Microsoft Word Bojxona nazariyasi doc
Yüklə 392,64 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
31 2.5 Yagona avtomatlashgan axborot tizimining (YaAAT) maqsadlari va vazifalari Ilmiy iexnika jarayonlarini jadallashtirishning muhim omillaridan biri boshqaruvni uning barcha bo’g’inlarida boshqarish shakli va usullarini takomillashtirishdan iboratdir. Hisoblash texnikasining zamonaviy vositalarini foydalanish asosida iqtisodiy-matematik usullarini qo’llash va aloqa vositalaridan foydalanish boshqarish tizimini bundan buyon takomillashtirish uchun yangi imkoniyatlar yaratadi. Iqtisodiy-matematik usullar va hisoblash texnikasi vositalaridan foydalanishning muhim yo’nalishlaridan biri boshqaruvning avtomatlashgan tizimini barpo etish bo’ladi. Respublika Davlat bojxona qo’mitasining yagona avtomatlashgan axborot tizimi, bojxona faoliyatlari jarayonlarini boshqarishning avtomatlashgan tizimidan iboratdir. Respublika bojxona xizmatining YaAAT ning asosiy vazifasi davlatning yagona bojxona siyosatini va bojxona organlarini boshqarishning amalga oshirish hamda uning samaradorligini shakllantirish hisoblanadi. YaAAT bojxona xizmatining asosiy axborot texnologiyasini amalga oshirish vositasi deb tushuniladi. YaAAT ning rivojlanishi, bu soha bo’yicha yangi axborot texnologiyalarining bosqichma – bosqich yaratilishi va joriy qilinishi sohalarining zamonaviy – texnikaviy komplekslarga asoslangan jarayonlardir. Yuqorida bayon etilganlarga asoslanib, respublika Davlat bojxona qo’mitasining YaAAT vazifalari quyidagilardan iborat: 32 Respublika Davlat bojxona qo’mitasi bo’linmalari va hukumat organlarini bojxona statistikasini yuritish uchun zarur bo’lgan ma`lumotlar bilan taominlash: - bojxona organlarini boshqarishning barcha bo’g’inlarida tashkiliy-iqtisodiy tizimni takomillashtirish; - tovarlarning hujjatlarini rasmiylashtiriluvini avtomatlashtirish; - chegaradan o’tayotgan yo’lovchilarning yuklarini bojxona nazoratindan o’tkazishning samaradorligini oshirish; - bojxona to’lovlarini hisoblashni nazorat qilish va markazlashgan holda, ularni undirib olishni ta`minlash; - kontrabanda va bojxona qoidalarini buzishga qarshi kurash ishlarini ma`lumotlar bilan qo’llab-quvvatlash; - notarif ravishda tartibga solish, ruxsatnomalar va cheklashlarni nazorat qilish usullari va vositalarini takomillashtirish; - tashqi iqtisodiy faoliyatning bojxona bank nazoratida valyuta nazoratida amalga oshirish maqsadida va boshqalarda axborot texnologiyasini yaratish. Respublika bojxona xizmatining YaAATiga asosan respublikaning mustaqillikka erishganidan so’ng rivojlanib, bojxona axborot texnologiyasining barcha bosqichlarida bojxona postidan Davlat bojxona qo’mitasining markaziy apparatigacha bo’lgan rivojlanishning ajoyib vositasiga aylanadi. DBQ yagona avtomatlashgan axborot tizimining keyingi rivojlanish va takomillashish asoslaridan biri, respublika bojxona siyosatini ketma – ket va bosqichma-bosqich ahamiyatini oshirishning kompleks dasturi hisoblanadi. YaAAT o’xshash tizimlar barcha rivojlangan mamlakatlarning barcha bojxona xizmatlarida mavjuddir. 33 Masalan, AQSh, Angliya, Fransiya, Germaniya kabi mamlakatlarida bunday tizimlar bojxona qoidalariga moslashtirish asosida 20 yildan ortiq vaqt ichida yaratilib foydalaniloqda. YaAATning bosqichma-bosqich dasturini amalga oshirish bo’yicha ishlarni tashkil qilish uchun DBQ qoshida Bosh ilmiy- axborot hisoblash markazi (BIAHM) tashkil qilinib, YaAATni yaratishni joriy qilish va foydalanishni tashkil qilish yuzasidan ilmiy ishlab chiqarish tashkiloti hisoblanadi. Respublikai bojxona organlarining murakkab, ko’p bosqichli tizimlar tarkibini va ularning ko’p qirrali xizmatlari va vazifalarini hisobga olib, bojxona xizmatining YaAAT yaratishda RDBQ va uning asosiy tarkibiy bo’linmalari (boshqarishning I –bosqichi), ixtisoslashtirilgan va hududiy bojxona boshqarmalari (boshqarishning II – bosqichi), bojxona (boshqaruvining III – bosqichi), chegara oldi va ichki bojxona postlari (boshqarishning IV – bosqichi) tashkil topdi. Bularning hammasi YaAATning bojxona organlari tizimi va ularga xizmat ko’rsatish bo’linmalarining murakkab tarkibini belgilaydi. Tarkib topgan YaAAT xususiyatlaridan biri shuki, ular turli xildagi hujjatlar aylanishi ob`ektlarini axborot bilan ta`minlashga mo’ljallangan. Respublika bojxona organlarida hujjatlar aylanishi va boshlang’ich axborotlarning asosiy hajmini bojxona yuk bayonotlari (BYuB) tashkil qiladi. Bojxona yuk bayonotlarining mamkalat bojxonalariga tushishi turlicha bo’lib, har oyda 7-8, ayrim davrlarda 20-30 mingtani tashkil etadi. 34 Har oydagi bojxona yuk bayonotlarining o’rtacha oylik ko’rsatkichlariga nisbatan ortib borishi ham turli bojxonalarda turlicha bo’lib, ular o’rtacha 60-350 foizni tashkil etadi. YaAAT asosiy maqsadlari. YaAAT tuzishning asosiy maqsadi amaldagilarni takomillashtirish, shuningdek yangi avtomatlashgan bojxona axborot texnologiyalarni yaratish va rivojlantirish, zamonaviy dastur texnika vositalariga asoslangan tuzilishni yaratishdir. Respublika DBQning YaAAT birinchi navbatda axborot texnologiyasining asosiy vositalarini amalga oshiradi, bunda bojxona organlarining barcha darajadagi vazifalarini ta`minlaydi (bojxona postlari va bojxona rasmiylashtiruvidan tortib DBQ markaziy apparatiga qadar). Kompyuter texnikasini joriy qilish va birinchi navbatda YaAAT dasturi bilan ta`minlashda, avvalo, DBQ markaziy apparatidagi vujudga kelgan muammolarni hal etish uchun amalga oshiriladi. Avtomatlashtirish yuqoridan pastga qarab joriy qilinadi. Natijada respublika bojxona organlarida baquvvat texnika imkoniyatlari vujudga kelib, ular kompleks avtomatlashtirish vazifalarini yechishga kirishish, alohida ish joylarini avtomatlashtirishdan muvofiqlashtirish tizimlariga va bojxona axborot texnologiyalarini avtomatlashtirishga kirishish imkoniyatlarini yaratadi. YaAATning ikkinchi navbati amaldagi avtomatlashgan tizimning yangi dasturiy-texnikaviy va texnologiya harakat dasturining mantiqiy rivojlanishidir. Yangi dasturiy-texnikaviy harakat dasturi deyilganda, hisoblash texnikasining zamonaviy kuchli vositalari va telekommunikasiyalari bilan birgalikda, taraqqiy umumtizimli dasturiy vositalar tushuniladi, ya`ni Windows, Unix jarayonlar tizimi, Windows, 35 Nouell tarmoq jarayonlar tizimlari, ORASLE CASE to’plamiga kiruvchi tizimni loyihalash. Yangi dasturiy texnikaviy harakat dasturini qo’llash: - avtomatlashtirilgan vazifalarni kengaytirish imkoniyatlarini yaratadi; - tizimning faollik ko’rsatish yuzasidan ishonchini oshiradi; - axborotlarni ruxsat etilmagan shaxslar tomonidan foydalanishdan himoya qilishda samarali qismlarini joriy qilish imkoniyatlarini yaratadi. Shu boisdan YaAAT tizimining ikkinchi navbatini yaratilayotishdagi asosiy vazifalardan biri, mavjud tizimlarning vorisligi, birgalikda ishlatilayotgan va yangidan yaratiladigan, yoki takomillashtiriladigan (ikkinchi navbat doirasida) amaliy va umumtizim dasturiy vositalarini ta`minlashdan iborat. Bojxona qo’mitasi YaAAT ning yuqorida bayon etilgan tizimini yaratish va rivojlantirish maqsadlariga erishish quyidagilar hisobiga ta`minlanadi: - YaAAT apparat-dasturiy harakat dasturini rivojlanishi va takomillashuvining zamonaviy kompyuter va telekommunikasiya va axborot texnologiyasi asoslaridagi darajalariga erishish; - bojxona hujjatlarining qisman qog’ozsiz texnologiyalaridan foydalanishga o’tish va elektron hujjatlarni joriy etish; - elektron pochtalardan foydalanish asosida bojxona organlarida yagona axborot makonini yaratish, bojxona organlari o’rtasida tezkor hamkorlikni ta`minlash, shuningdek bojxona organlari va boshqa tashkilotlar bilan aloqani mustahkamlash; 36 - bojxona jarayonlari, texnologiyalari, normativ asoslarni va hujjatlarni shakllar va standartlarga keltirish; - bojxona baholash holatlari va tovarlarning yangi xillarini yaratishda ob`ektiv o’lchovlarni ishlab chiqish va joriy qilish; - tovarlarni tekshirib chiqish va rasmiylashtirish jarayonlarini alohida ajratilgan holda o’tkazish; - vaqt jihatidan uzoq nazorat muddatini talab etadigan tovarlarni kuzatish va nazorat tizimini yaratish (vaqtinchalik olib kelish, olib chiqish, reeksport, barter jarayonlari, va boshqalar); - xodimlarni eskilikka xos jarayonlar bilan band qilish darajasini kamaytirish, bojxona organlari xodimlarini tashqi iqtisodiy faoliyatning turli xildagi holatlarini chuqur va mazmunli tahlil qilishga yo’naltirish, hisob-kitob hujjatlarini tuzishda mehnat sarfini kamaytirish bilan birgalikda ularning puxtaligini oshirish - mizojlarga uzluksiz xizmat qilishni kafolatlash, ularning bojxona organlari bilan aloqada bo’lishlarida qulayliklarni oshirish. Ishlab chiqilayotgan YaAAT tizimining ikkinchi navbatdagi asosiy baholash me`yori bo’lib, quyidagilar hisoblanadi: - bojxona statistikasining aniq va puxtaligini oshirish; - Davlat byudjetiga tushadigan bojxona to’lovlarini to’liq undirish; - bojxona nazoratining samaradorligini oshirish, bojxona rasmiylashtiruvining xarajatlarini kamaytirish; - bojxona xizmatlari vazifalarini hal etishning tezkorligini oshirish; 37 - axborot-qidiruv, hisob-kitob va tashkiliy ishlarga bo’ladigan vaqtinchalik va moliyaviy xarajatlarni kamaytirish; - bojxona organlarining moliyaviy jarayonlar bo’yicha ikki tomonlama hisobotni yuritish (ustumalarni hisoblash va bojxona to’lovlarini hisoblash nazorat qilish); - tizimni himoya qilishning tegishli darajasini ta`minlash va shunga binoan ma`lumotlarning oshkora bo’lishini cheklash, tizimning axborot resurslaridan audit tekshirishlari ma`lumotlaridan foydalanish (foydalanishga urinish) ishlaridan himoya qilish; - normativ-huquq asoslari o’zgargan paytlarda tizimning barqarorligini qisqa vaqt ichida o’rnatish; - tizimning jiddiy sharoitlarda tarkibiy qismlarning to’liq qilish manbaolarini ta`minlash: apparat qismlari dasturiy ta`minot, kommunikasiya va ma`lumotlarning yaxlitligi. Yüklə 392,64 Kb. Dostları ilə paylaş:
|