Kimyo. Masala va mashqlar to

10.3. OKSIDLANISH-QAYTARILISH REAKSIYALARINING MAHSULOTLARI
Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining tenglamalarini tuzishda mahsulotlarni aniqlash uchun ta'sirlashayotgan oksidlovchi va qaytaruvchilar, hamda ulardan hosil bo‘lishi mumkin bo‘lgan moddalarning oksidlanish darajalari, reaksiyada qatnashayotgan kislota, ishqor yoki boshqa oksidlanish darajasini o‘zgartirmaydigan moddalar hisobga olinadi. Agar oksidlanish-qaytarilish reaksiyasida kaliy permanganat singari moddalar qatnashsa, ulardan hosil bo‘lishi mumkin bo‘lgan moddalar (muhitga mos ravishda) e'tiborga olinadi. Reaksiya natijasida qaytaruvchining oksidlanishi tufayli oksidlanish darajasi ortadi, oksidlovchining esa qaytarilishi oqibatida oksidlanish darajasi kamayadi.
10.22. Quyidagi moddalar ta'sirlashganda qanday mahsulotlar hosil bo‘lishini aniqlab, tenglamalarga koeffitsientlar tanlang:
a) KNO₂+KMnO₄+H₂SO₄ b) KNO₂+KMnO₄+H₂O
c) KNO₂+KMnO₄+KOH d) Na₂SO₃+KMnO₄+H₂SO₄
e) Na₂SO₃+KMnO₄+H₂O f) Na₂SO₃+KMnO₄+NaOH
g) KNO₂+K₂Cr₂O₇+H₂SO₄


10.4. OKSIDLANISH-QAYTARILISH REAKSIYALARINING YO‘NALISHI
Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining yo‘nalishini aniqlash uchun oksidlanish-qaytarilish potensiallaridan foydalanish qulay (5-ilova). Bir moddadan (elementdan) ikkinchisiga elektronning o'tishi natijasida yuzaga keladigan potensial oksidlanish-qaytarilish potensiali deb yuritiladi. 5-ilovada ayrim oksidlanish-qaytarilish juftlarining suvdagi eritmalar uchun normal oksidlanish-qaytarilish potensiallari keltirilgan. Normal oksidlanish-qaytarilish potensiallari yordamida oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining yo‘nalishi baholanadi. Buning uchun oksidlovchiga to‘g‘ri keladigan oksidlanish-qaytarilish juftining potensialidan qaytaruvchiga to‘g‘ri keladigan oksidlanish-qaytarilish juftining potensiali ayiriladi. Potensiallar farqi musbat bo‘lsa, reaksiya o‘ngga yo‘nalgan bo‘ladi. Aksincha, potensiallar farqi manfiy bo‘lsa, reaksiya chapga yo‘nalgan bo‘ladi. Musbat yoki manfiy qiymat qancha katta bo‘lsa, reaksiyaning u yoki bu tomonga yo‘nalganligi shuncha katta bo‘ladi.
Masalan: Fe²⁺+MnO₄^-+H⁺Fe³⁺+Mn²⁺+H₂O
oksidlanish-qaytarilish reaksiyasida oksidlovchi tarkibiy qism  MnO₄^- ga MnO₄^-,H⁺/Mn²⁺,H₂O va qaytaruvchi tarkibiy qism  Fe²⁺ ga Fe³⁺/Fe²⁺ juftlar to‘g‘ri keladi.
5-ilovaga ko‘ra MnO₄^-,H⁺/Mn²⁺,H₂O juftning potensiali +1,55 V va Fe³⁺/Fe²⁺ juftning potensiali +0,771 V.
Potensiallar farqi: E=1,550,771=0,779 V. Demak, bu reaksiya o‘ngga  reaksiya mahsulotlari hosil bo‘lishi tomoniga yo‘nalgan.
10.23. Quyidagi oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining yo‘nalishini aniqlang va o‘ngga yo‘nalgan reaksiyalar tenglamalariga koeffitsientlar tanlang:
a) Zn+HClZnCl₂+H₂; b) Zn+KOHK₂ZnO₂+H₂;
c) Zn+HNO₃Zn(NO₃)₂+NH₄NO₃+H₂O;
d) FeCl₂+SnCl₄FeCl₃+SnCl₂; e) Hg+SnCl₄HgCl₂+SnCl₂;
f) Cl₂+MnSO₄+K₂SO₄+H₂OKCl+KMnO₄+H₂SO₄;
g) KBr+K₂Cr₂O₇+H₂SO₄Br₂+Cr₂(SO₄)₃+K₂SO₄+H₂O;
h) SnSO₄+J₂+H₂SO₄Sn(SO₄)₂+HJ;
i) KCl+KMnO₄+H₂SO₄Cl₂+MnSO₄+K₂SO₄+H₂O;
j) CuCl₂+S+H₂OCuS+H₂O₂+HCl;
(Javob: o‘ngga  a, b ,c, g, h, i; chapga  d, e, f, j).