tullanmıĢ:
1.
salıntı. atılmış.
2.
mətrud.
tuluq
: sanaç
ka.
sağnaç. dağarcıq. xurcun.
tulum
: tağar
ka
. tağarcıq. çuval. xurcun. xaral. qab
ka
. sarnıç
ka.
tulun
ka
:
dulun
.
dolun
.
1.
girgah.
2.
gəmin iki yanında bulunan parçalar.
3.
qulaq altı. gəmdə qulaq altında bulunan halqa. qayış halqası.
- tulun tulunğlamaq: duluna. qulaq altına vurmaq.
tulunlamaq
ka
:
tolunlamaq
ka
. boyunla üzün ortalığından vur maq.
şapalaqlamaq.
tumağu
ka
:
tumav
6
. söyuq dəğmə. zükam. nəzlə. ingi. uçuq
ka
. uçquq
ka.
ingi.
tumaq
ka
: qapatmaq. tıxamaq.
tuman
: -
duman tütmək: tütünmək
ka.
tutunmaq.
tuman
ka
:
duman
. his. iş
ka
( Ģ <> s )
is. pus
ka.
sis.
tumanlanmaq:
dumanlanmaq
. pus bolmaq
ka
. puslanmaq.
tumar
:
1.
açın. ehsan. ikram.
2.
bitik
. - tumar bürkmək: bitik türüĢmək.
tumarlatmaq: tumutmaq. tumatmaq. yumutmaq
ka
. yumıtmaq. toplanmaq.
tumatmaq: tumutmaq. tumarlatmaq. yumutmaq
ka
. yumıtmaq. toplanmaq.
tumav
6
:
tumağu
ka
. söyuq dəğmə. nəzlə. ingi. zükam.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
856
http://WWW.TURUZ.COM
tumər
: turma
ka
. tumra. turp.
tum
ka
:
tum
.
düm
. "
teyxa. bütün. tinik
6
" anlamında, söz bərkidici ilgəc
. -
tüm qara. - tüm doru. düm ağ.
tumlıq
ka
:
donluq
. soğuq. soyuq nərsə.
- ölü üzi tomluğ: ölü üzü don
(soyuq) olur.
tumlımaq
ka
: donlamaq. soğumaq.
tumlıtmaq
ka
: donlatmaq. soğutmaq.
tumluqlanmaq
ka
:
1.
donuqlanmaq. soğuq bulmaq.
2.
soğuq davranmaq.
surat asmaq.
tumlutmaq
ka:
soğutmaq.
tumra
: turma
ka
. tumər. turp.
tumrum
: tomruq. tomrum
ka
. kütük. kötük. kündə.
tumutmaq : tumatmaq. tumarlatmaq. yumutmaq
ka
. yumıtmaq. toplanmaq.
tun
:
tun
ka
1.
dinc. dinlənmə.
- könlüm tun boldu.
2.
tüngə
.
ilkin
.
qadının ilk cocuğu. qadının ilk qocası. dölənmə.
tuncuqmaq
ka
: qayqılanıb, susub qalmaq. dinməmək. bağlanmaq.
dursunmaq.
- ayı qış yuxuna tuncuqdu.
tunç
: tuç.
tunçımaq
ka
: qoqmaq. pozulmaq. tıncımaq. tıncqamaq.
tunğra
: - tunğra tüĢmək: onqıra yatmaq
ka
: unqıra yatmaq
ka
sırt üstü
yatmaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
857
http://WWW.TURUZ.NET
tunğra tüĢmək
ka
: unğıra, onqıra yatmaq üz üstü düşmək. üzü yumulu
yatmaq.
tunğu
ka
: tuğnu. tuğun. sağır. kar.
tunqa
ka
:
tonqa
ka
. babır. bəbr.
tunqalamaq
ka
:
tonqalamaq
ka
.
babırlanmaq. bəbirlənmək.
tunqra
ka
:
tonqıra
. kir. bulaşıq.
tunmaq
ka
:
donmaq
.
tünmək
. qapanmaq. tıxanmaq. tutulmaq. buğlanmaq.
bağlanmaq. bulutlanmaq. -
göy tundi. - qapı tundi. - art tundi:
gədik qarla bağlandı.
tunmaq
ka
: tonmaq
ka.
donmaq. tünmək. tutulmaq. qapanmaq. tıxanmaq.
tunturmaq
ka
: dondrmaq. qapatmaq. örtmək.
tuplənmək
ka
: diblənmək. diplənmək. özün tutmaq. kökləşmək.
zənginləşmək. çoxarlmaq.
- ağac tüpləndi. - o tüpləndi: o
pullandı, varlandı.
tuplu
: tublu
ka
. qəbir. məzar.
tupramaq
ka
: topramaq
ka
. böyütmək. şişirmək. -
uşaq nəyi toprama.
tupulqan
ka
: təpip cuman. yarıp yırtan. dələn. -
tupulqan
ka
: bir quş adı.
tupur
: topur. iri. -
topur yinu: iri mirvarid.
tur
:
turq
ka
.
durq
.
dur
.
1.
boy. ucalıq. uzunluq. boyut.
- yerin eni
turqu. - bir mıx turqu: uzunluğu. - bir süngü turqu. - yerin eni duru. -
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
858
http://WWW.TURUZ.COM
enli durlu. - enindən kəs duruna qoy.
1.
hazır.
1.
tor. yava. yavaş.
(#
<
tez: iti. durmayan).
tura
:
tura
ka.
qalxan. sipər. düşmandan, nərsədən savınma ayqıtı.
turab
: yardımcı. yarav. mavin. uytun.
turacaq
:
duracaq
. turası
ka
. -
turası yer. duracaq yer.
turacaq
:
turqu
ka
. duracaq
. yam.
- duracaq zaman: turqu oğur:
turaq
: durqa. durqaq. turuqlaq
ka
. dayancaq. sığnaq. pənahqah.
turaqlamaq: tüşlənmək
ka
. bir gediş, yol arasında dayanmaq, təvəqqüf
edmək.
turan
:
duran
.
1.
diri. yaşayan. canlı. ölməz. qalxan. armaz.
2.
turquçı
ka
.
durquçu. durucu. turdaçı.
turan
:
duran.
duranq. bəfalı. - adaşlıq üzə durun: yoldaşlığa bəfalı.
turası
ka
:
durası
ka
.
1.
duracaq. -
turası yer. duracaq yer.
2.
turquy
ka
.
durquy.
durmalı. durmağa yarar, uyqun.
- bu turquy yer əməs: bura
durmalı, qalmalı yer dəğil.
turba
: durba. türül. dürül. boru. yoğun lülə.
turbı
ka
:
1.
yardımcı. yavər. uyuntu.
2.
tosun.
turbınlamaq
ka
:
turpunlanmaq.
1.
araştırmaq.
2.
qıyas edmək.
3.
ölçümləmək.
turbun
ka
:
turbın
.
1.
araştırma. izləş. istəş. salıştırış.
- onun evin türbünlə:
axdar.
2.
ölçmə. qıyas etmə.
turcaq
: başlanqıc. dirsək. giriş. salma.
- iş durcağı. - pitik durcağı.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
859
http://WWW.TURUZ.NET
turcimək
ka
: durcımaq. başlamaq.
- işə durcumaq.
turcıtmaq:
durcıtmaq
. türçıtmaq
ka
. durcutmaq. dirsətmək. başlatmaq.
girşitmək. qursatmaq. işə salmaq. bərpa edmək.
turcutmaq:
durcutmaq
. türçıtmaq
ka
. durcıtmaq. dirsətmək. başlatmaq.
girşitmək. qursatmaq. işə salmaq. bərpa edmək.
turcutmaq
ka
:
durcutmaq
. türçitmək
ka
. törçütmək. dirsətmək.
başlatmaq. girşitmək. qursatmaq. işə salmaq. bərpa edmək.
turdacı
ka
: turquçı
ka
. durquçu. durucu. duran. turan.
turdaq
:
durdaq
. davarlıq
ka
. tavrıq. qoyaq. xəznə. ambar.
turdu
: durdu. durub. qalmağ
- durduğu durmadığı birdir: durub
durmadığı birdir. qalıb qalmadığı birdir.
turdurmaq :
durdurmaq.
basurmaq
ka.
bastırmaq. dikətmək. saxlamaq.
bərkitmək.
turıqsaq
ka
: turquluq. durmayı sevən. durmaq diləğində olan.
turq
:
bax >
tur.
turqaq
: durqa. duraq. durqaq. turuqlaq
ka
. dayancaq.
turqamaq: qalxmaq. qoğzanmaq. canlanmaq. dirilmək. bərpa olmaq.
turqan
ka
:
1.
bacaran. başaran.
2.
iqdam edən. qalxan
. - durqan uluğ işlərə.
3.
durğan. tayqan. müqavim. çalışqan.
turqınmaq:
turqunmaq
ka
.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
860
http://WWW.TURUZ.COM
turqu
:
turqu
ka
durqu
.
1
. duracaq.
- turqu oğur: duracaq zaman.
2.
torqu.
tor. tutqu. pərdə.
- incə torqu: incə turqu: zərif, yumşaq yufaq
pərdə, parça.
3.
parça. qumaş.
- bəyin turqusu təlim olsada,
dənqləməz kəsməz: ağıllının parçası bol olsada, ölçmədən biçməz.
4.
yaşam. həyat.
- əmgəksizin durqu yox, munda tamu: qayğısız
yaşam yoxdu, bu dünya cəhənnəmdi.
5.
utanc. həya.
6.
durmağa,
olmağa, qalmağa yarar. iqamətqah.
- bu durqu yer əməs.
turquçı
ka
: durquçu. durucu. duran. turan. turdaçı.
turquq
ka
: utatnma. uyalış
6
. həyâ. şərm.
- turquqsuz: utanmaz. sırtıq. -
turquq bolmaq
ka
: utanır olmaq.
turquqlanmaq:
turqıqlanmaq
ka
. qaçınmaq
.
qocunmaq. üstələməkdən
çəkinmək. hesab aparmaq. sayqı göstərmək. utanmaq.
- o
məndən turquqlandı.
turqulamaq
ka
:
durqulamaq
ka:
ucalığın
ölçmək
.
turquluq :
turuqluq
ka
.
1.
diriklik.
.
durmayı diləyən.
2.
durqunluq. dinclik.
3.
cılızlıq. arıqlıq. zayıflıq.
turqun
ka
:
durqun
.
1.
utancaq. çəkincək.
2.
turuqsaq
ka
. dursi. dirənən.
isrararlı olan.
3.
durmuş. axarsız.
- turqun su: birkə. turqun
ka
.
durqun.
4.
durqun. yaşam. keçinəcaq.
1.
turqun
!
: durqun
!
utan
!
. -
turqunmadan söylədi. -
turqunluq : durqunluq. turuqluq
ka.
dinclik.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
861
http://WWW.TURUZ.NET
turqunluq :
durqunluq
. turuqluq
ka
. turquluq. diriklik. cılızlıq. arıqlıq. zayıflıq.
turqunmaq
:
durqunmaq
. utanmaq. həya edmək.
- oğlən həya
eylə bir: turqun bir.
turqunmaq
ka
:
turqınmaq
.
durqunmaq
.
1.
duruqmaq
.
utanmaq. sıxılmaq.
çəkinmək.
- gördüyün işlərdən turqunmazmı heç. - turqunmadan
girdi. turqunub deyənmədi.
2.
arıqlamaq. zayıflamaq.
turqurmaq:
durqurmaq.
doğrutmaq. tovurmaq
ka.
. durvurmaq. doğrutmaq.
dikmək. qabartmaq.
- o qulağın tovurdu: dikətdi.
turqurmaq
ka
:
1.
durdurmaq. qaldırmaq. tikmək. yapmaq. inşa edmək.
bərpa edmək.
2.
zayıflatmaq. yordurmaq. durqunlaştırmaq.
-
ölkə iqtisadın durqurdu.
3.
işdən çıxarmaq, salmaq. incitmək.
arqutmaq.
- qayğı məni durğurdu.
4.
ala qoymaq. gecikdirmək.
mə'təl edmək
. - işlərimi durqurdu.
turquy
ka
:
durquy
. durası. durmalı. durmağa yarar, uyqun.
- bu turquy
yer əməs: bura durmalı, qalmalı yer dəğil.
turma
ka
: tumər. turp. tırp.
- küvij turma: puka turp. - sarı turma: yer kökü.
turmaq
ka
:
durmaq
. 1
.
qalxmq
. - bulut durdu. - səsi durdu: səs qalxdı.
2.
hazır
olmaq.
- durun: hazırlanın. - duran şeylər: hazır olan şeylər.
3.
arıqlamaq.
4
.
gedmək
.
başlamaq
. - hara durusan, otur görək. -
durun
!
. - haydı dəlilər durmuĢ topraq qurağında
-
axa dur: ax.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
862
http://WWW.TURUZ.COM
axqınan. - qaqa dur: çırp. çırpqınan. - baqa dur: bax. baxqınan.
5.
qoyunmaq. qonmaq
ka.
oturmaq. toxdamaq.
- ağrım qondu.
6.
güdmək. bəkləmək. qözləmək.
7.
iqdam edmək. qılmaq.
- siz
havax duracaqsız. - buyruq olsa durarıq. - durqan uluğ işlərə.
8.
turuqmaq
ka
. duruqmaq. toplanmaq. dolmalanmaq.
9.
qırmaq.
durdurmaq.
10.
döğrəmək. döğrələmək.
- qayğı məni turğurub:
qussə məni çulqayıb.
11.
olmaq.
12.
türümək
ka
. toplanmaq.
13.
toplanmaq. türümək.
14.
durmaq. çıxmaq. yüksəlmək. ayaqta
durmaq. qalxmaq.
15.
arıqlamaq. zayıflamaq.
- yeməsən
durarsan. - dura dura yox oldu: arıxlaya arıxlaya yox oldu.
- təq durmaq
ka
: susmaq.
turmamaq :
durmamaq
. təlsəşmək. tələsmək. təzişmək
ka
. tazışmaq.
turmayan : yayılqan
ka
. yayılan. sübatsız. həvəsli.
turmĢu
:
durmĢu
. turuqı
ka
.
turna
ka
: durna. turna quşu.
turp
: turma
ka
. tumra. tumər.
turpilmiĢ: qıssa. tüpi. kəsik. biçik. güdə.
turpınlamaq
ka
:
turbunlanmaq
.
1
. araştırmaq.
2
. qıyas edmək.
3
.
ölçümləmək.
turplamaq
ka
: örnəkini yapmaq. ölçümləmək.
tursi
: turuqsaq
ka
. durqun. dirənən. isrararlı olan
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
863
http://WWW.TURUZ.NET
tursu
:
turus. durus. dursu.
tamaşa. numayiş.
turĢ
: qımız
ka
. əkşi.
- qımız almıla
ka
: turş alma.
turĢatmaq : coğşatmaq
ka
çuğşatmaq. tuvşatmaq. çuvşatmaq
ka.
coşdurmaq.
qaynatmaq. coşdurmaq. əkşitmək.
- çaxır tuvĢatmaq. - sirkə
qarnımı tuvĢatdı.
turĢsamaq : acıqsamaq
ka
. canı turş, əkşi istəmək.
turĢu turĢu
ka:
tuĢu tuĢu
.
eşəki durdurmaq üçün söylənən söz. -
turĢu
: açar.
turu
:
duru
.
duruĢ
.
1.
dəvam. - işlərin duru pozuldu. - işi başlamaq
birdir, durusu mindir.
1.
süzük. saf. arın.
turucu
:
durucu
. duran. turan. turquçı
ka
. durquçu. turdaçı.
turuçı
ka
: durucu. durmayı iş edinən.
turuqı
ka
: durmşu.
turuq
ka
:
duruq
.
1.
törüq
. alıq. aciz. zayıf.
2.
sığıncaq
.
duraq
6
.
qalaq
6
.
pənahqah
. 3.
bez. qabar, dolama kimi nərsə.
4.
yığılma yeri.
5.
tırıq. arıq. incə.
turuqlaq
ka
:
1.
duraq. durqa. durqaq. dayancaq.
2.
əkin
.
tarla. tarqlıq.
turuqlamaq
ka
:
duruqlamaq
ka.
1.
duruğuna, boyuna, uzunluğuna ölçmək.
-
yer turqulamaq. - yol amacıvı durqula, işə çıx.
1.
turuqlanmaq.
durqunlaşmaq. durqun, arqın düşmək. qurumaq. arıqlamaq.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
864
http://WWW.TURUZ.COM
zayıflamaq.
- kök kişi yeməsə duruqlar. - sıcaq hava duruqlatır. -
az yeyir duruqlur, çox yeyir tırıqlır.
turuqlı
ka
: durmayı düşünən, tasarlayan.
turuqluq
ka
: turquluq. tırıqlıq. durqunluq. cılızlıq. arıqlıq. zayıflıq.
turuqmaq
ka
:
duruqmaq
. durmaq. toplanmaq. dolmalanmaq.
Dostları ilə paylaş: |