IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
112
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
СТРУКТУРНЫЕ И ОПТИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА ПОЛИМЕРНОГО
КОМПОЗИТА InP/ПЭВП
С.М.РЗАЕВА, М.И.АЛИЕВ,
Ш.Ш. РАШИДОВА
Институт физики НАН Азербайджанa
rzayevasitare@gmail.com
АЗЕРБАЙДЖАН
Э.Г.ИСМАИЛОВ
Институт нефтехимических процессов
НАН Азербайджана
АЗЕРБАЙДЖАН
Разработка методов синтеза полимерных композитов, содержащих неорганические
соединения микро- и нано-размеров, исследование их строения и свойств представляет как
фундаментальный, так и практический интерес. Эти материалы могут быть использованы в
качестве принципиально новых светодиодов, квантовых генераторов, фотовольтаических ячеек
и газочувствительных сенсоров. За последние два десятилетия синтезированы композитные
материалы с полимерной матрицей и наполнителем из микро- и нано- размерных частиц
неорганического соединения, обладающие удивительными элиектрическими, оптическими,
магнитными свойствами., которые однако сильно зависят от технологии приготовления этих
материалов. В настоящей работе с использованием методов рентгенофлуоресцентной
микроскопии, атомно-силовой микроскопии и ИК- спектроскопии изучено распределение
активной компоненты в образцах полиэтилена высокой прочности (ПЭВП), с различным
содержанием (2,3,4,6,10 оюб.%) фосфида индия, исследованы оптические свойства полученных
образцов в зависимости от содержания наполнителя. Отметим, что к моменту начала
настоящей работы (2012 г.) имеющиеся в литературе публикации по полимерным композитам,
содержащим фосфид индия, касались в основном исследования свойств этих материалов,
практически не затрагивая вопросов распределения инкорпорированного соединения в
полимерной матрице.
Образцы готовились следующим образом. Путем механического смешивания из порошков
ПЭВП и полупроводника InP (с размерами частиц ≈50 мкм) изготавливали однородную смесь.
Затем эта смесь подвергалась горячему прессованию при температуре Т=140˚С продол-
жительностью 15 мин. и охлаждалась до комнатной температуры в течение 30мин. Полученные
образцы были охарактеризованы методами ИК-Фурье спектроскопии, атомно-силовой и
рентгенофлуоресцентной микроскопии. Для получения ИК спектров был использован ИК-
Фурье спектрометр марки Varian FT-IR. Морфология поверхности образцов была исследована с
использованием атомно-силового микроскопа марки Intefic-Drima, (NT-MDF,Зеленоград). Для
исследования влияния технологии приготовления полимерного композита на распределение
частиц InP в полимерном композите, определения элементного состава в локальных участках
композита был использован рентгенофлуоресцентный микроскоп XGT 7000 компании Horiba.
Прибор позволяет проводить анализ элементного состава твердых образцов размером от
0.512мм х 0.512 мм до 10смх10см с разрешением 100мкм и 10мкм. Конечные размеры
анализируемой области определяются величиной фокусного пятна линзы, иными словами
диаметром пучка рентгеновского луча, падающего на исследуемый образец. Нижний
концентрационный предел определяемых элементов (от Na до U) составляет 100-500 ррм (0.01-
0.05%), вблизи нижней границы концентрационный предел составляет десятые доли процента.
В настоящее время метод рентгенофлуоресцентного микроанализа является одним из
наиболее эффективно используемых методов элементного картирования поверхности
композитных материалов. Метод позволяет построить контурные карты распределения
активных элементов на поверхности и приповерхностных слоях композитного материала,
визуализировать участки, на которых локализуются неорганические компоненты, исследовать
влияние условий приготовления на элементный состав поверхности.
Ниже на рис. 1 и 2 приведены рентгенофлуоресцентные и инфракрасные спектры для
некоторых образцов композитного материала InP/ПЭВП, соответственно.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
113
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Рис.1. Фурье ИК-спектры поглощения исходных (1) и композитов ПЭВП, содержащих 2 (2), 3 (3), 4 (4) и
5(10) об.% микрочастиц InP .
Рис. 2,а,б. Рентгенрфлуоресцентные спектры In в двух разных локальных участках полимерного композита.
а б
Таким образом в настоящей работе методами атомно силовой и рентгенофлуоресцентной
микроскопии исследована морфология поверхности полимерного композита InP/ПЭВП,
проведено сканирование поверхности с целью определения характера распределения элементов
неорганического наполнителя, определено содержание, получена информация о распределении
InP в различных локальных зонах полимерной матрицы на количественном уровне.,
исследованы оптические свойства полученных материалов в зависимости от содержания в них
неорганического наполнителя фосфида индия. При совместном использовании АСМ и РФМ
удалось идентифицировать InP по элементам его составляющих в зонах сканирования
полимерной матрицы.
İNFORMASİYA TEXNOLOGİYASININ
FİZİKA DƏRSLƏRİNDƏ İSTİFADƏSİ
Seydəbəyim CƏFƏROVA, Nigar HƏSƏNLİ,
Xatirə ADGÖZƏLOVA, Oktay HƏSƏNOV
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti
1959oktay@mail.ru
AZƏRBAYCAN
Məktəb praktikasında inovasiya lahiyələri istiqamətlərindən biri də təlimdə müasir informasiya
texnologiyalarından və elektron təhsil resurslarından istifadədir. Məlumdur ki, elektron təhsil
resurslarına, indiki dövrdə məktəb praktikasında aktiv tətbiq olunan müxtəlif elektron təlimləri,
instrumental və tətbiqi proqramlar, həmçinin internet resursları aiddir. Bu əsasən müəllim və
şagirdlərdən proqramlaşdırmaya dair xüsusi biliklər tələb etməyən uyğun proqram təminatının
mövcudluğu ilə bağlıdır ki, bu da novator müəllim üçün geniş fəaliyyət imkanları açır.
1462
1472
1462
1462
1472
1472
1473
1462
1462
1472
1480 1460
ν, sm
-1
1480
1460
1480
1460
1480 1460
1480 1460
abs
or
pt
io
n
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
114
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Müasir dövrdə informasiya texnologiyaları cəmiyyətin bütün sahələrinə geniş tətbiq olunur. Bu
gün müasir şagirdi əhatə edən əksər sahələri daha çox informasiya texnologiyaları ilə əlaqələnmək
olur (mobil əlaqənin imkanları, rəqəmsal televiziya, ölçmə və müşahidə cihazları, təsvirlərin emalı və
s.). İstənilən məlumatın araşdırıllmasını isə ümumiyyətlə, kompütersiz təsəvvür etmək belə mümkün
deyil. Şagirdlərin icra etdikləri tapşırıqların müxtəlif mərhələlərinə informasiya texnologiyalarının
cəlb olunması isə normal proses olmaqla yanaşı onların ətraf aləmdəki dəyişikliklərə uyğunlaşmasını
təmin edən vasitədir. Günümüzdə fizikanın tədrisində kompüterin istifadə imkanları çoxşaxəlidir.
Bunlara müxtəlif animasiya, videoçarx, interaktiv tapşırıqları birləşdirən elektron dərsliklərin və dərs
vəsaitlərinin istifadəsi ilə yanaşı, rəqəmsal laboratoriya avadanlıqlarının istifadəsi və proqram
təminatlarının köməkliyi ilə emal olunmuş təcrübə nəticələri də aiddir.
Müasir cəmiyyət müəllimlər qarşısında şagirdlərin şəxsiyyət kimi formalaşması məsələsini qoyur.
İnformasiya texnologiyasından istifadə yeni təhsil məsələləri ortaya çıxarır, şagirdlərin qabiliyyətini,
onların fikrinin formalaşdırmasını önə çıxarır. Fizikanın tədrisində bununla bağlı əsas istiqamətlər
bunlardır: humanizm və fərdilik. Bu istiqamətləri həyata keçirməkdə informasiya-kommunikasiya
texnologiyalarının rolu böyükdür. Hər dərsin quruluşu müxtəlifdir, müxtəlifliyi yaradan bunlardır:
dərsin mövzusu, məqsəd, şagirdlərin spesifikliyi və maddi baza.
Ümumi dərsin quruluşunu göstərmək olar ki, bu dərslərdə şagirdlərin sərbəst tədqiqat aparmaq
imkanları olur:
- Bilik və bacarığın aktuallaşması; təhsilin motivasiyası
- Düşündürücü, öyrənmək məqsədli problemin önə çəkilməsi
- Şagirdlərin sərbəst öyrənməsi və tədqiqat aparması
- Alınan nəticələrin təhlili
- Nəticələr
- Dərsin yekununun araşdırılması( Refleksiya)
İstifadə olunan istiqamətləri belə təsvir etmək olar:
1. Fizika dərslərində proqramın öyrənilməsi.
Dərslərdə K&M kampaniyasının məktəb üçün “Aşıq dərs”, “Fizika ” ötrədici proqramlarından
istifadə edilir ki, bu proqramlar kompyüter eksperimentləri modellərindən ibarətdir. Hər eksperiment
üçün kompyüter animasiyası, qrafiklər, say nəticələri təqdim edilir. Parametrləri dəyişərək və
nəticələri izləyərək, hər tərəfli interaktiv fiziki tədqiqat keçirmək olar. Hər eksperimentə aid: məsələn
“Fotoeffekt-11 sinif” mövzusuna proqramda quruluş modeli təqdim edilir ki, onun köməyi ilə
fotoeffekt hadisəsinin tədqiqatı aparılır; bu zaman parametrləri (məsələn: verilmiş qüvvə, sıxlıq, işığın
intensivliyi kimi parametrləri) menyunun köməyi ilə dəyişdirilə bilər.
2. Fiziki proseslərin və hadisələrin kompyüter modelləşməsi.
Şagirdlərin kompyüter modellərinin effektli dərəcədə tədris fəaliyyətinə cəlb edilməsi, müxtəlif
individual mürəkkəb məsələləri ilə test tapşırıqlarından istifadə etmək.
Bu materiallar aşağıdakı tapşırıq növlərindən ola bilər:
- Tanışlıq tapşırıqları
- Kompyüter eksperimentləri
- Eksperimental tapşırıq
- Test tapşırıqları
- Tədqiqat tapşırıqları
- Yaradıcı tapşırıqlar
Kompyüter modelləri əsasən bütün orta fizika kursunu əhatə edir, tədris nəşriyyatı olan “Açıq
fizika” və “Canlı fizika” da nəşr olunur.
Hadisələrin modelindən o zaman istifadə olunur ki, eksperimenti aparmaq mümkün olmasın və
yaxud bu hadisə sürətlə baş verir və onu izləmək mümkün olmur.
Kompyüter modeli öyrənilən hadisələrin detallarını araşdırmağa kömək etməlidir və yaxud həll
edilən məsələnin şərtlərinə illustrasiya kimi xidmət etməlidir. Modellə işləyərkən şagirdlərə tərkibində
müstəqil yaradıcı elementlər olan müxtəlif dərəcəli mürəkkəb məsələlər təqdim etmək lazımdır.
Kompyüter modelləri yeni materialların öyrənilməsində, məsələlərin düzgün yerinə yetirilməsinin
yoxlanılmasında, laboratoriya işlərinin kompyüter vasitəsi ilə yerinə yetirilməsində istifadə olunur.
3. Dərslərin multimediya senarisi: senarilər multimediyaların prezentasiyası kimi hazırlanır, yeni
materialların şəhr edilməsi kimi istifadə edilir.
4. İnformasiya Kommunikasiya texnologiyalarının köməyi ilə biliklərin yoxlanılmasında
kompyüter test proqramlarından istifadə edilməsi.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
115
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
ALA-ARG-PRO-TYR TETRAPEPTİD MOLEKULUNUN FƏZA
QURULUŞUNDA HİDROGEN RABİTƏSİNİN VƏ AMİNTURŞU
QALIQLARI ARASINDAKI QARŞILIQLI TƏSİRİN ROLU
Səadət ORUCOVA, Lalə VƏLİYEVA
Bakı Dövlət Universiteti
seadet07@gmail.com
AZƏRBAYCAN
Nəzəri konformasiya analizi məsələsinin mühüm məqamlarından biri tədqiq olunan peptid
molekulunda əmələ gələ biləcək hidrogen rabitələrinin müəyyənləşdirilməsi, bu rabitələrin uzun-
luqlarını və enerjisini tapmaqdır. Çünki, peptid molekulunun yerinə yetirdiyi bioloji funksiya həm də
onun daxilində əmələ gələn hidrogen rabitələri ilə əlaqədardır. Konformasiya analizinin son məqsədi
molekulun quruluşu ilə onun yerinə yetirdiyi funksiya arasındakı əlaqənin müəyyənləşdirilməsi
olduğundan, hidrogen rabitələri haqqında bütün məlumatların əldə edilməsi molekulyar biofizikanın
mühüm məsələlərindən biridir. Bunu nəzərə alaraq Ala-Arg-Pro-Tyr-NH
2
tetrapeptid molekulunun
hidrogen rabitəli sistemini də tadqiq etdik. Apardığımız tədqiqat nəticəsində Ala-Arg-Pro-Tyr-
NH
2
tetrapeptid molekulundakı hidrogen rabitələri haqqında aldığımız məlumatlardan göründüyü kimi,
Phe-Gly-Leu-NH
2
tripeptid molekulundafeeşeypinə məxsus olan RB3BR2qlobal konformasiyasında
üç hidrogen rabitəsinin əmələ gəlməsi mümkündür. Bunlar Pheaminturşu qalığının karboksil
qrupunun O atomu ilə Leuaminturşu qalığının amin qrupunun H atomu arasında əmələ gələn hidrogen
rabitəsinin uzunluğu 2.07Å,enerjisi -1,03
mol
kkal
olan və uzunluğu 2.52 Å, enerjisi isə -0.33
mol
kkal
olan
rabitələrdir. Əsas zəncirinfefBB3RB2şeypinə mənsub olan konformasiyasında 5 növ hidrogen
rabitəsinin əmələ gəlmə imkanı var. Bunlar tirozininkarboksil qrupunun oksigen atomu ilə onun amin
qrupunun hidrogen atomu arasında (Tyr(CO)…Tyr(NH)), fenilalaninin karboksil qrupunun oksigen
atomu ilə onun amin qrupunun hidrogen atomu arasındaAla1NH)…Arg2(CO)arginininkarboksil
qrupunun oksigen atomu ilə leysinin amin qrupunun hidrogen atomu arasında(Ala(CO)…Arg(NH))
əmələ gəlməsi mümkün olan hidrogen rabitələridir.
Əsas zəncirin eeeşeypinə mənsub olan B
2
BR
3
konformasiyasında 4 növ hidrogen rabitəsinin
əmələgəlmə imkanı var. Bunlar fenilalanininkarboksil qrupunun oksigen atomu ilə onun amin
qrupunun hidrogen atomu arasında Pro(NH)…Tyr(CO)) və fenilalanininkarboksil qrupunun oksigen
atomu ilə leysinin amin qrupunun hidrogen atomu arasında Arg(O)…Tyr(NH) əmələ gələ bilən
hidrogen rabitələridir. Nəhayət eeeşeypinə mənsub LB3BB3konformasiyasında 4 növ hydrogen
rabitəsinin əmələ gəlməsi mümkündür. Bunlar fenilalanininkarboksil qrupunun oksigen atomu ilə
leysinin amin qrupunun hidrogen atomu arasında(Pro(CO)...Tyr(NH)) və leysininkarboksil qrupunun
oksigen atomu ilə onun amin qrupunun hidrogen atomu arasında Arg(NH)…Tyr(CO) əmələ gələ bilən
hidrogen rabitələridir. Ala-Arg-Pro-Tyr-NH
2
tetrapeptid molekulundakı hidrogen rabitələri haqqında
verdiyimiz məlumatlardan göründüyü kimi, enerjisi ən böyük olan hidrogen rabitəsi məhz əsas
zəncirin feeRB
3
BR
3
şeypinə mənsub olan qlobal konformasiyadır. Ala-Arg-Pro-Tyr-NH
2
tetrapeptid
molekulunun mümkün olan bütün konformasiyaları daxilində hidrogen rabitəsinin əmələgəlmə
ehtimalının ən böyük olanı məhz qlobal konformasiyadakıdır.
Peptidlərin konformasiya analizinin ən mühüm elementlərindən biri aminturşu qalıqları
arasındakı qarşılıqlı təsir enerjilərinin təyin olunma məsələsidir. Bunun vacibliyi onunla əlaqədardır
ki, quruluş-funksiya əlaqələrini tədqiq edərkən hökmən aminturşu qalıqları arasında hansı qarşılıqlı
təsirin nə qədər paya malik olması bilinməlidir. Qeyd olunanları nəzərə alaraq Ala-Arg-Pro-Tyr-
NH2tetrapeptid molekuluna daxil olan aminturşu qalıqları arasında mövcud olan qarşılıqlı təsir
enerjiləri təyin olunmuşdur.
HesablamalardaAla-Arg-Pro-Tyr-NH
2
tetrapeptid molekulunun mümkün olan şeyplərinin (eee,
fee, eef və fef) hər biri təmsil olunmuşdur, həmçinin CCO- vəNH
2
uclar da müstəqil qrup kimi
verilmişdir.Ala-Arg-Pro-Tyr-NH
2
tetrapeptidmolekulunun qlobal konformasiyasının stabilləşməsində
ən çox payı plan qarşılıqlı təsir enerjiləri belədir:
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
116
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Göründüyü kimi tetrapeptid molekulunun qlobal konformasiyasının stabilləşməsində ən çox pay
Arg2 ilə Tyr4 arasında -5.42kkal/mol və -5.27 kkal/mol enerjilərə olan qarşılıqlı təsirlərə, eləcə də
Ala1 ilə Arg2 arasında -1.66 kkal/mol enerjiyə malik olan qarşılıqlı təsirə və Pro3 ilə Tyr4 arasında -
2.89 kkal/mol enerjiyə malik olan qarşılıqlı təsirlərə düşür.
IN
2
SE
3
ƏLAVƏLİ AŞAĞI SIXLIQLI POLİETİLENİN
MÖHKƏMLİYİNƏ XARİCİ AMİLLƏRİN TƏSİRİ
Ruslan BAYRAMOV
Gəncə Dövlət Universiteti
bayramov.ruslan@mail.ru
AZƏRBAYCAN
ASPE+In
2
Se
3
kompozitlərinin möhkəmlik xarakteristikalarının tədqiqi şəkil 1- də təsvir olunan
qurğuda aparılmışdır. Qurğu Jukov və Tomaşevski tərəfindən qurulmuşdur. Emallaşdırılmış
alüminium naqildən sarınmış yüngül plastmas (1) makarası, (2) elektromaqnitinin dairəvi boşluğunda
sərbəst olaraq yerini dəyişir. (3) sarğısının həmin boşluqda yaratdığı elektromaqnit sahəsinin tezliyi
10000 Hs-ə çatır. Makaradan keçən cərəyanı dəyişməklə, lazım olan gərilmə qüüvvəsini hərəkətli
sistemə birləşdirilmiş (5) sınaq nümunəsinə vermək olur. Zərbə ilə yükləmə zamanı qüvvə
impulsunun formasını idarə etmək üçün, nümunə və çevik (hərəkətli) makara arasında (4) maye
dempferi yerləşdirilib. Dempfer, içərisinə yağ doldurulmuş stəkanda yerləşdirilmiş, deşiyi olan
düralüminiumdan hazırlanmış iki yüngül diskdən ibarətdir. Disklərdən birinin digərinə nəzərən
vəziyyətini dəyişməklə, yarığın açılma dərəcəsini artırmaqla, zəruri olan sönmə əmsalını almaq olur.
Şəkil 1: Çevik yüklənmə qurğusu: 1- alüminium sarğılı sarğac; 2 – elektromaqnit;
3 – elektromaqnit sarğısı; 4 – dempfer ; 5 - sınaq edilən nümunə
Şəkil. 2. Mexaniki gərginliyin deformasiya sürətindən (a), və temperaturdan asılılığı (b).
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
117
Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Mexaniki dempfer əvəzinə elektrik qurğusundan da istifadə etmək olar. Nümunəyə göstərilən
qısa müddətli təsir osilloqrafla qeyd edilir. Istifadə oluan sxem yüksək tezlikli cərəyanın amplitud
modulyasiyasını reallaşdıran tutum ötürücüsündən, detektordan və ossiloqrafdan ibarətdir. Ötürücünün
məxsusi rəqslərinin yüksək tezliyə malik olması (1000kHs-ə qədər) nümunəyə göstərilən təsiri 0–
1000Hs tezlik intervalında qeyd etməyə imkan verir. Cihaz aşağıdakı kimi işləyir. Nümunəyə
göstərilən təsir, ötürücünün membranının əyilməsinə səbəb olur, onun tutumunu dəyişdirir və bu
dəyişmə gərginlik dəyişməsinə çevrilir. Alınmış həmin elektrik siqnalı gücləndirilir və ossilloqrafda
öz əkisni tapır. (1) makarasına cərəyan verməklə, eyni zamanda şüanın üfqi meylini qeyd edən system
işə düşür. Bu halda ossilloqrafın ekranında nümunəyə göstərilən təsirin zamana görə dəyişməsi öz
əksini tapır. Qeyd edək ki, nümunənin dözümlülüyü çox yüksək olduqda onun xarakteristikalarının
təyin olunması zamanı xüsusi əlavə qurğudan istifadə edilir.
Şəkil 3. PE+xHəcm% In
2
Se
3
kompozitlərinin mexaniki möhkəmliklərinin elektriklə yüklənmə müddətindən (a),
uzunömürlülüklərinin temperaturdan (b) asılılıqları 1,1’-x=0, 2,2’ x=5; 3,3’ x=7; 4,4’ x=10.
1’ 2’3’4’
kompozitlərə 10kV gərginlik təsir etdikdən sonra alınan asılılıqlardır.
ASPE+xhəcm%In
2
Se
3
kompozitlərində dağıdıcı gərginliyin deformasiya sürətindən asılılığının
tədqiqinin nəticələri şəkil 2a–da verilmişdir. Tədqiqat (0≤x≤10 tərkibli kompozitlərdə) deformasiya
sürətinin 0-270mm/dəq sürət intervalında dəyişməsi halında aparılmışdır. Şəkildən görünür ki,
kompozitlərin tərkibndə In
2
Se
3
əlavəsnin həcmi miqdarı artdıqca kompozitlərin möhkəmliyi artır,
deformasiya sürətinin 180mm/dəq qiymətinə qədər xarakterik olaraq tədqiq olunan bütün nümunələrin
hamısında möhkəmliyin kəskin azalması, sonra isə zəif azalması müşahidə edilir.
Dağıdıcı gərginliyin temperaturdan və In
2
Se
3
əlavəsinin miqdarından asılılığının tədqiqinin
nəticələri şəkil 2b–də verilmişdir. Nəticələrin təhlili göstərir ki, kompozitlərin tərkibində In
2
Se
3
əlavəsinin miqdarı artdıqca möhkəmlik σp ədədi qiymətcə artır, temperaturun artması isə bərklik 90
0
-
yə qədər kəskin, 180
0
-ə qədər isə zəif azalır.
Şəkil 3a-da ASPE+xhəcm%In
2
Se
3
kompozitlərinin mexaniki möhkəmliklərinin elektriklə
yüklənmə müddətindən asılılığı verilmişdir. Tədqiqatlar 20
0
C – də hava şəraitində aparılmışdır.
Bu asılılığı qurmaq üçün təcrübi olaraq yüklənməyə başlandığı anından nümunənin dağılma anına
qədər keçən zaman fasiləsi, yəni nümunənin uzunömürlülüyü (τ) müxtəlif mexaniki gərginliklərədə
hesablanmışdır. Alınmış nəticələr göstərir ki, lgτ(σ) asılılığı xəttidir. Bu isə o deməkdir ki,
exp
A
şəklindədir, burada A və α sabitləri polimerin təbiətindən və tempersturdan asılı olan parametrlərdir.
ASPE+xhəcm%In2Se3 kompozitlərində uzunömürlülüyün temperaturdan asılı olaraq tədqiqinin
nəticələri şəkil 3b – də verilib. Tədqiqatlar həm normal nümunələrdə, həm də 10kV gərginliyin təsirə
məruz qalan nümunələrəd aparılmışdır. Şəkildən göründüyü kimi tərkibdə İn2Se3 əlavəsinin
miqdarından asılı olmayaraq asılılıqların ekstrapolyasiyası ordinat oxunu, lgτ=-12–də kəsir.
Uzunömürlülüyün temperaturdan eksponensial asılı olmasını bilərək
|