Microsoft Word 00 KeyNote Speakers Materiallar


IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS



Yüklə 22,28 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə25/148
tarix16.02.2017
ölçüsü22,28 Mb.
#8634
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   148

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

112


 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

СТРУКТУРНЫЕ И ОПТИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА ПОЛИМЕРНОГО                       

КОМПОЗИТА InP/ПЭВП 

 

С.М.РЗАЕВА, М.И.АЛИЕВ,  

Ш.Ш. РАШИДОВА 

Институт физики НАН Азербайджанa 



rzayevasitare@gmail.com 

АЗЕРБАЙДЖАН



 

Э.Г.ИСМАИЛОВ

 

Институт нефтехимических процессов  



НАН Азербайджана 

АЗЕРБАЙДЖАН



 

 

Разработка  методов  синтеза  полимерных  композитов,  содержащих  неорганические 



соединения  микро-  и  нано-размеров,  исследование  их  строения  и  свойств  представляет  как 

фундаментальный,  так  и  практический  интерес.  Эти  материалы  могут  быть  использованы  в 

качестве принципиально новых светодиодов, квантовых генераторов, фотовольтаических ячеек 

и  газочувствительных  сенсоров.  За  последние  два    десятилетия  синтезированы  композитные 

материалы  с  полимерной  матрицей  и  наполнителем  из  микро-  и  нано-  размерных  частиц 

неорганического  соединения,  обладающие  удивительными  элиектрическими,  оптическими, 

магнитными свойствами., которые однако сильно  зависят от технологии приготовления  этих 

материалов.  В  настоящей  работе  с  использованием  методов  рентгенофлуоресцентной 

микроскопии,  атомно-силовой  микроскопии  и  ИК-  спектроскопии  изучено  распределение 

активной  компоненты  в  образцах  полиэтилена  высокой  прочности  (ПЭВП),  с  различным 

содержанием (2,3,4,6,10 оюб.%) фосфида индия, исследованы оптические свойства полученных 

образцов  в  зависимости  от  содержания  наполнителя.  Отметим,  что  к    моменту  начала 

настоящей работы (2012 г.) имеющиеся  в литературе публикации по полимерным композитам, 

содержащим  фосфид  индия,  касались    в  основном  исследования  свойств  этих  материалов, 

практически  не  затрагивая  вопросов  распределения  инкорпорированного  соединения  в 

полимерной  матрице.  

Образцы готовились следующим образом.  Путем механического смешивания из порошков 

ПЭВП и полупроводника InP (с размерами частиц ≈50 мкм) изготавливали однородную смесь. 

Затем  эта  смесь  подвергалась  горячему  прессованию  при  температуре  Т=140˚С  продол-

жительностью 15 мин. и охлаждалась до комнатной температуры в течение 30мин. Полученные 

образцы  были  охарактеризованы  методами  ИК-Фурье  спектроскопии,  атомно-силовой  и 

рентгенофлуоресцентной  микроскопии.  Для  получения  ИК  спектров  был  использован  ИК-

Фурье спектрометр марки Varian FT-IR. Морфология поверхности образцов была исследована с 

использованием  атомно-силового  микроскопа  марки Intefic-Drima, (NT-MDF,Зеленоград).  Для 

исследования  влияния  технологии  приготовления  полимерного  композита  на  распределение 

частиц InP в полимерном композите, определения  элементного состава в локальных участках 

композита был  использован рентгенофлуоресцентный микроскоп XGT 7000 компании Horiba. 

Прибор  позволяет  проводить  анализ  элементного  состава  твердых  образцов  размером  от 

0.512мм  х 0.512 мм  до 10смх10см  с  разрешением 100мкм  и 10мкм.  Конечные  размеры 

анализируемой  области  определяются  величиной  фокусного   пятна   линзы,  иными  словами 

диаметром  пучка  рентгеновского  луча,  падающего  на  исследуемый  образец.  Нижний 

концентрационный предел определяемых элементов (от Na до U) составляет 100-500 ррм (0.01-

0.05%), вблизи нижней границы концентрационный предел составляет  десятые доли процента. 

В  настоящее  время  метод   рентгенофлуоресцентного   микроанализа  является  одним  из 

наиболее    эффективно  используемых  методов  элементного  картирования  поверхности 

композитных  материалов.  Метод  позволяет  построить  контурные  карты  распределения 

активных  элементов  на  поверхности  и  приповерхностных  слоях  композитного  материала, 

визуализировать участки, на которых локализуются неорганические компоненты, исследовать  

влияние условий приготовления на элементный состав поверхности.  

Ниже  на  рис. 1 и 2 приведены  рентгенофлуоресцентные  и  инфракрасные  спектры  для 

некоторых образцов композитного материала InP/ПЭВП, соответственно.  

 


IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

113


 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Рис.1. Фурье  ИК-спектры  поглощения  исходных (1) и  композитов  ПЭВП,    содержащих 2 (2), 3 (3), 4 (4) и 

5(10)  об.% микрочастиц InP . 

 

Рис. 2,а,б.  Рентгенрфлуоресцентные спектры In в двух разных локальных участках полимерного композита.  

 

   



 

   а                                                                      б 

Таким образом в настоящей работе методами атомно силовой и рентгенофлуоресцентной 

микроскопии  исследована  морфология  поверхности  полимерного  композита InP/ПЭВП, 

проведено сканирование поверхности с целью определения характера распределения элементов 

неорганического наполнителя, определено содержание, получена информация о распределении 

InP  в  различных  локальных  зонах  полимерной  матрицы  на  количественном  уровне., 

исследованы оптические свойства полученных материалов в зависимости от содержания в них 

неорганического  наполнителя  фосфида  индия.  При  совместном  использовании  АСМ  и  РФМ 

удалось  идентифицировать InP  по  элементам  его    составляющих  в  зонах  сканирования 

полимерной матрицы. 

 

 

İNFORMASİYA TEXNOLOGİYASININ  

FİZİKA DƏRSLƏRİNDƏ  İSTİFADƏSİ 

 

Seydəbəyim CƏFƏROVA, Nigar HƏSƏNLİ,  

Xatirə ADGÖZƏLOVA, Oktay HƏSƏNOV 

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti 



1959oktay@mail.ru 

AZƏRBAYCAN



 

 

Məktəb praktikasında inovasiya lahiyələri istiqamətlərindən biri də  təlimdə müasir informasiya 

texnologiyalarından və elektron təhsil resurslarından istifadədir. Məlumdur ki, elektron təhsil 

resurslarına, indiki dövrdə  məktəb praktikasında aktiv tətbiq olunan müxtəlif elektron təlimləri, 

instrumental və  tətbiqi proqramlar, həmçinin internet resursları aiddir. Bu  əsasən müəllim və 

şagirdlərdən proqramlaşdırmaya dair xüsusi biliklər tələb etməyən uyğun proqram təminatının 

mövcudluğu ilə bağlıdır ki, bu da novator müəllim üçün geniş fəaliyyət imkanları açır. 

 

1462 



1472 

1462


1462

1472


1472

1473


1462

1462 


1472

1480 1460 



ν, sm

-1

 



1480

1460


1480

1460


1480 1460

1480 1460 



abs

or

pt

io



IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

114


 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Müasir dövrdə informasiya texnologiyaları  cəmiyyətin bütün sahələrinə geniş tətbiq olunur. Bu 

gün müasir şagirdi  əhatə edən  əksər sahələri  daha çox informasiya texnologiyaları ilə  əlaqələnmək 

olur (mobil əlaqənin imkanları, rəqəmsal televiziya, ölçmə və müşahidə cihazları, təsvirlərin emalı və 

s.). İstənilən məlumatın araşdırıllmasını isə ümumiyyətlə, kompütersiz təsəvvür etmək belə mümkün 

deyil.  Şagirdlərin icra etdikləri tapşırıqların müxtəlif mərhələlərinə informasiya texnologiyalarının 

cəlb olunması isə normal proses olmaqla yanaşı onların ətraf aləmdəki dəyişikliklərə uyğunlaşmasını 

təmin edən vasitədir. Günümüzdə fizikanın tədrisində kompüterin istifadə imkanları çoxşaxəlidir. 

Bunlara  müxtəlif animasiya, videoçarx, interaktiv tapşırıqları birləşdirən  elektron dərsliklərin və dərs 

vəsaitlərinin   istifadəsi ilə yanaşı, rəqəmsal laboratoriya avadanlıqlarının istifadəsi və proqram 

təminatlarının köməkliyi ilə emal olunmuş təcrübə nəticələri də aiddir.  

Müasir cəmiyyət müəllimlər qarşısında şagirdlərin şəxsiyyət kimi formalaşması məsələsini qoyur. 

İnformasiya texnologiyasından istifadə yeni təhsil məsələləri ortaya çıxarır, şagirdlərin qabiliyyətini, 

onların fikrinin formalaşdırmasını önə  çıxarır. Fizikanın tədrisində bununla bağlı  əsas  istiqamətlər 

bunlardır: humanizm və  fərdilik. Bu istiqamətləri həyata keçirməkdə informasiya-kommunikasiya 

texnologiyalarının rolu böyükdür. Hər dərsin quruluşu müxtəlifdir, müxtəlifliyi yaradan bunlardır: 

dərsin mövzusu, məqsəd, şagirdlərin spesifikliyi və maddi baza. 

Ümumi dərsin quruluşunu göstərmək olar ki, bu dərslərdə  şagirdlərin sərbəst tədqiqat aparmaq 

imkanları olur: 

-  Bilik və bacarığın aktuallaşması; təhsilin motivasiyası 

-  Düşündürücü, öyrənmək məqsədli problemin önə çəkilməsi 

-  Şagirdlərin sərbəst öyrənməsi və tədqiqat aparması 

-  Alınan nəticələrin təhlili 

-  Nəticələr 

-  Dərsin yekununun araşdırılması( Refleksiya) 

İstifadə olunan istiqamətləri belə təsvir etmək olar: 

1.  Fizika dərslərində proqramın öyrənilməsi. 

Dərslərdə K&M kampaniyasının məktəb üçün “Aşıq dərs”, “Fizika ” ötrədici proqramlarından 

istifadə edilir ki, bu proqramlar kompyüter eksperimentləri modellərindən ibarətdir. Hər eksperiment 

üçün kompyüter animasiyası, qrafiklər, say nəticələri  təqdim edilir. Parametrləri dəyişərək və 

nəticələri izləyərək, hər tərəfli interaktiv fiziki tədqiqat keçirmək olar. Hər eksperimentə aid: məsələn 

“Fotoeffekt-11 sinif” mövzusuna proqramda quruluş modeli təqdim edilir ki, onun köməyi ilə 

fotoeffekt hadisəsinin tədqiqatı aparılır; bu zaman parametrləri (məsələn: verilmiş qüvvə, sıxlıq, işığın 

intensivliyi kimi parametrləri) menyunun köməyi ilə dəyişdirilə bilər. 

2.  Fiziki proseslərin və hadisələrin kompyüter modelləşməsi. 

Şagirdlərin kompyüter modellərinin effektli dərəcədə  tədris fəaliyyətinə  cəlb edilməsi, müxtəlif 

individual mürəkkəb məsələləri ilə test tapşırıqlarından istifadə etmək. 

  Bu materiallar aşağıdakı tapşırıq növlərindən ola bilər: 

-  Tanışlıq tapşırıqları 

-  Kompyüter eksperimentləri 

-  Eksperimental tapşırıq 

-  Test tapşırıqları 

-  Tədqiqat tapşırıqları 

-  Yaradıcı tapşırıqlar 

Kompyüter modelləri  əsasən bütün orta fizika kursunu əhatə edir, tədris nəşriyyatı olan “Açıq 

fizika” və “Canlı fizika” da nəşr olunur. 

Hadisələrin modelindən o zaman istifadə olunur ki, eksperimenti aparmaq mümkün olmasın və 

yaxud bu hadisə sürətlə baş verir və onu izləmək mümkün olmur. 

Kompyüter modeli öyrənilən hadisələrin detallarını araşdırmağa kömək etməlidir və  yaxud həll 

edilən məsələnin şərtlərinə illustrasiya kimi xidmət etməlidir. Modellə işləyərkən şagirdlərə tərkibində 

müstəqil yaradıcı elementlər olan müxtəlif dərəcəli mürəkkəb məsələlər təqdim etmək lazımdır.  

Kompyüter modelləri yeni materialların öyrənilməsində, məsələlərin düzgün yerinə yetirilməsinin 

yoxlanılmasında, laboratoriya işlərinin kompyüter vasitəsi ilə yerinə yetirilməsində istifadə olunur. 

3.   Dərslərin multimediya senarisi: senarilər multimediyaların prezentasiyası kimi hazırlanır, yeni 

materialların şəhr edilməsi kimi istifadə edilir. 

4.  İnformasiya Kommunikasiya texnologiyalarının köməyi ilə biliklərin yoxlanılmasında 

kompyüter test proqramlarından istifadə edilməsi. 


IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

115


 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

ALA-ARG-PRO-TYR TETRAPEPTİD MOLEKULUNUN FƏZA 

QURULUŞUNDA HİDROGEN RABİTƏSİNİN VƏ AMİNTURŞU 

QALIQLARI ARASINDAKI QARŞILIQLI TƏSİRİN  ROLU 

 

Səadət ORUCOVA, Lalə VƏLİYEVA 

Bakı Dövlət Universiteti 



seadet07@gmail.com 

AZƏRBAYCAN 



 

Nəzəri konformasiya analizi məsələsinin mühüm məqamlarından biri tədqiq olunan peptid 

molekulunda  əmələ  gələ biləcək hidrogen rabitələrinin müəyyənləşdirilməsi, bu rabitələrin uzun-

luqlarını və enerjisini tapmaqdır. Çünki, peptid molekulunun yerinə yetirdiyi bioloji funksiya həm də 

onun daxilində əmələ gələn hidrogen rabitələri ilə əlaqədardır. Konformasiya analizinin son məqsədi 

molekulun quruluşu ilə onun yerinə yetirdiyi funksiya arasındakı  əlaqənin müəyyənləşdirilməsi 

olduğundan, hidrogen rabitələri haqqında bütün məlumatların  əldə edilməsi molekulyar biofizikanın 

mühüm məsələlərindən biridir. Bunu nəzərə alaraq Ala-Arg-Pro-Tyr-NH

2

tetrapeptid molekulunun 



hidrogen rabitəli sistemini də tadqiq etdik. Apardığımız tədqiqat nəticəsində Ala-Arg-Pro-Tyr-

NH

2



tetrapeptid molekulundakı hidrogen rabitələri haqqında aldığımız məlumatlardan göründüyü kimi, 

Phe-Gly-Leu-NH

2

tripeptid molekulundafeeşeypinə  məxsus olan  RB3BR2qlobal konformasiyasında 



üç hidrogen rabitəsinin  əmələ  gəlməsi mümkündür. Bunlar Pheaminturşu qalığının karboksil 

qrupunun O atomu ilə Leuaminturşu qalığının amin  qrupunun H atomu arasında əmələ gələn hidrogen 

rabitəsinin uzunluğu 2.07Å,enerjisi -1,03

mol

kkal

olan və uzunluğu 2.52 Å, enerjisi isə  -0.33



mol

kkal

olan 


rabitələrdir.  Əsas zəncirinfefBB3RB2şeypinə  mənsub olan  konformasiyasında 5 növ hidrogen 

rabitəsinin əmələ gəlmə imkanı var. Bunlar tirozininkarboksil qrupunun oksigen atomu ilə onun amin 

qrupunun hidrogen atomu arasında (Tyr(CO)…Tyr(NH)), fenilalaninin karboksil qrupunun oksigen 

atomu ilə onun amin qrupunun hidrogen atomu arasındaAla1NH)…Arg2(CO)arginininkarboksil 

qrupunun oksigen atomu ilə leysinin amin qrupunun hidrogen atomu arasında(Ala(CO)…Arg(NH)) 

əmələ gəlməsi mümkün olan hidrogen rabitələridir. 

Əsas zəncirin eeeşeypinə  mənsub olan B

2

BR



3

 konformasiyasında 4 növ hidrogen rabitəsinin 

əmələgəlmə imkanı var. Bunlar fenilalanininkarboksil qrupunun oksigen atomu ilə onun amin 

qrupunun hidrogen atomu arasında Pro(NH)…Tyr(CO)) və fenilalanininkarboksil qrupunun oksigen 

atomu ilə leysinin amin qrupunun hidrogen atomu arasında Arg(O)…Tyr(NH) əmələ  gələ bilən 

hidrogen rabitələridir. Nəhayət eeeşeypinə  mənsub LB3BB3konformasiyasında 4 növ hydrogen 

rabitəsinin  əmələ  gəlməsi mümkündür. Bunlar fenilalanininkarboksil qrupunun oksigen atomu ilə 

leysinin amin qrupunun hidrogen atomu arasında(Pro(CO)...Tyr(NH)) və leysininkarboksil qrupunun 

oksigen atomu ilə onun amin qrupunun hidrogen atomu arasında Arg(NH)…Tyr(CO) əmələ gələ bilən 

hidrogen rabitələridir. Ala-Arg-Pro-Tyr-NH

2

tetrapeptid molekulundakı hidrogen rabitələri haqqında 



verdiyimiz məlumatlardan göründüyü kimi, enerjisi ən böyük olan hidrogen  rabitəsi məhz  əsas 

zəncirin  feeRB

3

BR

3



şeypinə  mənsub olan  qlobal konformasiyadır. Ala-Arg-Pro-Tyr-NH

2

tetrapeptid 



molekulunun mümkün olan bütün konformasiyaları daxilində hidrogen rabitəsinin  əmələgəlmə 

ehtimalının ən böyük olanı məhz qlobal  konformasiyadakıdır. 

Peptidlərin konformasiya analizinin ən mühüm elementlərindən biri  aminturşu qalıqları 

arasındakı qarşılıqlı  təsir enerjilərinin təyin olunma məsələsidir. Bunun vacibliyi onunla əlaqədardır 

ki, quruluş-funksiya  əlaqələrini tədqiq edərkən hökmən aminturşu qalıqları arasında hansı qarşılıqlı 

təsirin nə  qədər paya malik olması bilinməlidir. Qeyd olunanları  nəzərə alaraq Ala-Arg-Pro-Tyr-

NH2tetrapeptid  molekuluna daxil olan aminturşu qalıqları arasında mövcud olan qarşılıqlı  təsir 

enerjiləri təyin olunmuşdur. 

HesablamalardaAla-Arg-Pro-Tyr-NH

2

tetrapeptid  molekulunun mümkün olan şeyplərinin (eee, 



fee, eef və fef) hər biri təmsil olunmuşdur, həmçinin CCO- vəNH

2

 uclar da müstəqil qrup kimi 



verilmişdir.Ala-Arg-Pro-Tyr-NH

2

tetrapeptidmolekulunun qlobal konformasiyasının stabilləşməsində 



ən çox payı plan qarşılıqlı təsir enerjiləri belədir: 

IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

116


 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Göründüyü kimi tetrapeptid molekulunun qlobal konformasiyasının stabilləşməsində ən çox pay 

Arg2 ilə Tyr4 arasında   -5.42kkal/mol və -5.27 kkal/mol enerjilərə olan qarşılıqlı təsirlərə, eləcə də 

Ala1 ilə Arg2 arasında -1.66 kkal/mol enerjiyə malik olan qarşılıqlı təsirə və Pro3 ilə Tyr4 arasında -

2.89 kkal/mol enerjiyə malik olan qarşılıqlı təsirlərə düşür. 

 

 

IN

2

SE

3  

 ƏLAVƏLİ AŞAĞI SIXLIQLI POLİETİLENİN 

MÖHKƏMLİYİNƏ XARİCİ AMİLLƏRİN TƏSİRİ 

 

Ruslan BAYRAMOV 

Gəncə Dövlət Universiteti 



bayramov.ruslan@mail.ru 

AZƏRBAYCAN



 

 

ASPE+In


2

Se

3



  kompozitlərinin möhkəmlik  xarakteristikalarının tədqiqi şəkil 1- də  təsvir olunan 

qurğuda aparılmışdır. Qurğu Jukov və Tomaşevski tərəfindən qurulmuşdur. Emallaşdırılmış 

alüminium naqildən sarınmış yüngül plastmas (1) makarası, (2) elektromaqnitinin dairəvi boşluğunda 

sərbəst olaraq yerini dəyişir. (3) sarğısının həmin boşluqda yaratdığı elektromaqnit sahəsinin tezliyi 

10000 Hs-ə çatır. Makaradan keçən cərəyanı  dəyişməklə, lazım olan gərilmə qüüvvəsini hərəkətli 

sistemə birləşdirilmiş (5) sınaq  nümunəsinə vermək olur. Zərbə ilə yükləmə zamanı qüvvə 

impulsunun formasını    idarə etmək üçün, nümunə  və çevik (hərəkətli) makara arasında (4) maye 

dempferi yerləşdirilib. Dempfer, içərisinə yağ doldurulmuş stəkanda yerləşdirilmiş, deşiyi olan 

düralüminiumdan hazırlanmış iki yüngül diskdən ibarətdir. Disklərdən birinin digərinə    nəzərən 

vəziyyətini dəyişməklə, yarığın açılma dərəcəsini artırmaqla, zəruri olan sönmə əmsalını almaq olur.  

 

 

Şəkil 1:  Çevik  yüklənmə qurğusu: 1- alüminium sarğılı sarğac; 2 – elektromaqnit; 



3 – elektromaqnit sarğısı; 4 – dempfer ; 5  - sınaq edilən nümunə 

 

 



Şəkil. 2. Mexaniki gərginliyin deformasiya sürətindən (a), və temperaturdan asılılığı (b).

 


IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

117


 

Qafqaz University                                                                                          29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan 

Mexaniki dempfer əvəzinə elektrik qurğusundan  da istifadə etmək olar. Nümunəyə göstərilən 

qısa müddətli təsir osilloqrafla qeyd edilir. Istifadə oluan sxem yüksək tezlikli cərəyanın amplitud 

modulyasiyasını reallaşdıran tutum ötürücüsündən, detektordan və ossiloqrafdan ibarətdir. Ötürücünün 

məxsusi rəqslərinin yüksək tezliyə malik olması (1000kHs-ə  qədər) nümunəyə göstərilən təsiri 0–

1000Hs tezlik intervalında qeyd etməyə imkan verir. Cihaz aşağıdakı kimi işləyir. Nümunəyə 

göstərilən təsir, ötürücünün  membranının  əyilməsinə    səbəb olur, onun tutumunu dəyişdirir və bu 

dəyişmə  gərginlik dəyişməsinə çevrilir. Alınmış həmin elektrik siqnalı gücləndirilir və ossilloqrafda 

öz əkisni tapır. (1) makarasına cərəyan verməklə, eyni zamanda şüanın üfqi meylini qeyd edən system 

işə düşür. Bu halda ossilloqrafın ekranında nümunəyə göstərilən təsirin zamana görə  dəyişməsi öz 

əksini tapır. Qeyd edək ki, nümunənin dözümlülüyü çox yüksək olduqda onun xarakteristikalarının 

təyin olunması zamanı xüsusi əlavə qurğudan istifadə edilir. 

 

Şəkil 3. PE+xHəcm% In

2

Se



 kompozitlərinin mexaniki möhkəmliklərinin elektriklə yüklənmə  müddətindən (a),  

uzunömürlülüklərinin temperaturdan (b) asılılıqları  1,1’-x=0, 2,2’ x=5; 3,3’ x=7; 4,4’ x=10.

1’ 2’3’4’  

kompozitlərə 10kV gərginlik təsir etdikdən sonra alınan asılılıqlardır. 

  

ASPE+xhəcm%In



2

Se

3



 kompozitlərində dağıdıcı  gərginliyin deformasiya sürətindən asılılığının 

tədqiqinin nəticələri  şəkil 2a–da verilmişdir. Tədqiqat (0≤x≤10 tərkibli kompozitlərdə) deformasiya 

sürətinin 0-270mm/dəq sürət intervalında dəyişməsi halında aparılmışdır.  Şəkildən görünür ki, 

kompozitlərin tərkibndə In

2

Se

3



  əlavəsnin həcmi miqdarı artdıqca kompozitlərin möhkəmliyi artır, 

deformasiya sürətinin 180mm/dəq qiymətinə qədər xarakterik olaraq tədqiq olunan bütün nümunələrin 

hamısında möhkəmliyin kəskin azalması, sonra isə zəif azalması müşahidə edilir.  

Dağıdıcı  gərginliyin temperaturdan və In

2

Se

3



  əlavəsinin miqdarından asılılığının tədqiqinin 

nəticələri  şəkil 2b–də verilmişdir. Nəticələrin təhlili göstərir ki, kompozitlərin tərkibində In

2

Se

3



 

əlavəsinin miqdarı artdıqca möhkəmlik σp ədədi qiymətcə artır, temperaturun artması isə bərklik 90

0

 - 


yə qədər kəskin, 180

0

-ə qədər isə zəif azalır.  



Şəkil 3a-da ASPE+xhəcm%In

2

Se



3

 kompozitlərinin mexaniki möhkəmliklərinin elektriklə 

yüklənmə  müddətindən asılılığı verilmişdir. Tədqiqatlar 20

0

C – də hava şəraitində aparılmışdır.  



Bu asılılığı qurmaq üçün təcrübi olaraq yüklənməyə başlandığı anından nümunənin dağılma anına 

qədər keçən zaman fasiləsi, yəni nümunənin uzunömürlülüyü (τ) müxtəlif mexaniki gərginliklərədə 

hesablanmışdır. Alınmış nəticələr göstərir ki, lgτ(σ) asılılığı xəttidir. Bu isə o deməkdir ki,  







 exp

A

 

şəklindədir, burada A və α sabitləri polimerin təbiətindən və tempersturdan asılı olan parametrlərdir.   



ASPE+xhəcm%In2Se3   kompozitlərində uzunömürlülüyün temperaturdan asılı olaraq tədqiqinin 

nəticələri şəkil 3b – də verilib. Tədqiqatlar həm normal nümunələrdə, həm də 10kV gərginliyin təsirə 

məruz qalan nümunələrəd aparılmışdır.  Şəkildən göründüyü kimi tərkibdə  İn2Se3  əlavəsinin 

miqdarından asılı olmayaraq asılılıqların ekstrapolyasiyası ordinat oxunu, lgτ=-12–də  kəsir. 

Uzunömürlülüyün temperaturdan eksponensial asılı olmasını bilərək 


Yüklə 22,28 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   148




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin