Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati

Rablening 
Fransuz gumanist yozuvchisi Fransua Rable
(taxminan 1494-1553 yillar) o`z g`oyalarni qa-
 jismoniy tarbiya 
qadimgi yozuvchilarning asarlaridan ko`ra, 
to`g`risidagi 
ko`proq xalq ijodidan olar edi. U o`z asarlarini
 fikrlari 
latin tilida emas (o`sha vaqtlarda yozganlaridek), balki ona 
tilida yozar edi. Oz asarlarida u cherkov xodimlari, oqsuyak hukmdorlar, sxolostlar 
ustidan kular edi. Rim, Jeneva va Sorbonna bir necha bor uni la’natlagan va har xil 
yo`llar bilan ta’qib qilgan edi. O`sha vaqtlarda Rablening asarlariga bo`lgan talab 
g`oyat darajada katta edi. Uning “Gargantyua va Pantagryuel” nomli romani ikki 
oy ichida shunchalik ko`p nusxada tarqalgan ediki, hatto tavrot o`n yil ichida 
shunchalik tarqalmagan edi. Bu roman barcha tillarga tarjima qilingan bo`lib, 
hozirga qadar qayta-qayta nashr etilib kelmoqda. Rable o`zining asarlarida 
kuchayib kelayotgan burjuaziya ideologiyasini ma’qulladi va dunyoni ilmiy 
anglash g`oyasini targ`ib qildi.
Rable sxolastlar ustidan achchiq kulib: “O`g`il bolaning o`z murabbiylari 
rahbarligida ilohiy kitoblarni o`rganganidan ko`ra, umaman, o`qimagani ma’qul, 
chunki ularning fani- bema’nilik, ularning bilimdonligi esa batamom uydirmadir”,- 
degan edi. U o`quvchilarni erkin fikrlashga va erkin harakat qilishga olib keladigan 
tarbiyani ilgari surdi. Rable tarbiya orqali inson shaxsining axloqiy, aqliy va 

---

jismoniy tomonlarini tarkib toptirishni istadi. U butun tarbiya va ta’limni 
o`quvchilar uchun yoqimli formada ifodalashni tavsiya qildi. 
Rable tarbiyalanuvchilar uchun rejim zarurligini, ularning maishiy hayoti 
uchun gigiyena zarurligini, jismoniy mashqlarning aqliy mashg`ulotlar va 
ovqatlanish rejimi bilan qo`shib olib borish kerakligini talab qildi. U badanni yuvib 
turishni, massaj qilishni, terlagandan so`ng kiyimni almashtirishni; mashqlarni va 
jismoniy kuch me’yorini asta-sekin murakkablashtirib borishni tavsiya qiladi. U 
faqat qadimgi mashqlarni emas, balki o`sha vaqtlarda dvoryanlar, shaharliklar va
dehqonlar o`rtasida odat bo`lgan mashqlarni ilgari surdi.
Tarbiyalanuvchilar yugurishlari, sakrashlari va irg`itishlari; kamalakdan, 
kamondan, eski og`ir miltiq va zmbarakdan otishlari; ko`krak bilan, 
chalqanchasiga, yon bilan suzishlari va suvga sho`ng`ishlari; nayza, qilich, 
shamshir, rapira oy bolta, xanjarbozlik bilan shug`ullanishlari; ot sporti, arqonga, 
daraxtlarga va qoyalarga tirmashib chiqish bilan shug`ullanishlari; yelkanli va 
eshkakli qayiqni boshqarishlari, ov, turizm va sayohat bilan shug`ullanishlari, 
kurash, shaxmat va turnikda, yog`och otda gimnastika mashqlarini bajarishlari, 
gantellar yordamida mashq qilishlari; to`p, oshiq o`ynashlari va raqs tushishlari 
lozim edi.
Rablening fikricha, uning hayoli bilan yaratilgan “Telem manzili” tarbiya 
muassasining idealidir. Muassasaning ustavi: “nimani xohlasang, shuni qil” degan 
prinsipdan iboratdir. Bu ishlab chiqarish tashkiloti emas, balki boylar uchun 
mo`ljallangan o`ziga xos o`quv-tarbiya muassasasidir. Unda stadion, ippodrom, 
suzish uchun hovuz, uch pog`onali hammomlar, teatr, sayr qilish bog`I, to`p 
o`ynash uchun manejlar, otxonalar, lochin xizmati va itxona bor edi.
Rable o`z davrining ilg`or g`oyalari bilan bab-baravar qadam tashlab bordi va 
burjua ideologiyasining o`rnatilishi uchun ko`p xizmat qildi.