadanlıqlarla, m s l n izolyasiyanın s thinin n ml ndirilm si, çirkl ndirilm si, süni ya ı v s. kimi qur ularla t chiz olunur. Yüks k g rginlikl rd izolyasiyanın sınaq xarakteristikalarını ld etm k üçün, veril n g rginliyin düzgün ölçülm si d sas rtl rd ndir. Bu baxımdan, yüks k g rginlik laboratoriyaları xüsusi qurulu a v d qiqliy malik ölçü cihazları il t chiz olunurlar. Ümumi halda defektl r yı cam (izolyasiyanın qism n de ilm si, çatlar, keçirici izl r v s.) v paylanmı xarakterli (n ml nm , çirkl nm , farforun böyük h cmd m sam l ri v s.), daxili v xarici olurlar. Defektl rin bir qismi yüks ldilmi g rginlikl sınaqlar zamanı, g rginlik paylanmasına gör (m s l n, çatlar), dig rl ri is müqavim tin ölçülm sind (m s l n, n ml nm , çirkl nm v s.) a kar edilir. Bir neç defekti eyni zamanda a kar ed n v ya sınaqdan sonra sad c d qiql dirilm si qalan metodlar daha s rf lidir. Asma v dayaq, keçid izolyatorlarının profilaktik sınaqları a a ıdakılardır: a) izolyasiya müqavim tinin ölçülm si; b) g rginlik paylanmasının ölçülm si; v) yüks ldilmi g rginlikl sınaqlar; q) qismi bo almaların ölçülm si; d) dayaq sütunu v asma izolyator z ncirind g rginlik paylanmasının ölçülm si; e) mexaniki sınaqlar v dolayı n zar t metodları Profilaktik metodlar v defektl ri aydınla dıran elektrik v z sxemi kil 11.1.1-d göst rilir. _________________Milli Kitabxana__________________ 317
k.11.1.1. Sınaq olunan izolyasiyanın elektrik v z sxemi U f - t tbiq edil n faz g rginliyi,C 1 -izolyasiyanın ölçül rin müt nasib olan h nd si tutumu, C 0 -C n t rkibd kiizolyasiya elementl rinin elektrik tutumları, r- defektli izolyatorun müqavim ti,S 1 - defektli izolyatorun ekvivalent qı ılcım bo alma m saf si, R v C izolyasiyanınabsorbsiya buda ı, S- bo alma g rginliyin uy un olan aralıq. C 1 -tutumu olan birinci budaq, yükl nm c r yanını xarakteriz ed n h nd si tutumu göst rir. Dövr nin ikinci buda ı çox elementli dayaq izolyator sütunu v ya izolyator z ncir sinin h nd si tutumlarını v g rginlik paylanmasını göst rir. kild C 0 tutumu x tt izolyasiya z nciri v ya dayaq sütununda bir d d defektli izolyasiya elementin malik oldu unu göst rir. Izolyatorda olan defekt is , ikinci buda a daxil olan S 1 bo alma aralı ı v r müqavim ti il göst rilir. Ikinci budaq h m d , izolyasiya elementl ri üzr g rginlik paylanmasını göst rir. C tutumu, R müqavim ti daxil olan üçüncü budaq izolyasiyada qeyri bircinslilik, laylara ayrılma, n ml nm v çirkl nm ni göst rir. Bu dövr absorbsiya c r yanının ba lan ıc qiym ti, azalma zaman sabitini v dielektrik itkisini göst rir. Dördüncü buda ın R
müqavim ti izolyasiyanın sabit c r yana v 50 Hs g rginlikd ki sızma c r yanına qar ı müqavim tini göst rir. S bo alma aralı ına malik olan be inci budaq izolyasiyanın de ilm g rginliyini xarakteriz edir. Yuxarıda göst ril n profilaktik sınaq metodları v ölçül n parametrl r, izolyasiyanın verilmi elektrik sxemind ki budaqlardan birin uy un oldu u v sınaqlara hansı yolla n zar t edilm sin aiddir. M s l n, izolyasiyanın müqavim tinin v ya sızma c r yanının ölçülm si, R
v ya r muqavim ti olan buda a n zar t edilm sin uy un g lir. Ölçm l rd absorbsiya asılılı ı n z r alınarsa, n tic l rin C v R k miyy tl r birl dirilmi budaqla uy unlu unu göst rir. S
aralı ında yaranan qı ılcımlar is , qismi bo almalara uy undur. _________________Milli Kitabxana__________________ 318
Izolyasiyanın de ilm si, t tbiq edil n yüks k g rginlik t sirind n, S ekvivalent bo alma m saf si olan buda a uy un g lir. Yüklə 4,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|