MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

            Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 

217 

Nərimanovun  Leninə  yazdığı  məktubu  da  açıq  şəkildə 

göstərir ki, o, Azərbaycanın simasızlaşdırılmasında və müstəqil-

liyinin əlindən alınmasında əsas günahkar kimi Mərkəzi və onun 

havadarlıq  etdiyi  daşnakları  və  başqa  antitürk,  antiazərbaycan 

qüvvələri  görmüşdü:  «Əziz  Vladimir  İliç  Lenin,  məgər 

«Müstəqil  Azərbaycan»  sizin  dilinizdən  çıxmamışdırmı?  Axı, 

məhz buna əsaslanaraq biz Müsavatın qurduğu fitnəkarlığı məhv 

edə  bildik.  İndi  vəziyyət  belə  bir  şəkil  alır:  həmişə  Denikini 

müdafiə  etmiş  Ermənistan  müstəqillik  qazanmış  və  üstəlik  də 

Azərbaycanın ərazisini almışdır. İndiyə qədər ikili siyasət aparan 

Gürcüstan  müstəqillik  əldə  etmişdi.  Üç  respublikadan  birinci 

olaraq  Sovet  Rusiyasının  qoynuna  atılmış  Azərbaycan  isə  həm 

ərazisini,  həm  də  müstəqilliyini  itirir»  [168,  466].  Nərimanov 

oğlu 

Nəcəfə 

məktubunda 

da 

Azərbaycanın 

simasızlaşdırılmasında  günahkar  kimi  sosial-demokratizmi  – 

bolşevizmi deyil, bu təlimin başlıca müddəalarına xəyanət edən 

Mərkəzi və onun yerli əlalıtlarını görmüşdür:  «Bəlkə də sən bu 

sətirləri oxuyarkən, bolşevizm heç olmaycaq. Lakin bu heç də o 

demək  deyil  ki,  bolşevizm  yaramır;  bu  o  demək  olacaq  ki,  biz 

onu  saxlamağı  bacarmadıq,  onu  yetərincə  qiymətləndirmədik, 

işin  qulpundan  pis  yapışdıq»  [168,  469].  Deməli,  Nərimanov 

ömrünün  sonuna  qədər  «bolşevizm-leninizm  yolu»ndan  [169, 

35]  üz  döndərməmiş,  sadəcə,  o,  hesab  etmişdir  ki,  onu  həyata 

keçirənlər işin qulpundan pis yapışmışlar. 

N.Nərimanovun  keçdiyi  siyasi-ideoloji  həyata  nəzər 

salaraq  belə  qənaətə  gəlmək  olar  ki,  milli-demokratizm  və  rus 

sosial-demokratizmi  arasında  seçim  edərkən,  sonuncuya 

üstünlük  verməsi  taleyində  həlledici  rol  oynamışdır.  Şübhəsiz, 

Nərimanovun  siyasi-ideoloji  sahədə  buraxdığı  əsas  səhv  sosial-

demokrat  ideyasına  inanmasından  daha  çox,  həmin  ideyanı 

---