Microsoft Word sheriy uslublarning o‘ziga xos stilistik jihatlari



Yüklə 46,99 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/5
tarix07.01.2024
ölçüsü46,99 Kb.
#205958
1   2   3   4   5
8531-Article Text-20325-1-10-20230429

morfologik usul
deb yuritiladi. 
Masalan: 
kitob - kitoblar, qalam - qalamlar
. Otlarning birlik va ko‘plik shaklda 
ishlatilishi, asosan, sanaladigan va aniq turdosh otlarga xosdir. Biroq juft turdosh 
otlarning son kategoriyasi bilan qo‘llanishida o‘ziga xosliklar mavjud. Masalan, 
kuch-qudrat, savlat-salobat, mehr-muhabbat, vaqt-soat
kabi otlar birlik shaklda 
ishlatiladigan otlardir. Juft turdosh otlarning 
yigit-qiz, qiz-juvon, o‘g‘il-qiz
kabi 
turlari ko‘plikda qo‘llaniladigan otlardir. 
Ko‘rpa-to‘shak, qand-qurs, fikr-
mulohaza, ota-ona, oshiq-ma’shuq, oshna-og‘ayni 
kabi otlar esa grammatik 
sonning har ikki shaklida ishlatilishi mumkin. 
O‘zek tilida faqat birlikda ishlatiladigan otlar ham mavjud bo‘lib, ularga 
mavhum otlar, donalab sanalmaydigan otlar, asli o‘zi juft, yakka holda 
uchraydigan otlar, atoqli otlar, jamlovchi(
xalq, o‘rmon
) va jamlik (
soch, kiprik

otlari kiradi. Shuningdek, ma’lum soha, kasb-hunar otlari ( 
matematika, adabiyot, 
dehqonchilik, o‘qituvchilik
) ham ko‘plikda qo‘llanmaydi. Bunday otlarga -lar 
affiksi qo‘shilganda ko‘plikdan boshqa ma’no ifodalanadi. Bu ma’no otlarga xos 
modal ma’no
deb yuritiladi. Grammatik son affiksi asosida ifodalanadigan modal 
ma’nolar quyidagilardan iborat: 


1.Atoqli otlarga –lar qo‘shilganda sulola, avlod, oila, guruh, jamlik 
ma’nosi ifodalanadi: 
Temuriylar, Boburiylar sulolasi, Salimovlar, Akramovlar 
oilasi, Halimalar (kelishdi), Majnunu Farhodlarga arkon bo‘lgan Sharq
. Atoqli 
otlarning bir turi bo‘lgan geografik nomlarga qo‘shilganda esa, shu joy anglatgan 
hududning barcha qismi anglashiladi:
Samarqandlarni aylanmoq, Toshkentlarni
tomosha qilmoq kabi. 
XULOSA 
Ism guruhiga mansub sifat, sifat o‘rnida ishlatiladigan olmoshlar, ba’zi 
ravishlar va fe’lning sifatdosh shakli kabi so‘zlarga –lar affiksi qo‘shilganda 
otlashish asosida grammatik son tushunchasi yuzaga keladi: 
yaxshilar, kattalar, 
kichiklar, o‘shalar, shular, avvallari, ilgrilari, ko‘plar, o‘qiganlar, boradiganlar
kabi. Miqdor sonlarga –lar qo‘shilgan-da taxmin-chama ma’nosi hosil bo‘ladi: 
Soat ikkilarda uchrashamiz. 

Ko‘plik affiksi fe’llarga qo‘shilganda birgalik nisbati hosil qiluvchi –
sh\-ish affiksi bilan 

Yüklə 46,99 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin