Microsoft Word s?may?kitab?sas doc

partiyası Mərkəz sosial-demokrat və radikallar bir federasiyada 
birləşdilər və özlərini «Fransa demokratiyası naminə ittifaq» 
partiyası adlandırdılar. 
XX əsrin 70-ci illərində Fransanın xarici siyasəti. Bu 
dövrdə Fransanın xarici siyasətində iki istiqamət əsas yer 
tuturdu. Bunlardan biri beynəlxalq münasibətlərin 
potensialından istifadə edərək ölkənin iqtisadi inkişafını 
sürətləndirmək, digəri isə «Böyük Fransa» konsepsiyasından əl 
çəkərək dövlətlərarası tənzimləmə sistemini ümumdünya 
miqyasında möhkəmləndirmək idi. Burada başlıca məqsəd 
Qərbi Avropa ilə inteqrasiya prosesini gücləndirmək idi. Məhz 
Fransa prezidentinin şəxsi nüfuzu əsasında AİB-də geniş 
miqyaslı maliyyə islahatları aparıldı, 1979-cu ildə ilk dəfə 
Avropa parlamentinə birbaşa seçkilər keçirilməyə başladı. 
Birliyin rəhbər orqanı kimi dövlət və hökumət səviyyəsində 
Avropada Fransanın statusu tam möhkəmləndi. Fransa NATO 
ilə hərbi əməkdaşlığın milli silahlı qüvvələrin muxtariyyəti 

---

152
şəraitində tərəfdarı idi. Baş ştabın rəisi H.Meri 1976-cı ildə 
Fransanın yeni hərbi doktrinasını işləyib hazırladı ki, bu da 
«toxunulmaz əraziləri yeniləşdirmək» ideyasına əsaslanırdı. 
Əvvəlki dövrlərdən fərqli olaraq adi silahların istehsalına daha 
çox yer verilməyə başladı. Fransanın NATO-da əməkdaşlığının 
artması Fransa-ABŞ münasibətlərindəki gərginliyi bir qədər 
azaltdı. Fransa 1975-ci ildə «Yeddilər qrupu»nun üzvü oldu. 
SSRİ ilə münasibətlər yenə də müsbət məcrada inkişaf edirdi. 
Bu dövrdə Fransanın üçüncü dünya ölkələrinə münasibətində 
nəzərə çarpacaq irəliləyiş müşahidə olunurdu. Bu siyasət 
«Fyermandizm» adını aldı. O, Yaxın Şərqdə ərəb-İsrail 
münaqişəsində ərəb xalqını müdafiə etdi. Çin, İran, Hind-Çin, 
Malayziya, Filippin, Sinqapurla münasibətlər möhkəmləndi. 
Fransanın xarici siyasətində Afrika ölkələri xüsusi yer tuturdu. 
70-ci illərdə Fransa dünyada silah satışında ikinci yeri tuturdu 
ki, onun da əsas hissəsi «Qara kontinentə» satılırdı. «Şimal-
Cənub» sistemi üzrə diplomatik məsləhətləşmələr seriyasında 
Fransa təşkilatçı oldu. Şimali və Ekvatorial Afrikada Fransa 
fəal surətdə «Frankofonizm» siyasəti aparırdı. Bu siyasət 
nəticəsində fransız dili işlədilən ölkələrə mədəniyyət və təhsil 
sistemi sahəsində geniş miqyasda humanitar kömək 
göstərilirdi. 
Fransa Fransua Mitteranın (1981-1995) və Jak 
Şirakın (1995-2007) prezidentliyi dövründə. 1981-ci ilin 
aprel-may aylarında keçirilən prezident seçkilərində dörd 
namizəd irəli sürülsə də, Fransa sosialist partiyasının lideri 
Fransua Mitteran Kommunist partiyasının lideri Jorj Marşeyə, 
«Fransa demokratiyası naminə ittifaq» partiyasının lideri Jiskar 
D`Estenə, «Yeni respublikanı müdafiə birliyi» partiyasının 
lideri J.Şiraka qalib gələrək 15,7 milyon (51,8%) səs topladı və 
prezident vəzifəsini tutdu. Parlament seçkilərində də sollar 
qalib gələrək Pyer Moruanın başçılığı altında hökumət təşkil 
etdilər. Sosialistlər təkpartiyalı hökumət təşkil etmək imkanına 
malik olsalar da, Mitteran kommunistlərə onun siyasi kursunu 

---

153
müdafiə etmək şərtilə hökumətin tərkibinə daxil olmağı təklif 
etdi. FKP bununla razılaşdı, ancaq ikinci dərəcəli rolla 
kifayətlənməli oldu. Onlar 44 nazir vəzifəsindən 4-nü tutdular. 
Beləliklə sol partiyalar hakimiyyətə gəldilər və hələ 1972-ci 
ilin iyununda birlikdə imzaladıqları proqramı həyata keçirməyə 
başladılar. 
Yeni hökumətin fəaliyyətinin birinci ili zəhmətkeşlərin 
xeyrinə olan bir sıra islahatlarla əlamətdar idi. Sənayedə dövlət 
bölməsi 18%-dən 32%-ə qalxdı. 36 bankın milliləşdirilməsi 
nəticəsində bankın verdiyi kreditin 75%-nə dövlət nəzarət 
etməyə başladı. 9 iri sənaye inhisar qrupu - metallurgiya, 
elektronika, kimya, təyyarəqayırma, hərbi sənaye və s. sahələr 
milliləşdirildi.
Senzura ləğv edildi. Dövlət təhlükəsizliyi məhkəməsi 
fəaliyyətini dayandırdı. Xarici vətəndaşların statusu 
möhkəmləndirildi. 9 May və 8 Mart qeyri-iş günü hesab edildi. 
İlk dəfə Fransua Mitteranın dövründə Fransada ölüm cəzası 
ləğv edildi. İş həftəsi 39 saata endirildi. Pulu ödənilən 
məzuniyyətin müddəti 5 həftəyə qədər uzadıldı. Əmək haqqı 
10% artırıldı. Təqaüd və az təminatlı ailələrə verilən müavinat 
25% yüksəldi. Ümumdövlət orqanlarının səlahiyyətlərinin 
azadılması yolu ilə bələdiyyə idarələrinin hüquqlarının 
genişləndirilməsi proqramı həyata keçirilməyə başlandı. Bunlar 
1936-1937-ci illərdə Xalq Cəbhəsi dövründən sonra olan ən 
böyük islahatlar idi. Bir sözlə, F.Mitteranın prezidentliyinin ilk 
illərində Fransada əsil firavanlıq dövləti yarandı.
Lakin inhisarların təzyiqi və 1980-1982-ci illərin iqtisadi 
böhranının təsiri altında hökumətin siyasi xətti bir qədər 
mühafizəkarlaşdı. Çünki tezliklə aydın oldu ki, xərclər artır, 
büdcənin kəsiri dəhşətli miqyas alır. Hökumət islahatları 
saxladı və «sərt iqtisadi siyasət» elan etdi. Vergilər və 
qiymətlər artırıldı, bir sıra müəssisələr bağlanıldı. Əhalinin 
alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşdü, işsizlik yenidən artdı. 
Milliləşdirilmə dayandırıldı. 1983-cü ildə vergiləri artırmaq 

---

154
yolu ilə «iqtisadiyyatın sağlamlaşdırılması» proqramı qəbul 
edildi. Lakin inhisarların mənfəəti və onların başqa ölkələrə 
güclü kapital ixracı məhdudlaşdırılmadı. Xüsusi təşəbbüsə 
daha çox üstünlük verilməyə başlandı. Bütün bunlar hökumət 
daxilində ixtilaf törətdi. 80-ci illərdə irqi və milli ziddiyyətlərin 
də təzahürü gücləndi. 1972-ci ildə yaradılmış Le Penin başçılıq 
etdiyi «Milli Cəbhə» (MC) ziddiyyətləri daha da qızışdırırdı. 
Onlar «Fransa fransızlar üçündür» şüarı altında gəlmələrin 
qovulmasını tələb edirdilər. 
1984-cü ilin yayında gənc texnokrat Loran Fabius baş 
nazir təyin olundu. Onun qeyri-populyar və daha sərt iqtisadi 
siyasət yeridəcəyini güman edən kommunistlər hökumətin 
tərkibində iştirak etməkdən imtina etdilər. Beləliklə, sol 
qüvvələrin hökumətində kommunistlərin iştirakı cəmi 3 il 
davam etdi. Bu, bir tərəfdən, sol koalisiyanın böyük 
imkanlarını, digər tərəfdən onun təcrübəsizliyini, sosialistlərlə 
kommunistlər arasında müəyyən fikir ayrılığının mövcud 
olduğunu üzə çıxartdı. Təcrübə habelə həddindən çox 
milliləşdirmənin səmərəsizliyini də göstərdi. 
1986-cı ilin mart ayında keçirilmiş seçkilərdə sağ 
təmayüllü partiyalar qələbə çaldılar. Başda J.Şirak 
(Respublikanın müdafiə birliyi partiyası) olmaqla yeni 
hökumət təşkil edildi. Sol prezidentlə sağ hökumətin qeyri-adi 
«yanaşı yaşaması» başlandı. J.Şirak prezident-sosialist 
F.Mitteranın ziddinə gedərək sənaye müəssisələrinin öz əvvəlki 
sahiblərinə qaytarmağa və zəhmətkeşlərin hüquqlarına hücum 
etməyə başladı. İri kapitala qoyulan vergilər ləğv edildi, 
immiqrasiya məhdudlaşdırıldı. Biznesin dövlət tənzimlənməsi 
zəiflədildi, bütün qüvvələr inflyasiya ilə mübarizəyə yönəldildi. 
İşsizliyin daha da artmasına gətirib çıxaran bu tədbirlər xalq 
kütlələrini J.Şirak hökumətindən narazı saldı. Hökumət ölkənin 
xarici siyasətində amerikapərəst istiqaməti gücləndirdi. Bütün 
bunlar ölkədə Mitteran tərəfə yenidən dönüşə səbəb oldu. 

---

155
1988-ci ilin mayında prezident seçkilərində bütün əsas