Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
40 tərzi ilə bağlı olmuşdur. Qədim yunan filosofu və həkimi Hippokrat da ətraf mühiti, coğrafi iqlimi, eləcə də qidanı xalqların fərqli psixoloji xüsusiyyətlərə malik olmasının səbəbi kimi göstərmişdir. O, “hava, su və yer haqqında” adlı əsərində müxtəlif xalqların fiziki və psixoloji xüsusiyyətlərindəki fərqilərin səbəbini coğrafi vəziyyətlə və iqlim şəraiti ilə əlaqələndirmişdir. Hippokrat yazır: “Asiya Avropadan həm torpaqdan alınan məhsulların təbiətinə görə, həm də insanların təbiətinə görə fərqlənirlər. Asiyada doğulanlar daha gözəl olurlar. Bu diyarın özü yumşaqdır, adamları isə qonaqpərvər və sakitdirlər. Bunun səbəbi isə ilin fəsillərinin mülayimliyindədir. Avropa xalqları bir-birindən həm xarici görkəmlərinə görə, həm də cəsarətlərinə görə fərqlənirlər. Diyarın dağ hissəsində məskunlaşanlar həm əməksevər, həm də cürətli olurlar. Amma bu sözləri vadilərdə, mülayim qurşaqlarda məskunlaşanlar haqqında demək mümkün deyildiur. İqlimin mülayimliyi xarakterin mülayimliyində əks olunur”. İnsanların forması və əxlaqı ölkənin təbiətini əks etdirir” fikri bu əsərin əsas ideyasını əks etdiri. Cənub və şimal iqliminin insan orqanizminə və psixikaya təsiri etməsi haqqında fikirlərə Demokritin əsərlərində də rast gəlinir. Xalqların psixoloji müşahidə predmeti kimi öyrənilməsi məsələsi XVI əsrdə fransız filosofu J.Bodenin əsərlərində öz əksini tapmışdır. XVIII əsrdə isə bu yönümlü tədqiqat digər fransız filosofu, Şarl Monteskyö (1689-1755) tərəfindən aparılmişdir. Ş.Monteskyö etnopsixologiyada coğrafi determinizmin nümayəndəsidir. Bu istiqamətin tərəfdarları hesab edirdilər ki, iqlimlə, təbii mühitlə insan ağlı, xarakteri və digər xüsisiyyətləri arasında sıx əlaqə var. Şarl Monteskyö görə “insanları çox şey; iqlim, din, qanunlar, idarəetmə üsulları, keçmişin ibrət dərsləri, əxlaq, adətlər tərəfindən idarə olunduğu üçün nəticədə xalqın ümumi ruhu əmələ gəlir.”Bu amillər sırasından Ş.Monteskyö iqlimi ön plana çıxarır: “İqlimin hakimiyyəti, başqa amillərin hakimiyyətindən daha güclüdür.” İqlimin dəyişməsi ilə milli xarakterin dəyişilməsi fikrini irəli sürən Ş.Monteskyö yazır: “Cənuba getdikcə insanlar qanundan |