Microsoft Word s?may?kitab?sas doc
partiyasının “yeni leyborizm” xətti irəli sürməsinə səbəb oldu
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
partiyasının “yeni leyborizm” xətti irəli sürməsinə səbəb oldu. Nəticədə partiya bütün cəmiyyətlə əlaqə yaratmağa başladı, fəhlə sinfinin partiyasından “bir millətin” partiyasına çevrildi. Bütün bunlar 2005-ci ilin mayında parlament seçkilərində onların qələbəsini təmin etdi. Ingiltərə tarixində leyboristlər üç dəfə dalbadal qələbə çaldılar. E.Bleer üçüncü dəfə hökumməti təşkil etdi. Hökumət öz fəaliyyətini səhiyyə, təhsil, küçə cinayətləri ilə mübarizə, ailəni müdafiə, immiqrasiya ilə əlaqədar məsələlər istiqamətinə yönəltdi. 2005-ci ilin iyulun 7-də olmuş üç metro qatarında və bir avtobusda 32 nəfərin həlak olması ilə nəticələnən terror aktı leyboristlərin nüfuzuna mənfi təsir etdi. Narazılığı aradan qaldırmaq üçün hökumət 2005-ci ilin noyabrında onillik ərzində AES tikilməsi haqqında plan qəbul etdi. Bu plan ölkənin enerji təhlükəsizliyini təmin etməli idi. Atom reaktorlarının təşkili üçün 12 mlrd f.st.pul ayrılmalı idi. 198 2007-ci ilin iyunun 27-də E.Bleer istefa verdi. Onu E.Bleer hökumətində maliyyə naziri vəzifəsini tutmuş Qordon Braun əvəz etdi. Braun hökuməti ucuz və ekoloji mənzillər tikintisinə diqqəti artırdı, hakimiyyətin xalq qarşısında məsuliyyətini yüksəltdi. İmmiqrasiya üzərində nəzarət qoyuldu. 2007-ci ilin payızında ölkənin maliyyə-iqtisadi göstəriciləri aşağı düşməyə başladı. Inflyasiya yüksəldi, işsizlik artdı. Ölkəni kredit böhranı bürüdü. İki böyük bank milliləşdirildi. Coutts bankı da milliəşdirildi. Orada kraliça II Yelizavetanın şəxsi hesabı saxlanırdı. 2008-ci ilin aprelində gəlir vergisinin islahatı keçirildi. Vergilər 22%-dən 20%-ə qədər azaldı. 1997-2007-ci illərdə ölkəyə xarici vətəndaşların axını 9% artmışdı. 2008-ci ildə Q.Braun hökuməti mühacirlər üzərində sərt nəzarətə dair bir plan hazırladı. Vətəndaşlıq almaq müddəti beş ildən altı ilə qaldırıldı. Bu müddətdə mühacir üç mərhələdən keçməli idi, müvəqqəti sığınacaq statusu, sınaq müddəti ilə əlaqədar vətəndaş statusu, “Britaniya həyat tərzi” mövzu üzrə test vermək. 1997-ci ilin noyabrın 11-də E.Bleer xarici siyasətə dair proqram xarakterli nitqində fəal Avropa siyasəti, güclü transatlantika alyansı, sərbəst ticarət, millətlərarası bir sıra problemlərin həllini ən mühüm məsələlər kimi qarşıya qoydu. Bleer hökumətinin xarici siyasətində ABŞ-la yaxınlıq əsas yer tuturdu. London hökuməti ABŞ-ın Əfqanıstanı bombardman etməsini müdafiə etdi. 2001-ci ilin sentyabrında baş verən Nyu-Yorkdakı terror aktından sonra ABŞ - ın Əfqanıstandakı taliban rejimini devirmək üçün oraya, 2003-cü ilin martında isə İraqa qarşı müdaxiləsində İngiltərə də iştirak etdi. 1997-ci ilin iyununda Böyük Britaniya Amsterdam müqaviləsini imzalayaraq Aİ-nin sosial xartiyasına qoşuldu. 199 2007-ci ilin dekabrında Böyük Britaniya Aİ-nin islahatı haqqında Lissabon müqaviləsini imzaladı. Böyük Britaniya NATO-nu Şərqə doğru genişlənməsini bəyəndi. 2002-ci ildə NATO-ya Pribaltika respublikaları, Rumıniya, Sloveniya, Slovakiya, Bolqarıstan dəvət olunmasını dəstəklədi. 1998-ci ilin dekabrında Böyük Britaniya ABŞ-la birlikdə İraqa qarşı “Səhrada tülkü”, 1999-cu ilin mart- aprelində Kosova problemi ilə əlaqədar Serbiyaya qarşı aparılan hərbi əməliyyatlarda iştirak etdi. 2001-ci ilin oktyabrında Əfqanıstana qarşı çevrilmiş antiterror əməliyyatında iştirak etdi. 2003-cü ilin martın 20-də Böyük Britaniya parlamenti İraqla müharibəyə girmək haqqında qərar qəbul etdi. İraka 45 minlik ordu göndərildi. 2008-ci ilin fevralında Böyük Britaniya Kosovanın müstəqilliyini tanıdı. Böyük Britaniiyanın Rusiyaya münasibəti bu dövrdə də sabit deyildi. Litvinskinin işi ilə əlaqədar 2007-ci ildə münasibətlər gərginləşdi. 2008-ci ilin avqustun 8-12-də olan rus-gürcü müharibəsindən sonra Rusiyaya etimadsızlıq gücləndi. Bu dövrdə Cəbəllütariq boğazı ilə əlaqədar İspaniya ilə Böyük Britaniya arasında olan mübahisə qismən həll edildi. 2001-ci ilin oktyabrında bağlanan sazişə görə hər iki dövlətin burada suverenliyi təmin edilmiş oldu. Leyboristlər hökuməti Azərbaycan Respublikası ilə də münasibətləri inkişaf etdirməkdə maraqlıdır. 1998-ci ilin iyulunda prezident H.Əliyevin, 2004-cü ilin dekabrında prezident İ.Əliyevin bu ölkəyə rəsmi səfərləri zamanı Böyük Britaniya Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünü müdafiə etmiş, Dağlıq Qarabağ probleminin dinc yolla həlli tərəfdarı olduğunu bildirmişdir. Müasir Böyük Britaniya. İngiltərənin hazırkı adı Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya birləşmiş krallığıdır ki, ona İngiltərə, Şotlandiya, Olster və Uels daxildir. İngiltərənin 200 şahzadəsi Uels şahzadəsidir. Hazırda İngiltərə dünyanın və Avropanın aparıcı dövlətlərindən biridir. Böyük Britaniya dünyada insan embrionunu açıq şəkildə klonlaşdıran ilk ölkələrdən biridir. 2001-ci il 31 yanvar tarixli qanuna əsasən uşaqların klonlaşdırılması qeyri-qanuni hesab edilir. Embrion iki həftə inkişaf etdikdən sonra məhv edilir və ondan müxtəlif xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilir. Avropada fəaliyyət göstərən 500 inhisarın, demək olar ki, yarısı Böyük Britaniyaya məxsusdur. Böyük Britaniya Millətlər Birliyi vaxtı ilə İngiltərənin müstəmləkəsi olmuş və hazırda müstəqil olan 49 dövləti birləşdirir. Bu dövlətlərin hamısında dövlətin başçısı İngiltərə kraliçasıdır. 201 VI. İTALİYA İtaliya üçün İkinci dünya müharibəsinin nəticələri «Ox» dövlətlərindən biri olan İtaliya 1940-cı ilin iyunun 10-da İkinci cahan savaşına qoşuldu və 1943-cü ilin sentyabrında müharibədən məğlub dövlət kimi çıxdı. Müharibə nəticəsində İtaliyada 500 min adam öldü, 3 milyon adam evsiz-eşiksiz qaldı. Ölkə öz milli sərvətinin 1/3 hissəsini itirdi. Sənaye məhsulu istehsalı 1945-ci ildə müharibədən əvvəlkinə nisbətən iki dəfə aşağı düşdü. Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı 60%ə endi. Çox işlənən ərzaq məhsulları çatışmırdı. Ölkədə 2 milyon adam işsiz idi. Kartoçka sistemi ilə hərəyə 200 qram çörək verilirdi. İnflyasiya artdı, lirin dəyəri 14 dəfə aşağı düşdü. Alman faşistləri ölkədən ən yaxşı incəsənət əsərlərini, sənaye avadanlığının əksəriyyətini aparmışdılar. Müharibə nəticəsində bütün sənaye müəssisələrinin, körpülərin 1/3-i, dəmiryolların ¼-i sıradan çıxmış, İtaliya ticarət donanmasının 90%-dən məhrum edilmişdi. Bir sözlə, müharibə İtaliyanın iqtisadiyyatına, mədəniyyətinə böyük zərbə vurmuşdu. Ölkəyə 10 milyard lir ziyan dəymişdi. Faşizm darmadağın edildikdən sonra inhisarçı dairələr siyasi hakimiyyətdə daha çox yer tutdular. İqtisadiyyat yenə də sənaye və maliyyə kapitalının əlində idi. Ölkənin cənubunda baronlar, knyazlar, iri torpaq sahiblərinin nüfuzu güclü idi. Faşistlərin hakimiyyəti dövründə istehsalın və kapitalın güclü mərkəzləşməsi və təmərküzləşməsi getdi və bu, müharibədən sonra da İtaliyanın iqtisadi inkişafında mühüm rol oynayan amillərdən biri oldu. Müharibədən sonra səhmdar cəmiyyətlərinin 15,8%-i 91,6% səhm kapitalına nəzarət edirdi. Avtomobil, kimya, energetika, rezin, sement sənayesində inhisarlar onlara məxsus idi. Maliyyə sahəsində üç iri bank: İtaliya kommersiya bankı, İtaliya kredit bankı, Roma bankı hökmran idi. İtaliyanın iqtisadiyyatına 50 varlı ailə ağalıq edirdi. İri sahibkarlar İtaliya sənayeçilərinin konfe- 202 derasiyasında, iri torpaq sahibləri isə Kənd sahibkarları konfederasiyasında birləşmişdilər. İri latifundiyalar Cənubi İtaliya və Siciliyada hələ də qalırdı. Müharibədən dərhal sonra sinfi qüvvələrin yenidən qruplaşması və yeni siyasi partiyaların yaranması prosesi başlandı. 1944-cü ildə Vatikan kitabxanasının müdiri Alçide de Qasperi tərəfindən keçmiş xalq partiyasının yerində sosial dayağı xırda burjuaziya olan, əslində isə iri burjuaziya və burujalaşmış mülkədarların mənafeyini müdafiə edən Xristian- demokratlar partiyası yarandı. Bu partiya Vatikanla əlaqə yaradaraq dindarları öz tərəfinə çəkməklə güclü sosial və mənəvi dayaq yarada bildi. O, kənd və şəhər xırda burjuaziyasının mənafeyini müdafiə edən proqram qəbul etdi. Bu partiya kütlələrin əhval-ruhiyyəsini nəzərə alaraq sinfi əməkdaşlıq, respublika, milliləşdirmə, muxtariyyət və geniş demokratiya şüarlarını irəli sürdü. Tezliklə bu partiya özünə xeyli tərəfdar topladı və onun üzvlərinin sayı 1945-ci ildə 1 milyonu ötüb keçdi. Xristian-demokratlar partiyasının timsalında iri burjuaziya və torpaq sahibləri öz hakimiyyətlərini qoruyub saxlamaqda onlara kömək edə biləcək bir qüvvə görürdülər. 1945-ci ildə yaranan partiyalardan biri də monarxist burjuaziyasının və iri mülkədarların mənafeyini müdafiə edən liberallar partiyası idi. Onlar monarxiyanı bərpa etmək istəyir, sosial, milli və aqrar islahatlar əleyhinə çıxırdılar. Onun sosial bazası güclü deyildi. İtaliyada fəaliyyət göstərən digər bir partiya isə əsası hələ 1832-ci ildə Cuzeppe Madzini tərəfindən qoyulmuş və xırda burjuaziyanın mənafeyini müdafiə edən respublika partiyası idi. Bu partiya demokratik respublika, sosial islahatlar tərəfdarı idi. Müharibədən sonra İtaliyada siyasi şərait köklü şəkildə dəyişdi. Siyasi həyata kütləvi fəhlə partiya və təşkilatları çıxdı. Bütün müharibə dövründə antifaşist siyasət yeridən və kütlələr |