11.1.5. Yüks k g rginlikli sınaq qur uları
Bir qayda olaraq yüks k g rginlikli sınaqlarda istifad olunan qur ular
t k fazlı olurlar. Sınaq transformatorlarının bir fazlı hazırlanmasında
sas
m qs d, yüks k g rginlik qur ularının h r fazasının ayrılıqda sınaqdan
keçirilm sidir. Ona gör yüks k g rginlik dola ının bir çıxı ı olur. Dola ın
dig r ucu transformatorun nüv sin v ya gövd si il torpaqlanmaya
birl dirilir. Onlarda yüks k g rginlik dolaqlarının izolyasiyası ya -ka ız v
bakelit silindrl rd n ibar t bir qurulu a v yax ı izolyasiyaya malik olur. Ona
gör sınaq zamanı bo almalar n tic sind yaranan ifrat g rginlikl r sınaq
transformatorların öz izolyasiyası üçün qorxulu olmur. Yüks k g rginlikli
avadanlıqların izolyasiyasını sınaqdan keçir n qur uların özl ri lazımi q d r
g rginlik, güc v c r yan parametrl rin malik olmalıdırlar. I çi g rginliyi 3-
220 kV avadanlıqların sınaqları üçün g rginliyi 20-550 kV olan qur ular, 500
kV avadanlıqlar üçün is , 1200 kV-duq sınaq qur uları lazımdır.
Sınaq transformatorlarının gücü çıxı g rginliyi v sınaq olunan
izolyasiyadan keç n uzun müdd tli c r yanın qiym til t yin edilir. T crüb l r
göst rir ki, tutumu 1 mkF-a yaxın olan avadanlıqların sınaqları üçün g rginliyi,
100-150 kV, çıxı ıda c r yanı 0,2-0,3 A olan transformator lazımdır. 500-750
kV g rginlikli avadanlıqların sınaqları üçün is , sınaq transformatorlarının
dolaqları 0,5-1 A c r yanlara hesablanır.
_________________Milli Kitabxana__________________
328
Yüks k g rginlik sınaqları zamanı, sınaq transformatorlarının ikinci
t r f dola ından tutum c r yanı axır. Bu c r yan sınaq olunan obyektin
tutumuna müt nasib olur:
6
sin
10
C
U
I
c
A
(11.1.9)
Burada I
c
–tutum c r yanı A , C - sınaq olunan avadanlı ın tutumu- kF, U
sın
–
sınaq g rginliyi kV-la olur. Onda sınaq transformatorunun gücü a a ıdakı kimi
hesablanır:
3
sin
2
10
C
U
P
kVA
(11.1.10)
Cöründüyü kimi gücün hesabatı sınaq olunan obyektin tutmundan asılı
olur. C dv l 11.1.6 – da bir sıra elektrik avadanlı ı v aparatlarının tutum
parametrl ri göst rilmi dir.
Yüks k g rginlikli elektrotexniki qur u v avadanlıqlarının elektrik tutum
parametrl rinin c dv li
C dv l 11.1.6
No
Avadanlı ın tipi v gücl ri Tutum
,
kF-la
1
Transformatorlar v açarların çıxı lıarı,
c r yan transformatorları, kiçik qabaritli
elektrik müh rrikl ri
(0,05-1)·10
-3
2 20 MVA gücün
q d r olan ya lı
transaormatorlar
(2-10)·10
-3
3
20 MVA-dan yuxarı güc transformatorları v
100 kVA-dan yüxarı müh rrikl r
(10-100)·10
-3
4 15
MVA
gücünd v 6,3-10,5 kV g rginlikli
turbogeneratorlar
0,08
5 60
MVA
gücünd v 6,3-10,5 kV g rginlikli
turbogeneratorlar
0,25
6 170
MVA
gücünd , 20 kV g rginlikli
turbogeneratorlar
0,32
7 50
MVA
gücünd v 10,5-15,75 kV
g rginlikli hidrogeneratorlar
0,64-0,57
8
105 MVA gücünd , 13,8 kV g rginlikli
hidrogeneratorlar
0,94
9
1,5-15 MVA gücünd 6,3-10,5 kV g rginlikli
sinxron kompensatorlar
0,1-0,11
10
30-75 MVA gücünd v 10,5 kV g rginlikli
sinxron kompensatorlar
0,344
_________________Milli Kitabxana__________________
329
Sınaq transformatorlarının sınaqları zamanı, n z r alınan
sas
xüsusiyy tl rd n biri onların qısa müdd tli i rejiml ridir. Hesabat v
layih l rd dolaqlarda atmosfer ifrat g rginlikl rin t sirl rinin olaca ı n z r
alınmır. Lakin, sınaqdan keçiril n izolyasiya sınaq zamanı de ildikd , dövr d
qısa qapanma olması v bu zaman c r yanın çox böyük qiym tl r çatması
n z r alınır. Bunları n z r alaraq, sınaq transformatorlarının sad prinsipl
i l y n lazımi soyutma sisteml ri, kifay t q d r elektrik möhk mliyi olan
dolaq izolyasiyası layih l ndirilir. Bunlara baxmayaraq çıxı g rginliyinin
yüks k olması s b bi il , dolaqların elektrik möhk mlikl ri v onların qabarit
ölçül ri güc transformatorlarına nisb t n kiçik olur.
Sınaq zamanı izolyasiyanın de ilm si il yaranan ifrat g rginlikl rin
t siri tutum h lq l ri, ekranlar v s. köm kçi elektrodlar vasit si il aradan
götürülür. Bu m qs dl dolaqlarda sar ıların ilk qatlarında izolyasiya
gücl ndirilir. C r yan sıçrayı larını m hdudla dırmaq m qs di il , sınaqdan
keçiril n izolyasiyanın de ilm dövr sin
lav müqavim tl r qo ulur.
lav
müqavim tin qiym ti orta hesabla sınaq g rginliyinin h r 1 V-na 0,5-1 Om
arasında götürülür. M s l n, 10 kV üçün 5-10 kOm olur, 110 kV üçün 55-110
kOm v s. olacaqdır.
12. IZOYLASIYANIN MÜHAFIZ SI. SAS PRINSIPL R
Mühafiz apartları elektrik qur ularının izolyasiyası üçün t hlük li olan
atmosfer v ya kommutasiya ifrat g rginlikl rinin qar ısını alır. Onların t sir
prinsipi, i çi g rginlikl rd qur unun normal i in mane olmur. n b sit
mühafiz , sad bo alma aralıqları il h ll edilir. Bu mühafiz qur usu, x tt
t r fd n izolyasiya konstrusiyalarına paralel qo ulmu qı ılcım aralı ıdır -
QA. Izolyasiyada qövsl örtülm v ya bo alma ba verm msi üçün, QA-nın
volt-saniy xarakteristikası mühafiz olunan izolyasiyanın volt -saniy
xarakteristikasından a a ıda olmalıdır
k.12.1.3. Lakin sad
QA il mühafiz ,
ifrat g rginlik impulsu keçdikd n sonra, nominal g rginlikl davam ed r k
b k d daha böyük q zaya s b b olan mü ahiy t edici c r yan yarada bil r.
12.1.1. Mühafiz üsulları. Qur u v aparatlar
Yüks k g rginlik aparatlarının mühafiz usulları özünd bir neç
mühüm m s l l ri birl dirir. Buraya h r
eyd n
vv l rele mühafiz v
avtomatika il aparılan usullar aiddr. Onlar q za v qısa qapanma rejiml ri
üçün qurulmu normal mühafiz dir. Lakin bizim f nnin proqramında bu tip
mühafiz vasit v usullarına baxılmayacaqdır.
_________________Milli Kitabxana__________________
330
Burada artıq avadanlı a q d r g lmi v bir ba a t sir ed n yüks k
g rginlikl rd n izolyasiya mühafiz sin baxılır. Atmosfer ifrat g rginlikl rin
aid bo aldıcılar daha c ld (1-5 mksan) t sir edirl r. Daxili ifrat g rginlikl r
üçün olan RVMQ tipli bo aldıcıların t sir müdd ti d 2 msan olur.
Daxili v ildırım ifrat g rginlikl rd n izolyasiyanın mühafiz l rinin bir
çox qur u v avadanlıqları mövcuddur. Atmosfer t sirl rinin qar ısını almaq
m qs di il müst qil dayanan dir k tip ildırım ötür nl r v x tt m ftill ri
üz rind n ç kilmi tros killi mühafiz qur uları istifad edilirl r.
6(10)-35 kV elektrotexniki qur u v avadaqlıqların mühafiz
usullarından biri x tt t r fd n avadanlı a paralel qo ulan sad bo alma
aralıqlarıdır. Elektrik verili hava x ttl rinin mühafiz sind
n çox boru
bo aldıcıları istifad edilir.
Yarımstansiyaların elektrik avadanlı ının x tt t r fd n g l n impuls
dal alarından sas mühafiz aparatları is , ventil bo aldıcılarıdır.
12.1.2. Boru bo aldıcıları
X ttl rin ildırım mühafiz si üçün n çox boru bo aldıcıları istifad edilir.
Boru bo aldıcıları sad qurulu a malikdirl r. Onlarda iki :- xarici v daxili qövs
aralıqları olur, k 12.1.3. Bo aldıcının gövd si fibra (RTF markalı
bo aldıcıların
sası) v ya viniplastdan (RTV markalı bo aldıcıların
sası)
hazırlanır. H r iki materialın, qövs v istilik t sirind n divarlarından qaz
ayrılma xass si vardır. Borunun daxilind ildırım bo almasının yaratdı ı qövs
öz yind ayrılan istilik t sirind n, borunun divarlarından qaz ayrılır. Daxil
dolan qazın t zyiqi bir neç atmosfer çatır. Bu zaman qövs borunun daxili
t zyiqi il , borunun giri ind ki elektrdunun açıq olan t r fin yön lir v oradan
k nara atılılır.
Bo aldıcıların markalanmasında c r yanın a a ı v yuxarı qiym tl rin
s rh d qoyulur. Bunun s b bi, a a ı c r yanda yaranan qövsün kifay t q d r
t zyiq yaratması, yuxarı c r yan üçün yaranan t zyiqin borunun divarını
partlatmaması
rti il m hdudla dırılmasıdır. M s l n, markalarda RTF
10/0.5-2.5 v ya RTV 6/0.8-4 göst rilir. Birinci r q m g rginliyi, k srin
m xr cind birinci r q m bo aldıcının minimal ikinci is m ksimal c r yanını
göst rir. A a ıdakı
kild boru bo aldıcılarının konstruksiyası v prinsipial
sxemi verilmi dir
k.12.1.1.
Bo aldıcıda qoyulan birinci S
2
aralı ı onun normal i çi g rginlikd n
ayrılması, ikinci S
1
aralı ı is , torpaqlanmı arxa divar qapa ı il , x tt birl
n
d likli elektrod arasında daxili m saf ni t kil edir k.12.1.1. Bu aralıq daxili
bo alma aralı ı v ya qövs söndürücü aralıqdır. Impuls dal ası g ldikd
vv lc birinci aralıq- S
2
, sonra is ikinci –S
1
aralıq de ilir. Boru x tt
m ftilind n S
2
aralı ı il ayrılır, ks halda x tt g rginliyi h mi boruya t sir
_________________Milli Kitabxana__________________
331
ed r k, onun materialının daimi qaz ayırmasına v sızma c r yanının t siri il
da ılmasına s b b olardı. Ildırım dal ası keçdikd S
1
aralı ı de ilir, yaranan
qövs borunun daxilind qaz ayıraraq t zyiqi artırır v t sir keçdikd n sonra
arxa torpaqlanmı elektroddan yer ötürülür.
Boru bo aldıcıları
b k d el nöqt l r qura dırılır ki, qısa qapanma
c r yanlarının h min nöqt l rd yaratdı ı maksimal v minimal qiym tl ri il
bo aldıcıların a a ı v yuxarı c r yan diapazonları arasında uy unluq olsun.
Bu m qs dl bo aldıcının açdı ı c r yan diapazonu il , onun qura dırıldı ı
nöqt d yaranan qısa qapanma c r yanları müqayis edilir. 110 kV v yüks k
g rginlik b k l rind bir v ya üç fazlı qısa qapanmaların tam c r yanı, boru
bo aldıcısının açma c r yanın maksimal qiym tind n a a ı olmalıdır ki,
yaranan qövs t sirind n ayrılan qazın t zyiqi bo aldıcının divarını partlatmasın.
b k nin qısa qapanma c r yanının
n kiçik q rarla mı qiym ti is
bo aldıcının a a ı c r yan h ddind n böyük olmalıdır ki, yaranan qövs
t sirind n ayrılan qazın t zyiqi qövsün k nara atılaraq sönm sin kifay t etsin.
k. 12.1.1 Boru bo aldıcının prinspial sxemi
Bel likl ildırım impulsu t sir etdikd bo aldıcının h r iki aralı ı de ilir
v bu zaman onun xarici s thi üzr de ilm si ba vermir. Çünki xarici s th üzr
de ilm g rginliyi, aralıqların de ilm g rginlikl rind n böyükdür. Bo alma
kanalı il eyni zamanda b k nin normal i çi c r yanı da keçir. Buna
«mü ay t edici c r yan» deyilir. Bo aldıcı i l dikd qövs, onun vv ld
qoyulmu d likli elektrod lövh sind n k nara atılır. Bu zaman hadis gurultu
v qövs parıltısı il mü ahid edilir. Bo aldıcının d likli elektrodundan
püskür n qövs 2-3 m uzunluqda m saf d k nara atılır. Ona gör boru
bo aldıcıları montaj edildikd onların d likli elektrodları x tt paralel klid
qoyulur.
_________________Milli Kitabxana__________________
332
Boru bo aldıcılarında i çi müqavim t yoxdur. Bu s b bd n onların
mühafiz t sirl ri yalnız volt-saniy xarakteristikaları il t yin olunur. Bu
xarakteristikalar c dv ll rd
t
bo
=2 mksan –ik minimal impuls bo alma
g rginlikl ri kimi verilir. Impuls bo alma g rginlikl ri boru bo aldıcılarının
daxili v xarici bo alma aralıqları il t yin edilir. Daxili aralıq bo aldıcının
qövs söndürm xass sin gör qoyulur v t nziml nmir. Ona gör , bo alma
g rginliyinin d yi dirilm si xariici aralı ın t nziml nm si il aparılır. Xarici
aralı ı d yi m kl daha effektiv mühafiz qurmaq olur. Lakin bunun da bir
h ddi vardır ki, ondan kiçik qoyulmu aralıq i çi g rginlikd qismi bo almalara
s b b ola bil r. Bundan ba qa, kiçik aralıqlar boru bo aldıcılarının t hlük siz
olan ildırım g rginlikl ri v h tta daxili ifrat g rginlikl rd d tez-tez
lüzumsuz i l m sin s b b olur v onları sıradan çıxarır. Bel hallarda rele
mühafiz si d lüzumsuz yer
b k ni açır. Bel açılmalarda transformator
dolaqları, qısa qapanma rejiml rin dü ür v yaranan dinamiki t sirl rd n ciddi
z r rl r görür.
Boru bo aldıcılarının k skin volt-amper xarakteristikası v onun d likli
elektrodundan püskür n qövs, yarımstansiya avadanlı ının mühafiz si üçün
istifad edilm sin imkan vermir. Bu s b bd n onlar sas etibarı il
yarımstansiyalara g l n x ttl rin qorxulu yaxınla ma m saf sind , ildırım
mühafiz si üçün i l dilir.
12.1.3 Ventil bo aldıcıları v qeyri x tti g rginlik
m hdudla dırcıları QXCM
Stansiya
v yarımstansiyaların yüks k g rignlikli elektrik
avadanlıqlarını ifrat g rginlikl rd n mühafiz etm k üçün RVS tipli ventil
stansiya bo aldıcılarından istfad edilir. Bu bo aldıcıların
sas i çi
elementl ri:- daxili bo alma aralı ı v onunla ardıcıl olan qeyri x tti ventil
müqavim tl ridir
k.12.1.2. Impuls v ya s naye tezlikli ifrat g rginlik
keçdikd onlarda mü yy n qalıq g rginlik meydana çıxır. Izolyasiyanın
koordinasiya prinsipin gör bu qalıq g rginlik mühafiz olunan avadanlı ın
izolyasiya s viyy sind n 25%- q d r a a ı olmalıdır. Onlar üz rind SiO
2
( =10
6
Om m) v öz yind Ventil xarakteristikası olan SiC- karborund ( =10
-2
Om m) t b q si il yaradılır. Materialın g rginlikd n asılı olaraq,
müqavim tini k skin azaltması v bu zaman böyük c r yan keçirm si, a a ı
g rginlikd is , müqavim tini artıraraq c r yanı buraxmaması «ventil» xass si
adlanır.
Ventil bo aldıcıları da x ttl r bo alma aralıqları vasit si il
birl dirilir. Bo alma aralıqları el seçilir ki, onlar bircinsli sah y yaxın
elektrik sah g rginliyi yaratsınlar.
_________________Milli Kitabxana__________________
333
Ventil
bo aldıcıları qalıq g rginlik, sönm g rginliyi, mühafiz
msalı
v sönm
msalı kimi texniki parametrl ri il xarakteriz olunurlar:- qalıq
g rginlik qeyri x tti rezistorlarda qiym ti 5-14 kA h ddind olan impuls
c r yanlarına (koordinasiya c r yanı) uy un olan g rginlik dü gül ridir.
Sönm g rginliyi bir fazlı qısa qapanmada, s naye tezlikli x tti g rginliyin
söndürülm sin kifay t ed n c r yana uy un g rginlikdir: - U
sbn
=k
y
·U
nom
.
burada k
y
–
b k nin neytral rejimind n aslıl olaraq d yi n msaldır, neytralı
izol edilmi
b k l rd 1,1, neytralı torpaqlanmı
b k l rd is 0,8 q bul
edilir.
Mühafiz v sönm
msalları a a ıdakı ifad l rl t yin edilir:
)
2
/(
son
qal
muh
U
U
K
kimi,
(12.1.1)
sönm
msalı is ,
nom
t
son
U
K
U
olur
(12.1.2)
Ventil bo aldıcıları rezistor müqavim tl rinin qeyri x ttilik d r c si
artdıqca, qalıq g rginlik v bo aldıcının mühafiz
msalı azalır. Dig r t r fd n,
müqavim tin d yi m z Volt-saniy xarakteristikasında sönm c r yanı böyük
olduqda qalıq g rginliyi d azalır.
Bel likl , mühafiz
msalı t kc qeyrix tti rezistor müqavim tl rind n
deyil, h m d sönm c r yanının qiym tin t sir ed n qı ılcım aralı ının
konstruksiyasından asılı olur. Loqarifmik koordinatlarda rezistorların Volt-
Amper xarakteristikası - U=A·I , iki x tt parçası il a a ıdakı kimi göst rilir:
gI
gA
gU
(12.1.3)
burada A sabit, is rezistorun qeyri x ttilik msalıdır.
Bo aldıcının Volt-Amper xarakteristikasının ba lan ıc zonası
mü ahiy t edici c r yanlar oblastıdır. Burada qeyri x ttilik d r c si az olur.
Vilit üçün 0,28-0,3 v tervit üçün 0,35-0,38 h dd lrind d yi ir.
Böyük c r yanlar oblastında is qeyri x ttilik d r c si çox olur. Vilit
üçün 0,11-0,2, tervit üçün 0,15-0,25 olur. Göründüyü kimi
msalının kiçik
qiym tind qeyri x ttilik çox v
ksin böyük qiym tind az olur. Bu zonada
qalıq g rginliyi doyma halına keçir .
Ventil bo aldıcılarının mühafiz etdiyi avadanlıqların izolyasiya
s viyy si bo aldıcının qalıq g rginliyind n 20-25% yüks k olmalıdır.
_________________Milli Kitabxana__________________
334
k.12.1.2. Ventil bo aldıcının
k.12.1.3. Ventil bo aldıcıların
qo ulma sxemi. Bo aldıcı i l diyi rezistorunun Volt-Amper
anda g rginliyin d yi m
yrisi xarakteristikası f rqli qeyri
x ttilikl ri göst rir,1 v 2 sönm
c r yanlarına uy un qiym tl rdir.
Son zamanlar qeyri x tti g rginlik m hdudla dırıcıları (QXGM)
atmosfer v daxili ifrat g rginlikl rd n mühafiz üçün daha çox istifad
edilirl r. Onalrın sas i çi elementi, ZnO
2
sasında hazırlanmı dair vi disk
kilind ki muqavim tl rdir. ZnO
2
ventil xass sin yaxın xarakteristika il
i l yirl r. Xaricd n mühafiz olunması üçün, farfor v ya ü plastik silindr
izolyatorlar iç risin montaj edilirl r. Onlar ardıcıl birl mi kolon sistemi
t kil edirl r. Bu aparatın xarici izolyasiyası, h min g rginliy uy un v
normal izolyator s thin nisb t n daha böyük bo alma m saf sin hesablanır.
Bu
rt ifrat g rginlikl r yarandı ı zaman, xarici s thinin deyil, iç ri yı ılmı
müqavim tl rin i dü m sini t min edir. I l diyi zaman onlar bir t r fd n
daimi i çi g rginlik altında olan b k y qo ulurlar, dig r t r fd n is
torpaqlanmı aparatlar kimi yerl birl dirilir. Lakin yüks k g rginlikli
b k y birl mi olmasına baxmayaraq, daxili elementl r i çi g rginlikl rd
yer axan c r yana çox böyük müqavim tl r göst rirl r. Ifrat g rginlikl r ba
ver rdikd is , h min elementl r qeyri x tti bir asılılıqla müqavim tl rini
k skin olaraq azaldır, yer ötürül n c r yanın yolunu açır v aparatın mühafiz
olunmasını t min edirl r.
Bu zaman müqavim tin qeyri x tti azalması, keç n c r yanın da h min
qanunla artmasına s b b oldu undan, QXGM-in sıxaclarında g rginliyin
uy un bir Volt-Amper xarakteristikası il d yi m sin
k.12.1.3 nail olunur.
H min xarakteristika daxili v atmosfer ifrat g rginlikl rin gör koordinasiya
prinsipin v i çi g rginlik sinfin uy un seçilir. 330–750 kV g rginlikl rd
QXGM-ın t tbiqi il daxili ifrat g rginlikl r üçün koordinasiya edil n
izolyasiyanın s vviy sini 10-15 % azaltmaq mümkündür. Böyük energetik
_________________Milli Kitabxana__________________
335
obyektl rin tikintisind bel azalmalar kapital qoyulu unda xeyli miqdarda
q na t s b b olur.
12.1.4. Ildırımdan mühafiz nin ildırımötür n qur uları
Deyilidiyi kimi, A·B·H - en, uzunluq v hündürlüy
malik yı cam
razil rd tikil n yarım stansiya v stansiyaların ildırım mühafiz si üçün
müst qil dayanan dir k tip (çubuq killi ildırımötür n) ildırım ötür nl r
istifad edilir, k.12.1.4. 110-330 kV b k yarımstansiyalarda onların
hündürlüyü 28-36 m arasında olur. Ildırım ötür nl mühafiz olunan obyektin
hündürlükl r f rqin ildırım ötür nin aktiv hündürlüyü deyilir (h-hx). Ildırım
vurma ehtimal xarakterli bir hadis dir. T crüb d 0,05 v 0,005 ehtimallı
hesabatlar istifad edilir. Mühafiz olunan razinin radiusu v orada yerl mi
avadanlı ın yüks kliyi arasında, hadis nin mühafiz si bir h nd si qurulu
yaradır. Bu h nd si qurma üçün, r
x
v h
x
arasında ehtimal xarakterli ifad
yazılı ı mövcuddur.
0,05 ehtimallı hesabatlara gör , ildırım ötür n qur ular olsa bel , 0,1
ehtimallı ildırım vuran razil rd h r 200 ild n bir ildırım dü m ehtimalı
do ru olacaqdır. 0,005 ehtimallı hesabatlarla t yin edil n r
x
v h
x
üçün is , bu
ifad daha az ildırım vurmanı (2000 ild n bir), göst rir:
85
,
0
002
,
0
1
,
1
85
,
0
0
x
x
h
h
h
r
h
h
(12.1.4)
0,05 ehtimallı hesabatlarda :
92
,
0
5
.
1
92
,
0
0
x
x
h
h
r
h
h
(12.1.5)
_________________Milli Kitabxana__________________
336
k.12.1.4. T k ildırım ötür nin mühafiz zonasının hesabatına aid sxem
P
ild vur
=0,005 ehtimallı ildırım vurma üçün:
;
10
3
17
,
0
4
0
0
min
olduqda
h
h
h
h
halda
oldugu
h
h
h
(12.1.6)
P
ild vur
=0,05 ehtimallı ildırım vurmalar üçün:
;
,
5
,
1
5
,
1
14
,
0
5
,
1
0
0
min
olduqda
h
h
h
halda
oldugu
h
h
h
.
5
,
1
/
5
,
1
min
min
0
oldugda
h
h
h
h
r
halda
oldugu
h
r
d
x
x
x
(12.1.7)
Çox hallarda Y/S-nın v dig r
h miyy tli obyektl rin ildırım
mühafiz si üçün 3-4 v daha çox ildırım ötür n qur ular t tbiq edilir
k.12.1.6. Birlikd i l y n 2 ildırım ötür nin mühafiz zonası, ayrılıqda olan 2
d d t k ildırım ötür nl rin mühafiz zonasından böyük olur k. 12.1.5.
Onların arasında dair vi qovu an zonaların k si m si v orta nöqt d yaranan
nazik mühafiz zola ı hesablanmalıdır (d
x
v h
min
) . Bu zola ın n dar yerind
eni v h min yer uy un g l n minimal mühafiz hündürlüyü h
min
vardır.
Hesabatlarıda, vv lc (12.1.4, 12.1.5), düsturlarından r
x
–i t yin edirl r. d
x
–ı
is s/h
a
nisb tind n aslıl olaraq, d
x
/h
x
kimi veril n hesabat yril rind n v ya
empirik ifad l rd n [24]-
sas n t yin edirl r.
_________________Milli Kitabxana__________________
337
k.12.1.6 –da üçbuca ın t p nöqt l rind yerl dirilmi ildırımötür nl rin
mühafiz zonası verilmi dir. Bu halda mühafiz zonası a a ıdakı kimi ifad
olunur:
p
h
D
a
8
(12.1.8)
burada h 30 m üçün p=1, h>30 m üçün
h
p
/
5
,
5
kimi q bul edilir.
D üç nöqt y gör qurulmu çevr nin, qoruma zonasının, n böyük
diametridir.
k. 12.1.5. Iki ildırım ötür nin mühafiz zonası h
min
–ildırımötük nl r
arasında n kiçik hündürlük, d-h min hündürlüy uy un, yer s thind olan n
dar m saf dir
Qoruma sah sinin m rk zind yer l
n minimal yüks kliyin qiym ti -
p
D
h
1
8
kimi hesablanır. Mühafiz çevr sinin k narında olan sah l r iki
ildırımötür nin yaratdı ı mühafiz zonasının hesbatına uy un aparılır.
Yuxarıda deyildiyi kimi EÖX-in mühafiz si üçün troslar istifad edilir.
Ad t n 220 kV v daha yüks k g rginlikli elektrik ötürücü hava x ttl rinin
_________________Milli Kitabxana__________________
338
izolyasiya s viyy si yarımstansiya avadanlı ının izolyasiya s viyy sind n
böyük olur. Çünki x ttl r nisb t n, yarımstansiya avadanlı ının s viyy sinin
artırılması h m texniki h m d iqtisadi c h td n s rf li deyildir. Ona gör
yarımstansiyaya x tt t r fd n g l n impuls dal asının forması v qiym ti
(ölçüsü) izolyasiya s viyy si il t yin olunur. 110 kV x ttl rd izolyasiyanın
impuls elektrik möhk mliyi nisb t n az oldu undan onlar n çox k silmi , 220
kV v yüks k g rginlikl rd is tam impuls formasında olurlar. M s l n,
ildırımın tros, x tt m ftili v ya daya a vurmasından asılı olaraq 330 kV-da
onların ehtimalı 50 % -li olur. Y ni h m tam, h m d k silmi formalı ildırım
dal aları il hesabatlar aparmaq lazım g lir.
k.12.1.6. Üç ildırım ötür nin mühafiz zonasıının h nd si qurma sxemi.
Dostları ilə paylaş: |