Microsoft Word F?LS?F? -d?rs v?saiti -b-5 eco

İoann Duns Skot 
təliminin meydana 
gəlməsi ilə əlaqədar idi.
Qərbi Avropa sxolastikasında iki əsas fəlsəfi cərəyan fəaliyyət göstərirdi. 
Onun biri 
nominalizm
(
İoann Rosselin, Duns Skot, Uilyam Okkam
), digəri isə 
realizm
(
Anselm Kenterberiyski, Foma Akvinski
) adlanırdı. 
Realizmin nümayəndələri deyirdilər: ümumi anlayışlar xüsusi anlayışlardan 
asılı olmayaraq mövcud olan real varlıqlardır. Nominalistlər isə (lat. nomina - ad 
deməkdir) ümumi anlayışların sadəcə olaraq adlardan, reallıqda mövcud olmayan 
şeylərdən ibarət olduğunu iddia edirdilər. Belə ki, ümumi anlayışlar xüsusi anlayış-
lar vasitəsi ilə mövcuddurlar. 

---

82
Orta əsrlər fəlsəfəsi nöqsanlarına və məhdud cəhətlərinə baxmayaraq, fəlsəfi 
fikir tarixində müəyyən rol oynamışdır. 
 
§ 2. Avropada intibah dövrünün fəlsəfəsi 
 
Bəşəriyyətin fəlsəfi fikrinin inkişafı tarixində İntibah dövrünün fəlsəfəsi mühüm 
yer tutur. Bu fəlsəfə feodal ideologiyasına, kilsəyə və sxolastikaya qarşı mübarizədə 
meydana gəlmişdir. Onun bərqərar olması hər şeydən əvvəl, feodalizm cəmiyyətinin 
içərisində, kapitalist istehsal münasibətlərinin meydana gəlməsi ilə əlaqədar idi. 
İntibah fəlsəfəsinin, humanizm ideyalarının meydana gəlməsini təmin edən əsas 
amillərdən biri də təbiətşünaslığın, təbiət elmlərinin inkişafı idi. Məlum olduğu kimi, 
XV-XVI əsrlərdə təbiətşünaslığın əsl mənada elmə çevrilməsi prosesi başlandı. Bu 
dövrdə astronomiya, mexanika, riyaziyyat, bir qədər sonra isə fizika, kimya, biologi-
ya kimi təbiət elmləri inkişaf etməyə başladı. Belə bir şəraitdə eksperimental təbiət-
şünaslığın meydana gəlməsi, xüsusilə böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. 
İntibah heç də Qərbi Avropa ölkələrinin hamısında eyni zamanda başlanma-
mışdır. O, birinci növbədə, inkişaf etmiş ölkələrdə meydana gəldi. Onun ilk beşiyi 
İtaliya olmuşdur. 
Məlum olduğu kimi, feodalizm dövründə din hökmran ideologiya idi. İntibah 
dövründə isə kilsənin, ruhanilərin diktaturası artıq sarsıldı. Ona görə də intibah sö-
zünü sadəcə olaraq Antik mədəniyyətin dirçəlməsi, elmin və fəlsəfənin tərəqqisi ki-
mi başa düşmək düzgün olmaz. İntibah anlayışını eyni zamanda feodalizmə, kilsə-
yə, zadəganlığa, bütün feodal qaydalarına qarşı çevrilmiş bir proses kimi başa düş-
mək lazımdır. Dinin və kilsənin diktaturasının sındırılması İntibah dövründə elmin 
və mədəniyyətin çiçəklənməsinin mühüm şərti kimi çıxış edirdi. 
İntibah dövrün antik mədəniyyətin,
antik həyat tərzinin, antik təfəkkür tərzinin 
dirçəldilməsindən ibarət olması fikri "İntibah", "Dirçəliş"
 
anlayışları ilə əlaqadar 
şərh edilməsinə baxmayaraq işin əslində o, antik fəlsəfə və mədəniyyətdən əsaslı 
surətdə fərqlənirdi. İntibahı xristianlığa qarşı qoymaq da düzgün deyildir. Çüngi ta-
rixi inkişaf baxımından o, orta əsr mədəniyyətinin yekunu idi və onda həmin döv-
rün müsbət əlamətləri öz əksini tapmışdı. İntibah dovrünün dünyagörüşünün fərq-
ləndirnci əlaməti onun antik dövrə ideal kimi yanaşmaq əsasında incəsənətə istiqa-
mətliliyindən ibarət idi. Ona görə də orta əsrlər dövrünü