H s nov q.. YÜKs k g rginlikl r V elektrik izolyasiya texnikasi


Yüks k g rginlikli sınaq qur uları



Yüklə 4,73 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə34/47
tarix06.04.2017
ölçüsü4,73 Mb.
#13502
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   47

11.1.5. Yüks k g rginlikli sınaq qur uları

Bir qayda olaraq yüks k g rginlikli sınaqlarda istifad  olunan qur ular

t k fazlı olurlar. Sınaq transformatorlarının bir fazlı hazırlanmasında

sas


m qs d, yüks k g rginlik qur ularının h r fazasının ayrılıqda sınaqdan 

keçirilm sidir. Ona gör  yüks k g rginlik dola ının bir çıxı ı olur. Dola ın

dig r ucu transformatorun nüv sin   v  ya gövd si il  torpaqlanmaya 

birl dirilir. Onlarda yüks k g rginlik dolaqlarının izolyasiyası ya -ka ız v

bakelit silindrl rd n ibar t bir qurulu a v  yax ı izolyasiyaya malik olur. Ona 

gör  sınaq zamanı bo almalar n tic sind  yaranan ifrat g rginlikl r sınaq

transformatorların öz izolyasiyası üçün qorxulu olmur. Yüks k g rginlikli 

avadanlıqların izolyasiyasını sınaqdan keçir n qur uların  özl ri lazımi q d r

g rginlik, güc v   c r yan parametrl rin  malik olmalıdırlar. I çi g rginliyi 3-

220 kV avadanlıqların sınaqları üçün g rginliyi 20-550 kV olan qur ular, 500 

kV avadanlıqlar üçün is , 1200 kV-duq sınaq qur uları lazımdır.

Sınaq transformatorlarının  gücü çıxı   g rginliyi v  sınaq olunan 

izolyasiyadan keç n uzun müdd tli c r yanın qiym til  t yin edilir. T crüb l r

göst rir ki, tutumu 1 mkF-a yaxın olan avadanlıqların sınaqları üçün g rginliyi, 

100-150 kV, çıxı ıda c r yanı 0,2-0,3 A olan transformator lazımdır. 500-750 

kV g rginlikli avadanlıqların sınaqları üçün is , sınaq transformatorlarının

dolaqları 0,5-1 A c r yanlara hesablanır.


_________________Milli Kitabxana__________________ 

328 


Yüks k g rginlik sınaqları zamanı, sınaq transformatorlarının ikinci 

t r f dola ından tutum c r yanı axır. Bu c r yan sınaq olunan obyektin 

tutumuna müt nasib olur:

6

sin



10

C

U

I

c

A

(11.1.9)



Burada I

c

–tutum c r yanı AC - sınaq olunan avadanlı ın tutumu- kFU

sın

 –

sınaq g rginliyi kV-la olur. Onda sınaq transformatorunun gücü a a ıdakı kimi  

hesablanır:

3

sin


2

10

C



U

P

kVA


(11.1.10)

Cöründüyü kimi gücün hesabatı sınaq olunan obyektin tutmundan asılı

olur.  C dv l 11.1.6 – da bir sıra elektrik avadanlı ı v  aparatlarının tutum 

parametrl ri göst rilmi dir.



Yüks k g rginlikli elektrotexniki qur u v  avadanlıqlarının elektrik tutum 

parametrl rinin  c dv li

                 

 C dv l 11.1.6 

No

Avadanlı ın tipi v  gücl ri Tutum 



kF-la 

1

Transformatorlar v  açarların çıxı lıarı,

c r yan transformatorları, kiçik qabaritli 

elektrik müh rrikl ri

(0,05-1)·10

-3

2  20 MVA gücün  

q d r olan ya lı

transaormatorlar 

(2-10)·10

-3

3

20 MVA-dan yuxarı güc transformatorları v

100 kVA-dan yüxarı müh rrikl r

(10-100)·10

-3 

4 15 

MVA 

gücünd  v  6,3-10,5 kV g rginlikli 

turbogeneratorlar 

0,08

5 60 

MVA 

gücünd  v  6,3-10,5 kV g rginlikli 

turbogeneratorlar 

0,25

6 170 

MVA 

gücünd , 20 kV g rginlikli 

turbogeneratorlar 

0,32

7 50 

MVA 

gücünd  v  10,5-15,75 kV 

g rginlikli hidrogeneratorlar 

0,64-0,57

8

105 MVA gücünd , 13,8 kV g rginlikli 

hidrogeneratorlar 

0,94



1,5-15 MVA gücünd  6,3-10,5 kV g rginlikli

sinxron kompensatorlar 

0,1-0,11 

10 

30-75 MVA gücünd   v  10,5 kV g rginlikli 

sinxron kompensatorlar 

0,344 


_________________Milli Kitabxana__________________ 

329 


Sınaq transformatorlarının sınaqları zamanı, n z r  alınan

sas 


xüsusiyy tl rd n biri onların qısa müdd tli i  rejiml ridir.  Hesabat v

layih l rd  dolaqlarda atmosfer ifrat g rginlikl rin t sirl rinin olaca ı n z r

alınmır. Lakin, sınaqdan keçiril n izolyasiya sınaq zamanı de ildikd , dövr d

qısa qapanma olması v  bu zaman c r yanın  çox böyük qiym tl r  çatması

n z r  alınır. Bunları n z r  alaraq, sınaq transformatorlarının sad  prinsipl

i l y n lazımi soyutma sisteml ri, kifay t q d r elektrik möhk mliyi olan 

dolaq izolyasiyası layih l ndirilir. Bunlara baxmayaraq çıxı   g rginliyinin

yüks k olması s b bi il , dolaqların elektrik möhk mlikl ri v  onların qabarit 

ölçül ri güc transformatorlarına nisb t n kiçik olur.  

Sınaq zamanı izolyasiyanın de ilm si il  yaranan ifrat g rginlikl rin 

t siri tutum h lq l ri, ekranlar v  s. köm kçi elektrodlar vasit si il  aradan 

götürülür. Bu m qs dl  dolaqlarda sar ıların ilk qatlarında izolyasiya 

gücl ndirilir. C r yan sıçrayı larını m hdudla dırmaq m qs di il , sınaqdan

keçiril n izolyasiyanın de ilm  dövr sin

lav  müqavim tl r qo ulur.

lav


müqavim tin qiym ti orta hesabla sınaq g rginliyinin h r 1 V-na 0,5-1 Om 

arasında götürülür. M s l n, 10 kV üçün 5-10 kOm olur, 110 kV üçün 55-110 

kOm v  s. olacaqdır.  

12. IZOYLASIYANIN MÜHAFIZ SI.  SAS PRINSIPL R

Mühafiz  apartları elektrik qur ularının izolyasiyası üçün t hlük li olan 

atmosfer v  ya kommutasiya ifrat g rginlikl rinin qar ısını alır. Onların t sir

prinsipi, i çi g rginlikl rd  qur unun normal i in  mane olmur.  n b sit 

mühafiz , sad  bo alma aralıqları il   h ll edilir. Bu mühafiz  qur usu, x tt

t r fd n izolyasiya konstrusiyalarına paralel qo ulmu qı ılcım  aralı ıdır - 



QA. Izolyasiyada qövsl  örtülm   v  ya bo alma ba  verm msi üçün, QA-nın

volt-saniy  xarakteristikası mühafiz  olunan izolyasiyanın volt -saniy

xarakteristikasından a a ıda olmalıdır

k.12.1.3. Lakin sad



QA il  mühafiz ,

ifrat g rginlik impulsu keçdikd n sonra, nominal g rginlikl  davam ed r k

b k d  daha böyük q zaya s b b olan mü ahiy t edici c r yan yarada bil r.

12.1.1. Mühafiz  üsulları. Qur u v  aparatlar 

Yüks k g rginlik aparatlarının mühafiz  usulları özünd  bir neç

mühüm m s l l ri birl dirir. Buraya h r

eyd n


vv l rele mühafiz   v

avtomatika il  aparılan usullar aiddr. Onlar q za v  qısa qapanma rejiml ri 

üçün qurulmu  normal mühafiz dir. Lakin bizim f nnin proqramında bu tip 

mühafiz  vasit  v  usullarına baxılmayacaqdır.  



_________________Milli Kitabxana__________________ 

330 


Burada artıq avadanlı a q d r g lmi   v  bir ba a t sir ed n yüks k

g rginlikl rd n izolyasiya mühafiz sin  baxılır. Atmosfer ifrat g rginlikl rin

aid bo aldıcılar daha c ld (1-5 mksan) t sir edirl r. Daxili ifrat g rginlikl r

üçün olan RVMQ tipli bo aldıcıların t sir müdd ti d  2 msan olur.  

Daxili v  ildırım ifrat g rginlikl rd n izolyasiyanın mühafiz l rinin bir 

çox qur u v  avadanlıqları mövcuddur. Atmosfer t sirl rinin qar ısını almaq 

m qs di il  müst qil dayanan dir k tip ildırım ötür nl r v     x tt m ftill ri

üz rind n ç kilmi  tros  killi mühafiz  qur uları istifad  edilirl r.

 

6(10)-35 kV elektrotexniki qur u v  avadaqlıqların mühafiz



usullarından biri x tt t r fd n avadanlı a paralel qo ulan  sad  bo alma

aralıqlarıdır. Elektrik verili  hava x ttl rinin mühafiz sind

n çox boru 

bo aldıcıları istifad  edilir. 

Yarımstansiyaların elektrik avadanlı ının x tt t r fd n g l n impuls 

dal alarından sas mühafiz  aparatları is , ventil bo aldıcılarıdır.

12.1.2. Boru bo aldıcıları

X ttl rin ildırım mühafiz si üçün  n çox boru bo aldıcıları istifad  edilir. 

Boru bo aldıcıları sad  qurulu a malikdirl r. Onlarda iki :- xarici v  daxili qövs 

aralıqları olur,  k 12.1.3. Bo aldıcının gövd si fibra (RTF markalı

bo aldıcıların

sası) v  ya viniplastdan (RTV markalı bo aldıcıların

sası)

hazırlanır. H r iki materialın, qövs v  istilik t sirind n divarlarından qaz 



ayrılma xass si vardır. Borunun daxilind  ildırım bo almasının yaratdı ı qövs 

öz yind  ayrılan istilik t sirind n, borunun divarlarından qaz ayrılır. Daxil

dolan qazın t zyiqi bir neç  atmosfer  çatır. Bu zaman qövs borunun daxili 

t zyiqi il , borunun giri ind ki elektrdunun açıq olan t r fin  yön lir v  oradan 

k nara atılılır.

Bo aldıcıların markalanmasında c r yanın a a ı v  yuxarı qiym tl rin

s rh d qoyulur. Bunun s b bi, a a ı c r yanda yaranan qövsün kifay t q d r

t zyiq yaratması, yuxarı c r yan üçün yaranan t zyiqin borunun divarını

partlatmaması

rti il   m hdudla dırılmasıdır. M s l n, markalarda RTF 

10/0.5-2.5 v  ya RTV 6/0.8-4 göst rilir. Birinci r q m g rginliyi, k srin 

m xr cind  birinci r q m bo aldıcının minimal ikinci is  m ksimal c r yanını

göst rir. A a ıdakı

kild  boru bo aldıcılarının konstruksiyası v  prinsipial 

sxemi verilmi dir

k.12.1.1. 

Bo aldıcıda qoyulan birinci  S

2

 aralı ı onun normal i çi g rginlikd n



ayrılması, ikinci S

1

 aralı ı is , torpaqlanmı  arxa divar qapa ı il , x tt  birl



n

d likli elektrod arasında daxili m saf ni t kil edir  k.12.1.1. Bu aralıq daxili 

bo alma aralı ı v  ya qövs söndürücü aralıqdır. Impuls dal ası g ldikd

vv lc  birinci aralıq- S

2

, sonra is  ikinci –S



1

 aralıq de ilir. Boru x tt

m ftilind n S

2

 aralı ı il  ayrılır,  ks halda x tt g rginliyi h mi  boruya t sir 



_________________Milli Kitabxana__________________ 

331 


ed r k, onun materialının daimi qaz ayırmasına v  sızma c r yanının t siri il

da ılmasına s b b olardı. Ildırım dal ası keçdikd   S

1

aralı ı de ilir, yaranan 



qövs borunun daxilind  qaz ayıraraq t zyiqi artırır v   t sir keçdikd n sonra 

arxa torpaqlanmı  elektroddan yer  ötürülür. 

Boru bo aldıcıları

b k d  el  nöqt l r  qura dırılır ki, qısa qapanma 

c r yanlarının h min nöqt l rd  yaratdı ı maksimal v  minimal qiym tl ri il

bo aldıcıların a a ı v  yuxarı c r yan diapazonları arasında uy unluq olsun. 

Bu m qs dl  bo aldıcının açdı ı c r yan diapazonu il , onun qura dırıldı ı

nöqt d  yaranan qısa qapanma c r yanları müqayis  edilir. 110 kV v  yüks k

g rginlik  b k l rind  bir v  ya üç fazlı qısa qapanmaların tam c r yanı, boru 

bo aldıcısının açma c r yanın maksimal qiym tind n a a ı olmalıdır ki, 

yaranan qövs t sirind n ayrılan qazın t zyiqi bo aldıcının divarını partlatmasın.

b k nin qısa qapanma c r yanının

n kiçik q rarla mı  qiym ti is

bo aldıcının a a ı c r yan h ddind n böyük olmalıdır ki, yaranan  qövs 

t sirind n ayrılan qazın t zyiqi qövsün k nara atılaraq sönm sin  kifay t etsin.    

k. 12.1.1 Boru bo aldıcının prinspial sxemi 

 Bel likl  ildırım impulsu t sir etdikd  bo aldıcının h r iki aralı ı de ilir

v  bu zaman onun xarici s thi üzr  de ilm si ba  vermir. Çünki xarici s th üzr

de ilm   g rginliyi, aralıqların de ilm   g rginlikl rind n böyükdür. Bo alma 

kanalı il  eyni zamanda  b k nin normal i çi c r yanı da keçir. Buna 

«mü ay t edici c r yan» deyilir. Bo aldıcı i l dikd  qövs, onun  vv ld

qoyulmu   d likli elektrod lövh sind n k nara atılır. Bu zaman hadis  gurultu 

v  qövs parıltısı il  mü ahid  edilir. Bo aldıcının d likli elektrodundan 

püskür n qövs 2-3 m uzunluqda m saf d   k nara atılır. Ona gör  boru 

bo aldıcıları montaj edildikd  onların d likli elektrodları x tt  paralel  klid

qoyulur.


_________________Milli Kitabxana__________________ 

332 


Boru bo aldıcılarında i çi müqavim t yoxdur. Bu s b bd n onların

mühafiz   t sirl ri yalnız volt-saniy  xarakteristikaları il   t yin olunur. Bu 

xarakteristikalar c dv ll rd

t

bo

=2 mksan –ik minimal impuls bo alma 

g rginlikl ri kimi verilir. Impuls bo alma g rginlikl ri boru bo aldıcılarının

daxili v  xarici bo alma aralıqları il   t yin edilir. Daxili aralıq bo aldıcının

qövs söndürm  xass sin  gör  qoyulur v   t nziml nmir. Ona gör , bo alma 

g rginliyinin d yi dirilm si xariici aralı ın t nziml nm si il  aparılır. Xarici 

aralı ı d yi m kl  daha effektiv mühafiz  qurmaq olur. Lakin bunun da bir 

h ddi vardır ki, ondan kiçik qoyulmu  aralıq i çi g rginlikd  qismi bo almalara 

s b b ola bil r. Bundan ba qa, kiçik aralıqlar boru bo aldıcılarının t hlük siz 

olan ildırım g rginlikl ri v   h tta daxili ifrat g rginlikl rd   d  tez-tez  

lüzumsuz i l m sin   s b b olur v  onları sıradan çıxarır. Bel  hallarda rele 

mühafiz si d  lüzumsuz yer

b k ni açır. Bel  açılmalarda transformator 

dolaqları, qısa qapanma rejiml rin  dü ür v  yaranan dinamiki t sirl rd n ciddi 

z r rl r görür.   

Boru bo aldıcılarının k skin volt-amper xarakteristikası v  onun d likli 

elektrodundan püskür n qövs, yarımstansiya avadanlı ının mühafiz si üçün 

istifad  edilm sin  imkan vermir. Bu s b bd n onlar  sas etibarı il

yarımstansiyalara g l n x ttl rin qorxulu yaxınla ma m saf sind , ildırım

mühafiz si üçün i l dilir.    

12.1.3 Ventil bo aldıcıları v  qeyri x tti g rginlik 

m hdudla dırcıları QXCM 

 Stansiya 

v  yarımstansiyaların yüks k g rignlikli elektrik 

avadanlıqlarını ifrat g rginlikl rd n mühafiz  etm k üçün RVS tipli ventil 

stansiya bo aldıcılarından istfad  edilir. Bu bo aldıcıların

sas i çi


elementl ri:- daxili bo alma aralı ı v  onunla ardıcıl olan qeyri x tti ventil 

müqavim tl ridir

k.12.1.2. Impuls v  ya s naye tezlikli ifrat g rginlik 

keçdikd  onlarda mü yy n qalıq g rginlik meydana çıxır. Izolyasiyanın

koordinasiya prinsipin  gör  bu qalıq g rginlik mühafiz  olunan avadanlı ın

izolyasiya s viyy sind n 25%-   q d r a a ı olmalıdır. Onlar üz rind SiO

2

=10



6

 Om m) v  öz yind  Ventil xarakteristikası olan SiC- karborund ( =10



-2

Om m) t b q si il  yaradılır. Materialın g rginlikd n asılı olaraq, 

müqavim tini k skin azaltması v  bu zaman böyük c r yan keçirm si, a a ı

g rginlikd  is , müqavim tini artıraraq c r yanı buraxmaması «ventil» xass si

adlanır.

Ventil bo aldıcıları da x ttl r  bo alma aralıqları vasit si il

birl dirilir. Bo alma aralıqları el  seçilir ki, onlar bircinsli sah y  yaxın

elektrik sah  g rginliyi yaratsınlar.



_________________Milli Kitabxana__________________ 

333 


 Ventil 

bo aldıcıları qalıq g rginlik, sönm   g rginliyi, mühafiz

msalı

v  sönm


msalı kimi texniki parametrl ri il  xarakteriz  olunurlar:-qalıq

g rginlik qeyri x tti rezistorlarda qiym ti 5-14 kA h ddind  olan impuls 

c r yanlarına (koordinasiya c r yanı) uy un olan g rginlik dü gül ridir. 

Sönm   g rginliyi bir fazlı qısa qapanmada, s naye tezlikli x tti g rginliyin

söndürülm sin  kifay t ed n c r yana uy un g rginlikdir: - U



sbn

=k

y

·U

nom

.

burada k



y

 – 

b k nin neytral rejimind n aslıl olaraq d yi n msaldır, neytralı

izol  edilmi

b k l rd 1,1, neytralı torpaqlanmı

b k l rd  is  0,8 q bul

edilir.


Mühafiz  v  sönm

msalları a a ıdakı ifad l rl  t yin edilir: 

)

2

/(



son

qal

muh

U

U

K

  kimi,                

(12.1.1)

sönm


msalı is ,

nom

t

son

U

K

U

 olur             

        (12.1.2)   

Ventil bo aldıcıları rezistor müqavim tl rinin qeyri x ttilik d r c si 

artdıqca, qalıq g rginlik v  bo aldıcının mühafiz

msalı azalır. Dig r t r fd n,

müqavim tin d yi m z Volt-saniy  xarakteristikasında sönm   c r yanı böyük 

olduqda qalıq g rginliyi d  azalır. 

   

Bel likl , mühafiz



msalı t kc  qeyrix tti rezistor müqavim tl rind n

deyil, h m d  sönm   c r yanının qiym tin   t sir ed n qı ılcım aralı ının

konstruksiyasından asılı olur.  Loqarifmik koordinatlarda rezistorların Volt-

Amper xarakteristikası - U=A·I , iki x tt parçası il  a a ıdakı kimi göst rilir:



gI

gA

gU

          (12.1.3)

burada A sabit,  is rezistorun  qeyri x ttilik  msalıdır.

Bo aldıcının Volt-Amper xarakteristikasının ba lan ıc zonası

mü ahiy t edici c r yanlar oblastıdır. Burada qeyri x ttilik  d r c si  az  olur. 

Vilit üçün 0,28-0,3 v  tervit üçün 0,35-0,38 h dd lrind  d yi ir. 

Böyük c r yanlar oblastında is  qeyri x ttilik d r c si çox olur. Vilit 

üçün 0,11-0,2, tervit üçün 0,15-0,25 olur. Göründüyü kimi 

msalının kiçik 

qiym tind  qeyri x ttilik çox v

ksin  böyük qiym tind  az olur. Bu zonada 

qalıq g rginliyi doyma halına keçir .   

Ventil bo aldıcılarının mühafiz  etdiyi avadanlıqların izolyasiya 

s viyy si bo aldıcının qalıq g rginliyind n 20-25% yüks k olmalıdır.



_________________Milli Kitabxana__________________ 

334 


k.12.1.2. Ventil bo aldıcının              

k.12.1.3. Ventil bo aldıcıların

qo ulma sxemi. Bo aldıcı i l diyi        rezistorunun  Volt-Amper 

 anda g rginliyin d yi m

yrisi          xarakteristikası f rqli qeyri 

x ttilikl ri göst rir,1 v  2 sönm

c r yanlarına uy un qiym tl rdir.

Son zamanlar qeyri x tti g rginlik m hdudla dırıcıları  (QXGM) 

atmosfer v  daxili ifrat g rginlikl rd n mühafiz  üçün daha çox istifad

edilirl r. Onalrın sas i çi elementi, ZnO



2

sasında hazırlanmı  dair vi disk 

kilind ki muqavim tl rdir. ZnO

2

 ventil xass sin  yaxın xarakteristika il

i l yirl r. Xaricd n mühafiz  olunması üçün, farfor v  ya  ü  plastik silindr 

izolyatorlar iç risin  montaj edilirl r. Onlar ardıcıl birl mi  kolon sistemi 

t kil edirl r. Bu aparatın xarici izolyasiyası, h min g rginliy  uy un v

normal izolyator s thin  nisb t n daha böyük bo alma m saf sin  hesablanır.

Bu 

rt ifrat g rginlikl r yarandı ı zaman, xarici s thinin deyil, iç ri yı ılmı



müqavim tl rin i  dü m sini t min edir. I l diyi zaman onlar bir t r fd n

daimi i çi g rginlik altında olan  b k y  qo ulurlar, dig r t r fd n is

torpaqlanmı  aparatlar kimi yerl  birl dirilir. Lakin yüks k g rginlikli 

b k y  birl mi  olmasına baxmayaraq, daxili elementl r i çi g rginlikl rd

yer  axan c r yana çox böyük müqavim tl r göst rirl r. Ifrat g rginlikl r ba

ver rdikd  is , h min elementl r qeyri x tti bir asılılıqla müqavim tl rini

k skin olaraq azaldır, yer  ötürül n c r yanın yolunu açır v  aparatın mühafiz

olunmasını t min edirl r.

Bu zaman müqavim tin qeyri x tti azalması, keç n c r yanın da h min 

qanunla artmasına s b b oldu undan, QXGM-in sıxaclarında g rginliyin 

uy un bir Volt-Amper xarakteristikası il  d yi m sin

k.12.1.3 nail olunur. 

H min xarakteristika daxili v  atmosfer ifrat g rginlikl rin  gör   koordinasiya 

prinsipin   v   i çi g rginlik sinfin  uy un seçilir. 330–750 kV g rginlikl rd

QXGM-ın t tbiqi il  daxili ifrat g rginlikl r üçün koordinasiya edil n

izolyasiyanın s vviy sini 10-15 % azaltmaq mümkündür. Böyük energetik 



_________________Milli Kitabxana__________________ 

335 


obyektl rin tikintisind  bel  azalmalar kapital qoyulu unda xeyli miqdarda 

q na t  s b b olur.  



12.1.4. Ildırımdan mühafiz nin ildırımötür n qur uları

Deyilidiyi kimi, A·B·H - en, uzunluq v  hündürlüy

malik yı cam

razil rd  tikil n yarım stansiya v  stansiyaların ildırım mühafiz si üçün 

müst qil dayanan dir k tip (çubuq killi ildırımötür n) ildırım ötür nl r

istifad  edilir,  k.12.1.4. 110-330 kV  b k  yarımstansiyalarda onların

hündürlüyü 28-36 m arasında olur.  Ildırım ötür nl  mühafiz  olunan obyektin 

hündürlükl r f rqin  ildırım ötür nin aktiv hündürlüyü deyilir (h-hx). Ildırım

vurma ehtimal xarakterli bir hadis dir. T crüb d  0,05 v  0,005 ehtimallı

hesabatlar istifad  edilir. Mühafiz  olunan  razinin radiusu v  orada yerl mi

avadanlı ın yüks kliyi arasında, hadis nin mühafiz si bir h nd si qurulu

yaradır. Bu h nd si qurma üçün,  r



x

  v h



x

 arasında ehtimal xarakterli ifad

yazılı ı mövcuddur.  

0,05 ehtimallı hesabatlara gör , ildırım ötür n qur ular olsa bel , 0,1 

ehtimallı ildırım vuran  razil rd   h r 200 ild n bir ildırım dü m  ehtimalı

do ru olacaqdır. 0,005 ehtimallı hesabatlarla t yin edil n r



x

h



x

 üçün is , bu 

ifad  daha az ildırım vurmanı (2000 ild n bir), göst rir:

85

,



0

002


,

0

1



,

1

85



,

0

0



x

x

h

h

h

r

h

h

(12.1.4)


0,05 ehtimallı hesabatlarda : 

92

,



0

5

.



1

92

,



0

0

x



x

h

h

r

h

h

(12.1.5)


_________________Milli Kitabxana__________________ 

336 


k.12.1.4. T k ildırım ötür nin mühafiz  zonasının hesabatına aid sxem 

P

ild vur



=0,005 ehtimallı ildırım vurma üçün:

;

10



3

17

,



0

4

0



0

min


olduqda

h

h

h

h

halda

oldugu

h

h

h

            (12.1.6) 

P

ild vur


=0,05 ehtimallı ildırım vurmalar üçün:

;

,



5

,

1



5

,

1



14

,

0



5

,

1



0

0

min



olduqda

h

h

h

halda

oldugu

h

h

h

.

5



,

1

/



5

,

1



min

min


0

oldugda

h

h

h

h

r

halda

oldugu

h

r

d

x

x

x

              (12.1.7)

Çox hallarda Y/S-nın v  dig r

h miyy tli obyektl rin ildırım

mühafiz si üçün 3-4 v  daha çox ildırım ötür n qur ular t tbiq edilir 

k.12.1.6. Birlikd  i l y n 2 ildırım ötür nin mühafiz  zonası, ayrılıqda olan 2 

d d t k ildırım ötür nl rin mühafiz  zonasından böyük olur   k. 12.1.5. 

Onların arasında dair vi qovu an zonaların k si m si v  orta nöqt d  yaranan 

nazik mühafiz  zola ı hesablanmalıdır (d

x

v  h



min

) . Bu zola ın n dar yerind

eni v   h min yer  uy un g l n minimal mühafiz  hündürlüyü h

min


 vardır.

Hesabatlarıda,  vv lc  (12.1.4, 12.1.5), düsturlarından r



x

 –i t yin edirl r. d



x

–ı

is s/h



a

nisb tind n aslıl olaraq, d



x

/h

x

kimi  veril n hesabat  yril rind n v  ya 

empirik ifad l rd n [24]-

sas n t yin edirl r.


_________________Milli Kitabxana__________________ 

337 


k.12.1.6 –da üçbuca ın t p  nöqt l rind  yerl dirilmi  ildırımötür nl rin

mühafiz  zonası verilmi dir. Bu halda mühafiz  zonası a a ıdakı kimi ifad

olunur:

p

h

D

a

8

            (12.1.8)



burada h 30 m üçün p=1, h>30 m üçün 

h

p

/

5



,

5

kimi q bul edilir. 



üç nöqt y  gör  qurulmu  çevr nin, qoruma zonasının,  n böyük 

diametridir. 



k. 12.1.5. Iki ildırım ötür nin mühafiz  zonası h

min 

–ildırımötük nl r

arasında  n kiçik hündürlük, d-h min hündürlüy  uy un, yer s thind  olan  n

dar m saf dir 

Qoruma sah sinin m rk zind  yer l

n minimal yüks kliyin qiym ti - 

p

D

h

1

8



 kimi hesablanır. Mühafiz  çevr sinin k narında olan sah l r iki 

ildırımötür nin yaratdı ı mühafiz  zonasının hesbatına uy un aparılır.

Yuxarıda deyildiyi kimi EÖX-in mühafiz si üçün troslar istifad  edilir. 

Ad t n 220 kV v  daha yüks k g rginlikli elektrik ötürücü hava x ttl rinin 



_________________Milli Kitabxana__________________ 

338 


izolyasiya s viyy si yarımstansiya avadanlı ının izolyasiya s viyy sind n

böyük olur. Çünki x ttl r  nisb t n, yarımstansiya avadanlı ının s viyy sinin

artırılması h m texniki h m d  iqtisadi c h td n s rf li deyildir. Ona gör

yarımstansiyaya x tt t r fd n g l n impuls dal asının forması v  qiym ti

(ölçüsü) izolyasiya s viyy si il   t yin olunur. 110 kV x ttl rd  izolyasiyanın

impuls elektrik möhk mliyi nisb t n az oldu undan onlar  n çox k silmi , 220 

kV v  yüks k g rginlikl rd  is  tam impuls formasında olurlar. M s l n, 

ildırımın tros, x tt m ftili v  ya daya a vurmasından asılı olaraq 330 kV-da 

onların ehtimalı 50 % -li olur. Y ni h m tam, h m d  k silmi  formalı ildırım

dal aları il  hesabatlar aparmaq lazım g lir.                



k.12.1.6. Üç ildırım ötür nin mühafiz  zonasıının h nd si qurma sxemi.

Yüklə 4,73 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   47




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin