MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

            Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 

245 

sən  və  sənin  kimi  insan  qəssabları  (Kirov,  Orconikidze, 

R.Axundov,  Ə.Qarayev  və  b.)  dururlar.  Başqa  yol  (milli 

istiqlaldan  kənar  –  F.Ə.)  yoxdur.  Mənim  yolum  sənə  qarşıdır» 

[56, 305]. C.Cabbarlı çox məntiqi olaraq burada, azadlıq (Elxan) 

və  köləlilik  (Aqşin)  tərəfdarı  olan  iki  qardaşı  bir-birinə  qarşı 

qoyur. Elxan milli istiqlalı hər şeydən üstün tutduğu halda, onun 

qardaşı  Aqşin  onunla  eyni  fikirdə  deyil.  Bu,  Azərbaycan 

Cümhuriyyətinə 

münasibətdə 

milli 

istiqlalçıların 

(M.Ə.Rəsulzadə,  N.Yusifbəyli  və  b.)  və  milli  bolşeviklərin 

(N.Nərimanov, Ə.Qarayev və b.) mövqeyini xatırladır. Cabbarlı 

Elxanın dilindən Aqşinə deyir: «Dünya iki cəbhəyə ayrılmışdır. 

Bir tərəfdə silahlı güclülər (bolşeviklər – F.Ə.), digər tərəfdə isə 

əliboş məzlumlar (istiqlalçılar – F.Ə.)» [56, 313]. Elxan istiqlalı 

təbliğ  etdiyi  halda,  Aqşin  isə  ona  qarşı  çıxır.  Bununla  da, 

Cabbarlı göstərmək istəyir ki, Azərbaycan Cümhuriyyətinin işğal 

olunmasında yad qüvvələrlə (rus, erməni və b.) yanaşı, bəzi qanı 

qanımızdan olan soydaşlarımız da iştirak etmişlər. 

Göründüyü kimi, 1920-1940-cı illərdə milli mədəniyyət 

və  milli  ədəbiyyat  məsələsində  millilik-müstəqillik  dən  çıxış 

edən ziyalılar doğru yol tutmuşdu. Bunu, çox keçmədi ki, sovet 

ideoloqları  da  bu  və  ya  digər  formada  etiraf  etmək 

məcburiyyətində  qaldılar.  Artıq  1950-1960-cı  illərdə  sovet 

ədəbiyyatında  yazılırdı  ki,  1920-1940-cı  illərdə  mövcud  olan 

«proletar mədəniyyəti»- «proletkult» leninizmə zidd hərəkət-xətt 

kimi [38, 51], milli mədəni irsi tamamilə inkar etmişdi. Bundan 

çıxış  edilərək  həmin  dövrün  bir  sıra  ədəbi  tənqidçiləri,  o 

cümlədən  Əli  Nazim,  Cəfər  Cəfərov,  Mikayıl  Rəfili,  Mustafa 

Quluzadə və başqaları kosmopolitizm, nihilizm, burjua estetizmi 

və  vulqar  sosoligizmində  ittiham  olunurdular  [103,  27,  41]. 

Bununla  da,  dolyasıyla  da  olsa,  vaxtilə  milli  mədəniyyətdə 

---