Microsoft Word s?may?kitab?sas doc
partiyaları da öz sıralarını yenidən qurdular. İtaliya kommunist
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
partiyaları da öz sıralarını yenidən qurdular. İtaliya kommunist partiyası kapitalist ölkələri içərisində ən çoxsaylı və nüfuzlu bir partiya idi. 1945-ci ildə onun üzvlərinin sayı 1,7 milyon nəfər idi. Rəhbəri isə «mütərəqqi demokratiya» şüarını irəli sürən Palmiro Tolyatti idi. İtaliya sosialist partiyası da kütlələr içərisində rəğbət qazanmışdı. Onun üzvlərinin sayı 7.00 min nəfər idi. İtaliya sosialist partiyasına Petro Nenni başçılıq edirdi. İtaliya sosialist partiyası ilə İtaliya kommunist partiyası arasında 1934, 1937-ci illərdə birgə hərəkat haqqında bağlanan saziş 1946-cı ildə yenidən təkrar edildi. Müharibə dövründə, yəni 1942-ci ildə yaranmış partiyalardan biri də demokratik istiqamətdə olan İtaliya hərəkat partiyası idi. Onun sosial bazasını ziyalılar və xırda burjuaziya təşkil edirdi. Onun lideri F.Parre idi. İtaliyada 1947-ci ildə faşistpərəst İtaliya sosial hərəkat partiyası da yaranıb fəaliyyət göstərməyə başladı. Avropada müharibə qurtardıqdan sonra İtaliyanın şimalında milli-azadlıq komitələri, cənubu və mərkəzində isə amerikanların rəhbərlik etdiyi inzibati idarə hökm sürürdü. 1945-ci ilin iyunun 21-də Hərəkat partiyasının rəhbəri Parrinin başçılığı altında İtaliyada müvəqqəti hökumət təşkil edildi. Onun tərkibinə xristian-demokratlar, kommunistlər, sosialistlər daxil oldular. Bir sıra, o cümlədən, aqrar sahədə zəhmətkeşlərin mənafeyini müdafiə edən dəyişiklər edildi. Mülkədarların becərmədikləri torpaqlar əllərindən alınaraq kəndlilərə verildi. Mütəhərrik, yəni qiymətlərin qalxmasına uyğun olaraq əmək haqqlarının qalxması şkalası tətbiq edildi. Sahibkarlara qəti tapşırıq verildi ki, həmkarlar ittifaqının icazəsi olmadan heç kəs işdən kənarlaşdırılmasınlar. Müəssisələrdə müdriyyətin fəaliyyətinə nəzarət etmək üçün fəhlə şuraları yaradıldı. 204 1945-ci ilin dekabrında başda de Qasperi (XDP) olmaqla yeni koalisiyalı hökumət təşkil edildi. 1946-cı ilin əvvəllərində yerli hakimiyyət orqanlarına seçkilər keçirildi. Bu seçkilərdə xristian-demokratlar 40% səs qazanmaqla öz sosial bazalarını möhkəmlətmiş oldular. Sol partiyalar hamısı birlikdə səslərin 50%-ni topladılar. Bununla da, milli-azadlıq komitələrinin fəaliyyəti dayandırıldı. Lakin demokratik dəyişikliklər prosesi xeyli yavaş gedirdi. Bu dövrdə İtaliya monarxiya idi. Burada Savoyya sülaləsi hökmranlıq sürürdü. Lakin xalq 1922-ci ildə İtaliyada hakimiyyəti faşistlərə vermiş monarxiyadan narazı idi. İtaliyanın respublika elan edilməsi. İtaliya müharibədən sonrakı ilk illərdə (1945-1950-ci illər). İtaliyanın qarşısında duran əsas siyasi məsələ onun dövlət quruluşu məsələsi idi. Müəssislər məclisinə seçkilərə hazırlıqla əlaqədar olaraq siyasi partiyaların fəaliyyəti xeyli artdı. Xristian-demokratlar partiyasının (XDP) 1946-cı ilin aprelində olan I qurultayı ölkədə respublika quruluşunu bəyəndi. Bütün mütərəqqi qüvvələr İtaliyanın respublika elan edilməsini istəyirdilər. Katolik kilsəsinin yüksək iyerarxları, habelə xristian demokratların bir hissəsi seçiciləri başda kralın oğlu olmaqla monarxiyaya səs verməyə çağırdılar. 1946-cı ilin iyunun 2-də ölkədə referendum - ümumi rəy sorğusu keçirilərkən 10,7 milyon adam monarxiyaya, 12,7 milyon adam isə respublikaya səs verdi. Monarxiyaya səs verənlər əsasən kilsənin iradəsini yerinə yetirən cənubun əhalisi idi. İtaliya respublika oldu. Kral II Umberto ölkəni tərk etdi. 1946-cı ilin iyunun 13-də keçirilən parlament seçkilərində Xristian- demokratlar partiyası 8,1 milyon, sosialist partiyası 4,7 milyon, kommunist partiyası isə 4,3 milyon səs aldı. Nəticədə Xristian demokratların, sosialistlərin və kommunistlərin koalisiyalı hökuməti təşkil edildi. Respublikanın birinci hökumətinə Xristian-demokratların lideri Alçide de Qasperi başçılıq etdi. |