www.ziyouz.com кутубхонаси
42
KIRENALIK ARISTIPP (Miloddan avvalgi 430-355 yillar)
«Falsafaning foydasi shundaki, u har qanday odam bilan so‘zlasha olish imkonini beradi», — degan edi faylasuf Aristipp. Yunonistonning Kirena shahrida tug‘ilib o‘sgan bu faylasufni nevarasi bilan chalkashtirib yubormaslik uchun Katta Aristipp, deb atashgan. Aristipp avval Protagor, keyinchalik Suqrot qo‘lida tahsil olgan. U rohatu halovat inson uchun eng oliy baxt, deb hisoblovchi kirenaliklar yoxud gedonistlar maktabini yaratgan. Aristippning eng sadoqatli izdoshlari orasida uning qizi Areta alohida ajralib turardi. Areta otasining ishini davom ettirib, muallimalik qilgan va o‘g‘li Kichik Aristippga ham falsafa ilmini o‘rgatgan. Aristipp Suqrotning shogirdlari orasida birinchilardan bo‘lib, tinglovchilardan pul olib ustoziga jo‘natib turgan. Hashamdorlik va bashang kiyinishni xush ko‘rgan nozikta’b Aristipp olam kezib, kiborlarcha hayot kechirgan. Afsuski, uning birorta ham asari bizgacha yetib kelmagan. * * *
Aristipp Korinf dengizida kemada suzib yurgan chog‘ida qattiq bo‘ron turadi. Faylasufning qattiq
qo‘rquvga tushganini ko‘rgan yo‘lovchilardan biri Aristippga deydi:
— Biz — oddiy odamlar unchalik qo‘rqmayapmiz-ku, siz faylasuf bo‘la turib, nega buncha
dahshatga tushayapsiz?
Aristipp unga shunday javob qaytaradi:
— Siz ham, men ham hech shubhasiz, aynan bir narsa xususida — shirin jonimiz uchun
qayg‘urayapmiz-u, biroq har ikkimizning jonimiz turlicha qimmatga egada.
* * *
Bir kuni Aristipp hukmdor Dionisiy huzurida do‘stini himoya qildi. Biror naf chiqmagach, o‘zini
hukmdorning poyiga tashladi. Buni ko‘rgan saroy a’yonlaridan biri uni mazax qilib kuldi.
Shunda Aristipp dedi: «Ayb menda emas, balki quloqlari oyoqlarida joylashgan Dionisiyda».
* * *
Faylasuf Ksenofant Aristipp haqida shunday degandi: «Aristipp doimo o‘zini begona his etib
yashashni sevardi».
* * *
Aristippdan so‘radilar:
— Faylasuflar o‘zgalardan qay jihatlari bilan ustunlar?
Faylasuf javob berdi:
— Bordi-yu, barcha qonunlar bekor qilinsa, faqat faylasuflargina avvalgidek yashayveradilar.
* * *
Bir kuni hukmdor Dionisiy qandaydir sabab bilan Aristippning betiga tupuradi. Aristipp bu tahqirga
chidab, bir amallab o‘zini bosadi. Amaldorlar Aristippning ustidan kuladilar. Aristipp esa ularga qarata
shunday deydi:
— Baliqchilar mitti baliqchalarni ovlash uchun o‘zlarini dengiz tomchilariga ro‘para qiladilar. Men
esa katta baliq tutish istagida sachragan tupuklarga dosh beraman.
* * *
Aristippga bir masalani taqdim etib: