“Informasiya İqtisadiyyatı”
Yüklə 0,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Mövzunun izahı Ümumi kreativ rifah cəmiyyətin sosial-iqtisadi inkişaf səviyyəsini xarakterizə edir və fərdlərin ali (yaradıcı) fəaliyyətinin məcmu həcmi ilə ölçülür. Ümumi kreativ rifah W ilə ifadə olunur. Ümumi rifahın amilləri əhalinin təhsil səviyyəsi, sağlamlıq səviy- yəsi və məcmu gəliridir. Əhalinin sayı burada dəyişməz qəbul edilir. Təhsil səviyyəsi cəmiyyət üzvlərinin ali fəaliyyətlə məşğul olmaq qabiliyyətinin reallaşmış hissəsinin inteqral qiymətidir. Bu anlayış fərdin irsən aldığı qabiliyyətini, onun tərbiyəsini, mədə- niyyətini, formal təhsilini, peşə təcrübəsini və s. əhatə edir. Təhsil səviyyəsi ümumi kreativ rifahın intensivliyini və ya «enini» xa- rakterizə edir. Bu göstərici cəmiyyət üzvlərinin qısamüddətli dövrdə ali fəaliyyətinin məcmu həcmi ilə ölçülür. Ona görə təhsil səviyyəsi ümumi kreativ rifahın sabit xarakteristikasıdır. Təhsil səviyyəsi E ilə ifadə olunur. Əməli hesablamalarda təhsil səviyyəsinin təqribi qiymət- lərindən istifadə olunur. Bu qiymətlər rəsmi statistika məlumatları əsasında əldə edilə bilər, məsələn: əhalinin ümumi sayında ali təhsilli işçilərin xüsusi çəkisi; işçilərin tədrisinin orta müddəti; 63 əhalinin hər min nəfərinə düşən ali məktəb məzunlarının sayı və s. Sağlamlıq səviyyəsi fərdin yaradıcılıq qabiliyyətinin reallaşmasına mane olan psixi-fizioloji mənşəli mənfi amillərin inteqral qiymətidir. Əhalinin sağlamlıq səviyyəsi göstəricisinin inteqral qiyməti kimi adətən doğum məqamındakı orta ömür müddəti götürülür. Sağlamlıq səviyyəsi ümumi kreativ rifahın ekstensivliyini və ya «uzunluğunu» xarakterizə edir. O, ümumi kreativ rifahın dinamik xarakteristikasını göstərir. Sağlamlıq səviyyəsi H ilə ifadə olunur. Məcmu gəlir təhsil səviyyəsinə və sağlamlıq səviyyəsinə təsir göstərən kənar şərtlərin inteqral qiymətidir. Ehtimal olunur ki, yetərli miqdarda pul vəsaiti olduqda fərdin kənar mühitinin əsas parametrləri dəyişə bilər. Məcmu gəlir təhsil səviyyəsinə və sağlamlıq səviyyəsinə təsir göstərərək, ümumi kreativ rifahın həcminə də dolayı təsir göstərir. Bu zaman ümumi kreativ rifahın kəmiyyəti məcmu gəlirin təhsil və səhiyyə sahələri arasında bölüşdürülməsi üsulundan asılıdır. Beləliklə, məcmu gəlir ümumi kreativ rifahın başlıca amili kimi deyil, ikinci səviyyəli amili və ya yardımçı amili kimi nəzərdən keçirilir. Ümumi kreativ rifahın ölçülməsi metodu Cevons-Şumpe- terin kapitalın həndəsi interpretasiyası üsuluna əsaslanır. Kapi- talın intensivliyi dedikdə dəzgahların sayı, kapitalın ekstensivliyi dedikdə isə onların xidmət müddəti başa düşülür. Belə olan halda eyni dəzgahlardan ibarət olan kapitalın həcmi onun intensivliyi ilə ekstensivliyinin hasilinə, yəni eni kapitalın intensivliyi, uzunluğu isə ekstensivliyi qədər olan düzbucağın sahəsinə bərabərdir. İctimai məhsul başlıca makroiqtisadi göstərici olub iqtisadiyyatda yaradılmış faydalı nəticənin inteqral qiyməti kimi çıxış edir. İctimai məhsulun tədqiqi üçün onun səbəblərini və ya amillərini ayırd edir, habelə hər bir amilin həcmini xarakterizə edən kəmiyyət göstəricilərindən istifadə edirlər. İctimai istehsal funksiyası ictimai məhsulun ayırd edilmiş bütün amillərin həcmlərindən asılılığıdır. Bu funksiyanın müstəqil arqumentləri- nin sayı amillərin sayına bərabərdir. |