Microsoft Word F?LS?F? -d?rs v?saiti -b-5 eco

 
şey mövçud ola 
bilməz, o, "maksimum"dur, təkçə isə "minimum"dur. Beləliklə, o, əksliklərin,
 
yə'ni 
maksimum və minimumun uyğunluğu prinsipini
 
kəşf etmiş olur
. 
O, riyaziyata mü-
raçiət edərək göstərir ki, dairənin radiusunun sonsuz artırılması zamanı səth sonsuz 
düz xattə çevrilir. Bu cür maksimal dairənin diametri səthlə eyni olur, həm də səthlə 
yalnız diametr deyil, həm də mərkəz eyni olur, beləliklə də nöqtə (minimum) və son-
suz düz xəxt (maksimum) eyni şey kimi çıxış edir. Üçbucaqlı da bu cürdür. Əgər 
onun tərəflərindən biri sonsuzdursa, qalan iki tərəfi də sonsuz parametrlərinə cavab 
verir. Beləliklə sonsuz xəttin həm dairə, həm də şar olması subuta yetirilmiş olur. 
N. Kuzaiskinin fəlsəfəsinin metodoloji prinsipi əksliklərin eyniyyətindən iba-
rətdir. Buna görə də onu yeni Avropa fəlsəfəsində dialektikanın yaradıcısı adlandı-
rırlar. Onun idrak nəzəriyyəsinə dair dərin ideyaları vardır. N. Kuzanski insanın ya-
radıcılıq imkanlarını, xüsusilə idrak sahəsində onun hududsuzluğunu göstərmişdir. 
O, idrak nəzəriyyəsində də panteizm mövqeyindan çıxış edərək göstərir ki, Allah 
əvvəlcədən hər şeyi işıqlandırır, insan isə istənilən əkslikləri aradan qaldıraraq son-
suz düşünmək qabiliyyətinə malikdir.
İntibah dövründə bir sıra sosial təlimlər də meydana gəlmişdir. Bu, feodal 
dünyasının iqtisadi, siyasi və mədəni həyatında baş vermiş əhəmiyyətli dəyişiklik-
lərlə əlaqədar idi. 
XVI əsrdə meydana gəlmiş utopik təlimlər, birinci növbədə, ingilis humanisti 
Tomas Morun 
(1479-1555) və italyan rahibi 
Tommazo Kampanellanın (1
568-

---

85
1639) adı ilə bağlı idi. 
Tomas Mor
"Utopiya adası..." adlı əsərində İngiltərədəki ictimai quruluşun 
tənqidini vermiş və yeni həyatın cizgilərini təsvir etmişdir. Tomas Mor həyatda 
mövcud olan ədalətsizliklərin səbəbini xüsusi mülkiyyətdə görürdü. O belə hesab 
edirdi ki, ideal cəmiyyət qurmaq üçün ictimai mülkiyyətə, yüksək səviyyədə təşkil 
edilmiş istehsala, dövlətin ağıllı idarə edilməsinə nail olmaq lazımdır. Yeni cəmiy-
yət insanların xoşbəxt və bərabər yaşamalarının təminatçısı olmalıdır. Hər bir adam 
işləməli, sözün əsl mənasında insani hüquqlara malik olmalıdır. Utopik sosializmin 
banilərindən biri kimi tanınmış Tomas Mor XV əsrin axırında sosializm haqqında 
mühüm tədqiqatların müəlliflərindən biridir. Əlbəttə, o öz təlimini utopiya hesab 
etmir və belə düşünürdü ki, yüksək səviyyəli hökmdarın köməkliyi ilə belə ideal 
cəmiyyət yaratmaq olar. Lakin onun təliminin utopiya olduğu şübhə doğurmur. 
Utopik sosializmin digər nümayəndəsi