İncelemeleri

oğramaq

ka

. 

1. 

uğramaq. 

2. 

kişnəmək

. 

xomurdanmaq.  

uqramsınmaq: 

uğramsınmaq

. meyilllənmək. nərsiyə çəkilmək, dartılmaq.  

uqramsınmaq

ka

: uğrarı yazmaq (

görünmək

)

.  

uqranılmaq

ka

: uğralmaq

ka. 

 

uqraĢ 

: 

uğraĢ

. 

oğraĢ. 

qabağa çıxan, gələn. 

- oğraĢın iyi olsun. 

 

uqraĢmaq

ka

 

: 

oqraĢmaq

ka. 

oğraĢmaq

ka

. 

1. 

uğraşmaq. üzbəüz 

olmaq. 

- iki yağı uğraĢdı. 

2. 

oxraĢmaq

. 

oxruĢmaq

. 

çağrışmaq

. 

- 

quşlar birbirlərin oqruĢdular. - sevgililər birbirni oqruĢdular. 

3. 

oxraĢmaq

. 

oxruĢmaq

. 

çağrışmaq

. 

- quşlar birbirlərin oqruĢdular. - 

sevgililər birbirni oqruĢdular. 

 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

904 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

uqratacı

ka

: 

oğratacı

ka

. 

uğrayan. uğrayıcı· oqrağı dilək, niyət.  

uqratmaq: 

oğratmaq

ka

. 

oğraĢtırmaq

. 

uğraĢtırmaq

. 

1. 

göndərmək. 

- bunu ora 

oğrat. - oğrattığız şeylər dərdə dəymədi. - uğratmaqla bitmir işlər, 

yerində, gərək olur kişilər. 

2. 

oyalamaq

. 

uyalamaq

. məşqul edmək.  

uqrayan: 

uğrayan

. oqraqan

ka

 

- yar diyarına uğrayan yollar.  

uqrəĢ 

: 

uğrəĢ

. 

oqraĢ. 

işlik. işə qoyulmuş. məşqul. məful.  

uqru  

: - 

uğur bolsa, uğru doğar.  

uqruq

ka

 

: 

oqruq. ovruq. 

1. 

nərsənin oğulan, açılan, yaxud bükülən, 

bağlanan, əklənən, birləşən yeri. boğum. buruq. - 

qəmiklərin 

oğruqu. - dağ oğruqu: dağ beli. 

2. 

axıq, əğrik yer. 

- dağ oğruqu: 

örüş. dağ yamacı. 

3. 

ətək. bitiş. 

- çaylar dağın başından, 

oğruqundan axar. 

4. 

kəmənt. 

 

uqsamaq

ka

: 

oxsamaq

. mənimsəmək. anlamaq istəmək. 

- işin püfün 

oxsamalıyıq. - uqsamadan açılmaz. - bir işi, sözü oxsamaq: 

bilsəmək. bilmək istəmək.  

uqsar 

: 

öqsər. oqsar. övsər. avsar. 

(

<

 oq. uq. ov. av)

. yığan. toplayan. 

cəmləyən. başılıq edən. (

>

 

əfsər

fars

).  

uqturmaq

ka

 

: oqturmaq. oxturmaq. anlatmaq. 

- sözün nədi oxtur 

görüm. - öz söznü işarəylə oxturdu. -  

uqu

ka

 

: oku. oxu. anlayı.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

905 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

uqulcuq

ka

  : 

oğulcuq

. yatın

4

. 

balalıq. 

oğulduruq. 

balayatıq. balayatqı. 

uşaqlıq

2

. analıq

7

. tuxumluq. 

ana rahmi.  

uqul

ka

 

: 

uğul

. 

oğul

. cocuq. uşaq. gənc.  

uqulmaq

ka

: 

oxulmaq

. bilinmək. bəllənmək. bəldəlmək. anlaşılmaq. 

- sözün 

içi, çindən oxulldu.  

uqumaq: oxumaq. üzə, yuxarı çıxarmaq. bildirmək. bəllətmək. bəldirmək. 

anlatmaq. sindirmək. sinitmək.  

uqur

 

 : uğur. oqur

ka

. oğur

. 

1

. 

çağ

. - bu uğur, qurd uluğu: indi ulamağ 

çağıdı (qur kimi). 

2

. 

bərəkət. devlət

. 

xeyir. 

- uğur yol. - uğurlu kölə: 

qutluq teqin

ka

. 

3. 

şans. bəxd. 

- yava eyi qoşulsa, uğur qeyrət tökülər. 

- uğur bolsa, oğru doğar. - uqurluq ıĢ

ka:

 oğurluq ıĢ

ka

. uğurlu ıĢ

ka

. {

1

. 

vaxtında, yerində yapılan. 

2

. qarşılıq, əvaz olan}. 

4. 

hazır. 

- uğur 

çağı: hazırlıq zamanı. - uğür qılınmaq: tərtip edilmək. qoşulmaq

ka

. 

hazırlanmaq. 

5. 

imkan. fürsət. bir işdə imkan. fırsat. uyqun

. 

oyqun

. 

kölgə

. 

kömək

. 

devlət

. 

bəxd

. 

uğur. bərəkət. devlət. 

- oqur 

bolmaq

ka

: yol uğurlu, xeyirli olmaq. - bəy uğrunda işim yetildi: işim 

alındı. - oqur bulmaq

ka

: firsət, şans tapmaq. - uğur ərməs: uyqun 

çağ deyil. - uğur bulsan oğurla. 

5. 

dəğiş. qarşılıq. əvəz. 

- buna uğur: 

buna əvəz. - bu ona uğur ola bilməz: bu ona dəğiş, əvəz ola bilməz. - 

uğurunda beş tümən ver: əvəzində. 

6. 

vaxt. zaman. 

- gün batan 

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

906 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

uğur. - uğur ərməs: vaxdı deyil. 

7. 

darı, buğda kimi tüm yemlik 

dənələrə verilən ad. - 

uğurluq

: əkin ambarı. 

uğurluq ər

: mal 

davarlı kişi. 

8. 

var dövlət. 

9. 

tan. tanğ

ka

. fürsət. 

10. 

qabaq. uğraş. 

uğra. oğur. 

 

 

uqurlamaq : 

uğurlamaq

. 

oğurlamaq

ka

. 

1

. 

çağına, zamanına çatmaq. qarşı 

qarşıya durmaq. 

- uğurlanmış nənğ: çağı çatmış şey. 

2

. 

nərsəni 

açıb bollatmaq. 

- gəlişmə yolların uğurlamaq: açıb saflamaq. 

3. 

bağışlamaq. ərməğan edmək. 

- uğurlanmıĢ at. 

4. 

uğur xeyir 

diləmək. yarqamaq. arqamaq

ka

. alqışlamaq. 

5. 

doğru

 

çağında

, 

vaxtında, uyqun durumda yapmaq. 

- işləri uğurladıq: gəriyi kimi 

yapmaq. - kim işini uğurladı, apardı: işini çağında (uyuqunda, 

menasib çağında) gördü qurtuldu. 

6. 

çalmaq. hırsızlıq edmək. 

çağın tapıb işin yapmaq. 

- uğur bulsan oğurla. - uğur bolsa, oğru 

doğar. 

7. 

gizlətmək. 

- başıvı oğurla.  

uqurlanmaq: 

uğurlanmaq

. 

oğurlanmaq

. varlanmaq. bəyilmək. uğurlu 

olmaq. uyqunlanmaq. yağlı bərəkətli olmaq

. - yol uğurlandı. - iş 

uğurlandı. 

 

uqurlu 

: 

uğurlu

. tüşə. düşə. şans.  

uqurluq 

: uğurluq

. 

1

. 

çalısında. əvəzinə

. - artut aldın, anunqıl\\ əyku tavar 

uğurluq: sovqat aldın isə, onun çalısında (əvəzinə) yaxı bir şey 

hazırla. 

2

. 

ehsan. muyanlıq

ka. 

xeyirxahlıq. 

- uğurluq bolmaq

ka

: 

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

907 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

oğurlu bolmaq. sırasında, yerində olmaq. - uqurluq iĢ

ka

: uğurluq 

iĢ

ka

. oğurlu iĢ

ka

. {

1

. vaxtında, yerində yapılan. 

2

. qarşılıq. əvəzlıq 

olan iş}. 

 

uqurluq 

: 

uğurluq

. 

 

uqurma 

: 

uğurma

. təgirmək

ka. 

dəvə köçəbəsi.  

uquĢ 

: 

uğuĢ. oğuĢ

. 

1. 

qohum. 

- uğuĢlar yığıldılar. 

2. 

soy. tayfa. el. 

- 

hançı oğuĢdandı: hançı soydandı. 

3. 

ağıllı. fikili. bilik. zirək. - 

öğuĢlu ər: bilgin, zirək kişi.  

uquĢlanmaq

:

 

uğuĢlanmaq

ka

. 

oquĢlanmaq

ka

. 

uquĢlanmaq

ka

. tayfa tırıq yiyəsi 

olmaq. ellənmək.   

uquĢlu

ka

: 

oğuĢlu

. qohumlu. tayfalı. elli. 

- uğuĢlu kiĢi: tayfa tırıqlı ər. 

 

uquĢluq

ka

: anlayış. qanış. öğrəniş. biliş.  

uquĢmaq

ka

: 

oxuĢmaq

. anlamaq. 

- yağının işin oxuĢub, saldırıya keçdilər. - 

oxuyub, oxuĢmadan iş bitməz.  

uqut

ka

 

: 

uğut

. 

1. 

yoğrulmuş, yoğunlanmış, qatlaşmış, qatışmış nərsə. 

xəmir. 

2. 

oğut. uyut. həya. 

3. 

içgi yapılan bir çeşit xəmir.  

uquvsuz  : bacarıqsız. udumsuz. yöntəmsiz.  

ul 

: 

ul

ka

 

ol. kök. dək. bek. bey. pey. təməl. him. 

- ev ulı. - dam ulı: 

duvar himi. - yaşam ulı. - ulun sökdü, evin yaxdı. - ulun bilsə, yolun 

bilər. -  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

908 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

ula 

: 

ula

ka

 . 

1. 

qırda. bəlgə. əlamət. 

2. 

iz. əlamət. 

- ula olsa yol azmaz, 

biliq olsa söz yazmaz. 

3. 

çat. ged. dəğ. 

- ora bir ula gəl. - yağuq 

ulamaq: sileyi rəhm edmək.  

ulac 

: alça. incə. uca. yumuşaq xuylu. uslu. yüküm. həlim. bilən.  

ulaq 

: 

ulaq

ka

 

1. 

vəslət. - 

ayrı düşdüm ulağından. 

2. 

peyk. qasid. 

3. 

yama. 

paltar yaması. 

3

. 

sələk. yumuş. yola. sam. saf.   

ulaqa

ka

 

: ulqa. savaş atı.  

ulaqu 

: 

ulağu

ka

. yamaqlıq. bir nəyə ulanan nəsnə.  

ulan 

: 

1. 

rəbt. vəsl. vasitə. 

2. 

elçi. 

3. 

davər.  

ulanmaq

ka

 : vasitə olmaq.  

ular

ka

 

: 

yular

. kəklik. - 

ularlıq

ka

: kəklikli yer.  

ulas qöz

ka

: süzqün, xumar, yaxışıqlı qöz.  

ulaĢmaq

ka

: əkləşmək. ulaşmaq. buluşmaq. bitişmək.  

ulaĢmıĢ 

:yürqəyək.   

ulaĢtırmaq: tapçurmaq

ka. 

tapşırmaq. təslim edmək.   

ulat 

: bağla. yapla. vəsl elə. 

- ip ulat: ip at. ip bağla.  

ulatmaq

ka

: uzatmaq. çatdırmaq. - 

ipi ulat quyuya. 

 

ulatu

ka

 

: yanda, cibdə götürülən kiçik parça. dəsmal. 

- cib ulatu: cib 

dəsmalı. - əl ulatu: əl dəsmalı. - yan ulatu: yan dəsmalı.  

uldanğ

ka

: 

oldanğ

. ayaqqabın altı, tabanı.   

uldanğ

ka

: 

oldanğ

ka

. başmğın altı, dabanı.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

909 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

ulıqu

ka

 

: uluyacaq zaman.  

ulımaq

ka

: ulumaq.  

ulınc

ka

 

: qıvrımlı, əğri büğrü, büküntülü, dolaşıq nərsə. 

- ulınç yol

ka

: 

qıvrımlı yol. büklü yol.  

ulınmaq

ka

: 

ulunmaq

. usanmaq. bıqmaq. qıvrılmaq. doymaq. 

- bu işdən 

ulındım artıq. - qarın sancısından ulınub tolqandı: burulub 

bükülmək, qıvrılmaq.  

ulıĢmaq

ka

: ulaşmaq.  

ulıtqan

ka

  : ulutan.   

ulıtqan

ka

: çox ulutan.  

ulıtmaq   : ulutmaq.  

ulqa 

: ulaqa

ka. 

savaş atı.  

ulqadmaq: ulqatmaq. böyümək. ululmaq.  

ulqatmaq: 

(

uğlat

 

< 

met

 > 

ulqat

 ). 

uqlatmaq

. ( d <> l ) 

ulqalmaq

. 

uqlalmaq

. 

çoxalmaq

. 

böyümək

. 

- oğlan uğlatdı: ulqaldı. böyüdü. 

 

ulqatmaq: böyütmək. 

- ölkənin sınırların ulqatın. - əkin evivi ulqat.  

ulqatmaq

ka

: böyümək. ulqadmaq.  

ulqay 

: 

ulğay

. bulğay. bədüq

ka

. 

( d < > y < > z )

 bəyük. bayuq. böyük. 

( d 

< > z )

 bəzük.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

910 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

ulqaytmaq: 

ulğaytmaq

. bulğaytmaq. bədütmək

ka

. 

( y < > d < > z)

 bəyütmək. 

bəzütmək. bayutmaq. böyütmək. böyütmək. 

- uşaq ulqattı: 

böyüdü.  

ullama 

: uluğlama. ağırlama. böyükləmə.  

ullamaq  : saymaq. sayınlamaq. əzizləmək. hörmət qoymaq.  

ulma 

: 

ulma

ka

 

1

. 

küzə. çanaq. çömlək. 

2

. 

olma. təsti. çanaq çömlək.  

ulu 

: 

uluq

ka

. 

böyük. yücə. - 

bilikligin uluğluqa dəğdim. - ər uluğ tindi: 

kişi için çəkdi, ağır nəfəs çəkdi. 

 

uluq

ka

  

: 

uluğ

. 

1. 

yuluq. yoluq. qacamış. əsqi. yıpraq. 

2. 

böyük. ulu. yücə. 

- 

arıq uluq köçməsin. - uluq ay

ka

: ilin "uluq oğlaq ay"dan sonra gələn 

bölümü. yaz ortası. - uluq oqlaq ay

ka

: ilin "oğlaq ay"dan sonra gələn 

bölüm. oğlaqların böyüduğü çağ. 

3. 

ağır. çətin. 

- uluğ tınığ: ağır 

nəfəs. - uluğ işlər. - uluğ yük: ağır məsuliyyət. 

4. 

yaş

. 5. 

atın 

omuzbaşı. 

6. 

ağır

. - o uluğ tındı: ağır nəfəs aldı. 

 

uluqlama  : 

uluğlama

. ullama. ağırlama. böyükləmə.  

uluqlamaq

ka

: 

uluğlamaq

. yücəltmək. ucaltmaq. böyükləmək. ağırlamaq. 

sayğamaq. hörmət qoymaq. 

- tanrı səni uluqlasın. - bəy məni 

uluqladı. - uluğnı uluğlayan qut bulur.  

uluqlaĢmaq:

 uluğlaĢmaq. 

ağırlaşmaq. çətinləşmək. - 

sökəl tınığı uluğladı: 

xəstənin nəfəsi ağırlaşdı, artaqdı:

 

uluqluq

ka

: 

uluğluq

ka

. böyükluq. ululuq. irilik. yaşça qocalıq.  

 

DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK 

 

 

911 

http://WWW.TURUZ.NET

 

 

uluqsamaq

ka:

 

uluğsamaq

. bir şeyin böyüğünü istəmək. 

(# kiçiksəmək)

 

uluqu 

: 

uluğu

. ulamağ çağı. 

- bu uğur, qurd uluğu: indi ulamağ çağıdı 

(qur kimi).  

ululuq 

: 

1. 

böyüklüq. 

- uluğluq tanqıriqa: böyüklük onundu. 

2. 

əsgilik. 

köhnəlik. yaşlılıq.  

ulun 

:  

ulun 

: burul. buruq. 

- ulun iş: buruşuq iş. - ulun saç: fer saç. - ulun yol: 

buruqlu yol. - ulun boyun: dəvə boyun. 

2. 

ox. pay. qurə çəkməkdə 

atılan ox. 

 

ulunmaq: burulmaq. burxulmaq.  

ulunmaq

ka

: 

ulınmaq

. 

1. 

usanmaq. bıqmaq. 

2. 

burulmaq

. 

qıvrılmaq. 

dolanmaq.  

ulus 

: sərik. sırıf. sərin. çınqıraq

ka. 

çınraq. çınqar. açıq.  

uluĢ 

: 

oluĢ

. 

uluĢ

ka. 

1. 

buluş

ka

. bölüş. əldə edilən. qazanc. tapış. pay. 

kar. 

2. 

oluş. şəhir.  

ulut 

: 

olut

. 

1. 

çağ. şişman. 

2. 

güclü. quvvəli.  

ulutan  

: ulıtqan

ka

.  

ulutmaq: burmaq. burqulamaq. 

- boynun ulut. - biləyim ulundu: burxuldu.  

uluyacaq uğur: ulıqu

ka. 

  

ulyan

ka

 

: yeylən, qoxulu bir bitgi kökü.  

DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ  

HƏSƏN BƏY HADİ

 

 

912 

http://WWW.TURUZ.COM

 

 

um 

: 

yum

. geyim. paltar. örtük. 

- yumləyu qaçdı: geyinib qaçdı. - um 

bolmaq

ka

: qursaq pozulmaq. çox yeməkdən qursaq pozulmaq. 

bulanmaq·.  

uma 

: 

umay

. 

umqay

. 

1. 

gözlər. müntəzir. 

- qoyma uma: qoyma gözlər. - 

qaldım uma: gözlər qaldım

. 

2. 

ana. nənə. 

3. 

qonaq. 

- uma gəlsə, 

qut gəlir. - gəlsə qalı, yarlıq bulub, yuncuq uma, gəldür, anıq bulmuş 

aşıq, tutma uma: gəlsə əgər, sevgi, ehsan güdərək, umaraq, yoxsul 

qonaq, gətir, hazır olan aşı, umdurma onu, gözlətmə onu.  

- uma gəlsə qut gəlir.  

umac 

: 

1. 

amac. tapınc. hədəf. 

2. 

istəkli. sevgi.  

umacı 

: umduçı

ka

. dilənçi.  

umaclamaq 

: nişanlamaq. quşlamaq

2 

(

quş

 

qoymaq

2

) 

(t <> q )

2

 

tuşlamaq.  

umaq

ka

 

: 

1. 

düşünmək. anlamaq. 

2. 

xahiş. rica.  

umaq

ka

 

: