Microsoft Word s?may?kitab?sas doc
partiyasının Flamand qanadının nümayəndələri başda
Yüklə 1,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
partiyasının Flamand qanadının nümayəndələri başda olmaqla Tinğemansın başçılığı ilə hökumət təşkil olundu. O, vəd etdi ki, ölkənin problemlərini həll etməyə çalışacaqdır. 1975-ci ildə Belçıkada güclü iqtisadi böhran baş verdi. Sənaye istehsalı 1974-cü illə müqayisədə 10 % aşağı düşdü. Böhran uzun sürdü. Hətta 1980-cı ildə də bir sıra sahələr 1973-cü il səviyyəsinə qalxa bilməmişdi. İqtisadi çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün Belçikada təsərrüfatın hərbiləşdirilməsi gücləndi. 1978-ci ilə yaxın hərbi xərclər böyük bir rəqəmə, 78 milyard franka çatdı. Zəhmətkeşlərin iqtisadi vəziyyətinin ağırlaşması ilə əlaqədar olaraq Belçikada sosial vəziyyət kəskinləşdi. 1975- 1976-cı illərdə ölkəni tətil hərəkatı bürüdü. 1977-ci ildə tətillərdə 1 milyon adam iştirak etdi. Sosialist partiyasında sola doğru dönüş yarandı. Onun proqramında banklar və energetika bölməsi üzərində dövlət nəzarətinin qoyulması, ictimai nəqliyyatı inkişaf etdirmək və s. nəzərdə tutulmuşdu. Belə bir şəraitdə Tinğemans hökuməti zəhmətkeşlərin maraqlarına cavab verən bir sıra sosial-iqtisadi tədbirlər həyata keçirdilər. 1976-cı ildə “İqtisadiyyatı sağlamlaşdırmaq tədbirləri haqqında” qanun qəbul edildi. 1977-ci ilin martın 9-da parlament buraxıldı, aprelin 17-də növbədənkənar parlament seçkiləri keçirildi. SXP 36 % səs aldı, sosialistlər isə 27 % səs aldılar. Tingemans SXP, BSP, Xalq İttifaqı və Demokratik cəbhənin iştirakı ilə koalision hökumət təşkil etdi. Hökumət vəd etdi ki, iqtisadi vəziyyət yaxşılaşdırılacaq, inzibati-mədəni muxtariyyət həyata keçiriləcək. Lakin bu barədə hazırlanan hökumət layihəsi siyasi partiyalar arasında kəskin fikir ayrılığına səbəb oldu. 381 1978-ci ilin noyabrındakı siyasi böhran Tingemans hökumətinin istefaya getməsi ilə nəticələndi. Dekabrın 17-də ölkədə yenidən növbədənkənar parlament seçkiləri keçirildi. Bu seçkilər siyasi qüvvələrin yerləşməsində əsaslı dəyişiklik yaratdı. 1979-cu ilin aprelin 3-də V.Martens koalision hökumət təşkil etdi. Bu hökumət “İqtisadiyyatın sağlamlaşdırılması” siyasətini zəhmətkeşlərin hesabına həyata keçirməyə başladı. Dövlət islahatları keçirmək cəhdi hökumət böhranı ilə qarşılandı. 70-ci illərdə Belçika da ATƏM-in təşkilində iştirak etdi. O, Vyetnamda və Yaxın Şərqdə müharibənin dayandırılması tərəfdarı oldu. Belçikanın hakim dairələri yenə də Avropa İqtisadi Birliyi çərçivəsində inteqrasiyanın tərəfdarı idilər. 1975-ci ilin dekabrında AİB-ə daxil olan dövlətlərin tapşırığı ilə Tinğemans «Avropa Şurasının təşkili haqqında» məruzə hazırladı. NATO-da Belçika öz təhlükəsizliyinin təminatçısı kimi iştirak edirdi. 1978-ci ildə NATO-ya daxil olan ölkələrlə birlikdə Belçika da Zairin daxili işlərinə qarışmaqda iştirak etdi. 1979-cu ildə Belçika NATO-nun yenidən silahlanması xəttini bəyəndi. Belcikanın bu illərdə SSRİ ilə, digər sosialist ölkələri ilə də əlaqələri genişləndi. 1971-ci ildə Monqolustan və Çinlə, 1972-ci ildə ADR, 1973-cü ildə Vyetnamla diplomatik münasibətlər yaratdı. 1974-cü ildə isə Moskvaya Belçika kralı Baduen səfər etdi SSRİ ilə Belçika- Lüksemburq ittifaqı arasında əməkdaşlığa dair saziş imzalandı. 382 Belçika XX əsrin 80-90-cı illərində 80-cı illərin əvvəlindəki iqtisadi böhran Belçikanı çox bərk sarsıtdı. 1980-1983-cü illərdə sənaye məhsulu 9 % aşağı endi. İstehsalın düşməsi sənayenin bütün sahələrini əhatə etdi. Böhran ən çox özünü əlvan və qara metallurgiya, neft, kimya, avtomobilqayırma, dəri-ayaqqabı, toxuculuq, maşınqayırma sənayesində göstərdi. Belçika frankının dəyəri aşağı düşdü. 1983-cü ildə 510 min adam işsiz idi. Minlərlə firma iflasa uğradı. Kənd təsərrüfatı məhsulları da azaldı. Daxili siyasi vəziyyət də kəskinləşdi. 1983-cü ildə üç dəfə böhranlı vəziyyət yarandı. Əmək haqqı donduruldu, pensiyalar azaldıldı, işsizlərə verilən yardımlar ixtisar edildi. Hökumət qara metallurgiya sənayesini yenidən təşkil etmək üçün əlavə maliyyə vəsaiti ayırdı. 1983-cü ildə dövlət quruluşu islahatının birinci mərhələsi keçirildi. Valloniya və Flandriyada icraedici hakimiyyət orqanları təşkil edildi. Nəticədə ölkədə mürəkkəb və nəhəng sistem-qanunverici və icraedici hakimiyyət orqanları sistemi yaradıldı. 1981-ci ilin martın sonunda iqtisadi çətinliklərdən yaxa qurtara bilməyən Martens hökuməti istefa verdi. Yeni hökumətə Xristian Xalq Partiyasının lideri M.Eyskens başçılıq etdi. Bir neçə aydan sonra o da istefaya getməli oldu. 1981-ci ilin noyabrın 8-də Belçikada növbədənkənar parlament seçkilri keçirtdi. Seçkilər təkcə nümayəndələr palatasına, senata deyil, Flandriya, Valloniya və Brüsseldəki regional qanunvericilik orqanlarına da keçirildi. V.Martens 1981-ci ilin dekabrın 17-də yaradılan koalision hökumətə başçılıq etdi. Yeni hökumət də “İqtisadiyyatın sağlamlaşdırılması” metodlarını dəyişdirmədi. Lakin böhranın dərinləşməsi parlamenti 1982-ci ilin 383 yanvarında hökumətə fövqəladə səlahiyyətlər verməyə məcbur etdi. Onlar xüsusi bölməyə maliyyə yardımını genişləndirmək və əhalinin alıcılq qabiliyyətini aşağı salmaq məqsədi ilə bir sıra kompleks tədbirlər həyata keçirdilər. 1982-ci ilin fevralın 21-də Belçika frankının devalyasiyası keçirildi ki, bu da sadə adamların büdcəsinə zərbə vurdu. Bu tədbirlər nəticəsində Belçika mallarının dünya bazarında rəqabət qabiliyyəti yüksəldi və ölkənin maliyyə vəziyyəti yaxşılaşdı. 1985-ci ilin noyabrında keçirilən parlament seçkiləri əvvəlki sağ mərkəz koalisiyalı hökumətin V.Martens başda olmaqla hakimiyyətdə qalmasına səbəb oldu. Böhran şəraitində zəhmətkeşlərin tətil mübarizəsi gücləndi. 80-cı illərdə antimüharibə hərəkatının geniş miqyas alması xarakterik hal idi. Amerika raketlərinin Belçikada yerləşdirilməsi kəskin etiraz mitinqlərinə səbəb oldu. 1985-ci ilin oktyabrın 20-də 100 minlərlə antimüha- ribə manifesti keçirildi. Bütün bunlarla bərabər Belçika hökuməti daim NATO-ya və AİB- ə sədaqətini nümayiş etdirirdi. 1985-ci ilin martında o, NATO-nun təzyiqi ilə ölkədə ABŞ qanadlı raketlərinin yerləşməsinə razılıq verdi. 1989-cu ildə ölkədə dövlət quruluşunun islahatı keçirildi. Ölkənin federativ quruluşundakı xüsusiyyətlər nəzərə alındı. 1993-cü ildə Belçikanın yeni kralı II Albert oldu. 1994-cü ildə ölkə konstitutsiyasında dəyişikliklər edildi. 1995-ci ildə keçirilən parlament seçkilərində Sosial- xristian partiyası qələbə qazandı. Onun lideri E.L.Dean koalisiyalı hökumət təşkil etdi. 90-cı illərin ikinci yarısında ölkənin iqtisadi inkişafı sürətləndi. Belçikanın istehsal etdiyi məhsullar özünün yüksək texniki səviyyəsi ilə fərqlənirdi. 90-cı illərdə də Belçika NATO-da fəaliyyətini davam etdirməklə yanaşı ATƏT, Aİ, BMT və digər beynəlxaq 384 təşkilatların fəaliyyətində də yaxından iştirak edirdi. Müasir dövrdə Belçikanın xarici siyasətində Avropa ölkələri ilə inteqrasiya mühüm yer tutur. PORTUQALİYA İkinci dünya müharibəsindən sonrakı ilk illərdə ölkənin iqtisadi və siyasi vəziyyəti. Müharibə qurtardıqdan sonra da Portuqaliya faşist ölkəsi olaraq qalırdı. Onun başında Salazar dururdu. Öz bitərəfliyini saxlamaqla bərabər ölkə müharibə edən ölkələrə strateji xammal satmaq yolu ilə öz valyuta ehtiyatarını xeyli artırdı. İnhisarçı kapitalın mövqeyi gücləndi. «Fabrik ittifaqı kompaniyası»nın əlində sənayenin, bank və müstəmləkə kompaniyalarının əsas hissəsi toplanmışdı. «SAKOR» kompaniyası da böyük inhişasar birliyi idi. Qaz və elektrik kompaniyasına «Yunayden bank» maliyyə qrupu rəhbərlik edirdi. Bunların hamısı xarici kapitalla əlaqədar idi. Avropa ölkələri içərisində Portuqaliya yenə də geri qalırdı. Onun inkişaf etmiş metallurgiya və maşınqayırma sənayesi yox idi. Xırda və yarımkustar sənaye üstünlük təşkil edirdi. Kənd təsərrüfatında iri mülkədarlar hökmranlıq edirdi. Müharibədən sonra xarici kapitalın ölkəyə müdaxiləsi gücləndi. Xüsusilə, ABŞ-ın müdaxiləsi artdı. Bütün bunlar isə sənaye istehsalını ləngidirdi. Zəhmətkeşlərin maddi vəziyyəti də ağır idi. XX əsrin 50- ci illərinin ortalarında əhalinin hər nəfərinə düşən gəlir 200 dollardan çox artmamışdı. İnflyasiya güclü idi, əhalidən alınan vergilər artırılmışdı. Kəndlilərin 2/3-sinin torpağı yox idi. Ölkədə 950 min kənd təsərrüfatı fəhləsi, 700 min xırda kəndli var idi. 96% kəndli təsərrüfatları çox az torpağa sahib idilər. Yoxsulluq və işsizlik əhalinin bir hissəsinin ölkəni tərk etməsinə səbəb olurdu. 385 Müharibədən sonra xammal və material göndərə bilmədiyinə görə Portuqaliyanın iqtisadi vəziyyəti pisləşdi. 1950-ci ildə şaxta və mədənlərin 78%-i fəaliyyətini dayandırdı. Milli ərzaq məhsulları 11% ixtisar edildi. 1938-ci illə müqayisədə 1949-cu ildə Portuqaliyanın pul vahidi olan eskudonun dəyəri xeyli aşağı düşdü. Dünyada gedən demokratik hərəkatlar Portuqaliyaya da təsir etdi. Faşist rejiminin böhranı dərinləşdi. Salazar diktaturasına qarşı fəhlə sinfi mübarizəyə başladı. Həmçinin bütün demokratik və müxalifətdə olan qüvvələr də fəallaşdılar. Hökumət antifaşist qüvvələri parçalamaq üçün manevr etdi. 1945-ci ilin sentyabrında Salazar hökuməti elan etdi ki, o «məhdud demokratiya»ya, rejimini «liberallaşdırılması»na keçir. Noyabr ayında parlament seçkiləri keçirmək qərara alındı. Senzuranı ləğv etmək, amnistiya keçirmək, müxalifətə seçkilərdə iştirak etməyə icazə vermək qərara alındı. Lakin seçki kampaniyasının qısa müddətdə keçirilməsi buna imkan vermədi. Müharibə dövründə təşkil edilmiş Milli antifaşist birliyi hərəkatının yerinə leqal Demokratik birlik hərəkatı yaradıldı. O, 100 min imza topladı ki, partiyalar leqallaşsın. Lakin hökumət verdiyi vədi yerinə yetirmədi. Onda demokratik blok baykot taktikasını irəli sürdü ki, bu da Milli məclisə Salazarın «Milli ititfaq» partiyası tərəfdarlarını seçilməsinə səbəb oldu. Salazarın «liberallaşma» siyasəti antifaşist qüvvələrin çıxışlarını dayandırmadı. 1946-cı ildə kütləvi nümayişlər keçirildi. Ordunu həyəcan bürüdü 1948-1949-cu illərdə hökumət PKP-yə qarşı «Xaç yürüş»ünə keçmək haqqında tədbir gördü. 40-cı illərin sonunda burjuaziyanın bir hissəsi demokratik hərəkatı tərk etdi. 1949-cu ilin fevralında Portuqaliyada prezidenti seçkiləri keçirildi. Müxalifət general Nortana da Mantunun prezidentliyə namizədliyini irəli sürdü. Prezident rejimin tərəfdarı marşal Karmon oldu. Seçkilərdən sonra Demokratik birlik hərəkatının 386 fəaliyyəti dayandı. Tezliklə məhdud dairədə Milli-demokratik hərəkat təşkil edildi. Kommunistlər gizli fəaliyyətə keçdilər. Xarici siyasət sahəsində Salazar rejimi Qərb dövlətlərinə doğru yönəlmişdi. Rejim İngiltərə Portuqaliya dostluğunu möhkəmləndirərək İngiltərənin iqitsadiyyatda mövqeyi saxlansa da, tezliklə Portuqaliyanın xarici siyasətində ABŞ-ın rolu artdı. O, atlantizm siyasətinə cəlb edildi. 1948-ci ilin fevralında ABŞ Portuqaliyanın ərazisində aviabaza yaratmağa razılıq aldı. 1948-ci ilin sentyabrında o, «Marşal planı»na qoşuldu. 1949-cu ildə NATO-nun üzvü oldu. İngiltərənin mövqeyi ikinci yerə keçdi. Demokratik qüvvələrin XX əsrin 50-ci illərin faşist rejiminə qarşı mübarizəsi. Bu dövrdə Portuqaliyanın sənayeləşməsi gücləndi. Bu ölkənin sosial-siyasi qüvvələr nisbətinin dəyişməsinə səbəb oldu. İstehsalın təmərküşləşməsi və mərkəzləşməsi gücləndi. 1953-1958-ci illərdə altillik plan qəbul edildi. Sənayenin aparıcı sahələrinə kapital qoyuluşu gücləndi. Ümummilli sahə korporasiyaları təşkil edildi. Topdansatış milli ərzaq 41% artdı. Kənd təsərrüfatında durğunluq müşahidə olunurdu. Bu da əhalinin narazılığına səbəb olurdu. Zəhmətkeşlərin vəziyyəti ağır idi. Lissabon, Port, Afurad, Setubalda nümayişlər keçirildi. Mübarizə nəticəsində fəhlə sinfi 1956-cı ildə əmək haqlarının 10-30% artırılmasına nail oldu. Hakimiyyət müxalifətə qarşı təqib və terroru davam etdirirdi. 1951-ci il prezident seçkilərində faşist rejiminin tərəfdarı Kraveyro Lopes prezident seçildi. Ölkədə «sabitlliyi» saxlamaq bəhanəsi ilə 1954-1955-ci illərdə «Assosiasiyalar haqqında», 1956-cı ildə «Təhlükəsizlik tədbirləri haqqında» verilmiş qanunlar antinhisar qüvvələri parçaladı. Lakin 50-ci illərin ikinci yarısında əhalinin fəallığı hökuməti Tarrafaldakı «ölüm düşərgəsini» bağlamağa məcbur etdi. Bu düşərgə Yaşıl Burun adasında idi. 387 1958-ci il prezident seçkilərində sol respublikaçılar Umberto Dalqadunu, sol müxalifət isə vəkil Arlindu Visentinin namizədliyini irəli sürdü. Lakin admiral Ameriko Tomson prezident seçildi. Seçkilər vaxtı demokratik qüvvələrin fəaliyyəti Salazarı rejiminin mənafeyi naminə tədbirlər görməyə tələsdirdi. Konstitusiyada dəyişiklik edildi ki, prezidenti xalq yox, elçilərin kolleksiyası seçsin. Orduda senzura qoyuldu. Qəhvəyə tələbatla əlaqədar Anqola xalqının istismarı gücləndi. Anqolada neft və dəmir filizinin çıxarılması artdı, milli-azadlıq mübarizəsi amansızlıqla yatırıldı. Portuqaliya hökuməti dənizarxası əyalətləri olan Qoa, Damana və Dionun Hindistanla birləşməsinə qarşı çıxdı. Lakin 1954-cü ilin iyulunda Damana Hindistanla birləşdi. 1961-ci ilin dekabrında hind ordusu Portuqaliya müstəmləkəçilərini Qoa, Damana, Diudan qovub çıxartdılar. Bu Portuqaliya müstəmləkə imperiyasının dağılmasının başlanğıcını qoydu. Bu dövrdə Portuqaliyaya Qərbi Almaniyanın kapitalının axını gücləndi. 1959-cu ildə onların arasında dostluq haqqında müqavilə bağlandı. 1955-ci ildə Portuqaliya BMT-yə daxil oldu. 1960-cı ildə ölkə Avropa Azad ticarət Assosiasiyasına daxil oldu. Faşist diktaturası böhranının dərinləşməsi. 60-cı illərdə faşist rejiminin böhranı dərinləşdi. Bunun bir səbəbi də dünyada demokratik qüvvələrin təsirinin artması idi. Portuqaliya müstəmləkə sistemi dağılmağa, antifaşist hərəkat yüksəlməyə başladı. Portuqaliyanın iqitsdi inkişafı bu dövrdə nisbətən yüksələn xətlə gedirdi. Hər il orta hesabla milli ərzaq məhsulları 6,2%, əmək məhsuldarlığı 7,2% artdı. İqtisadiyyatın strukturunda dəyişiklik yarandı. Neft-kimya, poladəritmə, elektrik və radio-texnika, avtomobil sənayesi xeyli inkişaf etdi. Xarici kapitalın nüfuzu gücləndi. 1965-ci il qanunu ilə ona böyük üstünlüklər verildi. Turizm və hərbi istehsalla bağlı 388 sahələrə xüsusi diqqət yetilirməyə başladı. Lakin bununla belə ölkədə yenə də çoxlu xırda müəssisələr var idi. Faşist rejimindən ölkə əhalisinin narazılığı bu dövrdə daha da artdı. 1961-ci ilin yanvarında başda müxalifət xadimi E.Qalva olmaqla antifaşist qrup «Santa Marion» laynerini tutdu ki, bu da dünyada böyük əks-səda verdi. 1961-ci ilin yanvarında keçmiş prezident marşal Kraveyro ilə müdafiə naziri general Batelya Monqol dövlət çevrilişinə cəhd etdilər. 1961-ci ilin yanvarında ölkədə böyük siyasi nümayiş keçirildi. 1962-1963-cü ildə də belə nümayişlər keçirildi. Bu dövrdə Portuqaliya müstəmləkələrində də milli- azadlıq hərəkatı gücləndi. 1961-cı ilin fevralında Anqolada milli zülmə qarşı silahlı mübarizə başlandı. 1963-cü ildə Qvineyada, 1964-cü ildə Mazambikdə də azadlıq mübarizəsi gücləndi. Alvaro Kunyal 1961-ci ilin martında Portuqaliya Kommunist partiyasının baş katibi seçildi. 1962-ci ildə Milli- azadlıq vətənpərvərlik cəbhəsi təşkil edildi. 1964-cü ildə onun çərçivəsində İnqilabi Hərbi Komitə təşkil edildi. Bu antifaşist qüvvələrin təşkilində mühüm addım idi. Salazarçılar kütləvi həbsləri davam etdirirdilər. 1963-cü ildə Tarrafalda «ölüm düşərgəsi»ni təkrar açdılar. Bütün ictimai təşkilatların, o cümlədən Yazıçılar ittifaqının fəaliyyəti qadağan edildi. Demaqoq şüarlardan istifadə etdilər ki, güya müstəmləkələrdə Vətənin mənayefi naminə müharibə aparırlar. Portuqaliya Birləşmiş Ştatları yaratmaq təşəbbüsü də uğursuz oldu. Antifaşist, demokratik inqilab. Faşist rejiminə qarşı mübarizəni gücləndirən o oldu ki, 1968-ci ilin sentyabrın 26-da baş nazir yerini demokratiya tərəfdarı olan Maron Kaztanu tutdu. O, Lissabon universitetinin rektoru olmuş, dəfələrlə nazir vəzifələrində çalışmışdı. «Liberal» mövqedə idi. O, elan etdi ki, siyasi rejim dünya kapitalist dövlətlərinin rejiminin reallığı ilə uyğunlaşdırılmalıdır. O, «Milli ititfaq» faşist partiyasını «Milli xalq hərəkatı» adlandırdı. Gizli polis olan PİDE- 389 Təhlükəsizlik baş idarəsi adlandırıldı. Mətbuatda senzura zəiflədi, müxalifət öz fəaliyyəti üçün geniş imkanlar aldı. İnhisar təsərrüfatını modernizə etmək, Qərbi Avropa inteqarsiya prosesinə qoşulmaq xətti götürüldü. Kaloniyalarla müharibəni qurtarmaq yolları tapmaq, müstəmləkələri saxlamaq cəhdi uğursuz oldu. 60-cı illərin sonunda ölkənin dövlət büdcəsinin 40%-i hərbi xərclərə gedirdi. Afrikada Portuqaliya qoşunlarının sayı 150 min idi. 1971-ci ilin iyulunda Portuqaliya hökuməti dənizarxası əyalətlərinə siyasi müxtariyyət və dövlət titulu verməyə məcbur oldu. Lakin bu heç nəyi dəyişmədi. 70-ci illərin əvvəllərində Portuqaliyada vəziyyət gər- ginləşdi. Ölkədə tətil və həmkarlar hərəkatı gücləndi. 1970-ci ildə həmkarlar ititfaqının «intersindikal» təşkilatı yaradıldı. 500 mindən yuxarı həmkarlar ititfaqı üzvü 1974-cü ildə hakimiyyətin nəzarətindən çıxdı. Əsgərlər və zabitlər də rejimdən narazı idilər. «Kapitanlar hərəkatı», sonra isə «Silahlı Qüvvələr hərəkatı» meydana gəldi. Kommunistlərin təşəbbüsü ilə demokratik seçki komissi- yası meydana çıxdı. Sonra onun əsasında Portuqaliya demokra- tik hərəkatı yarandı. 1974-cü ilin aprelində antifaşist qüvvələr Aveyro şəhərində Portuqaliya demokratik müxalifətinin 2000 nümayəndəsinin iştirak etdiyi konqres keçirdilər. Ölkədə inqilabi şərait yaranmış oldu. 1974-cü ilin aprelin 25-də ölkədə antifaşist, demokratik inqilab baş verdi. İnqilab hərbi qüvvələr hərəkatının üsyanı ilə başladı. İnqilab dinc formada davam edirdi. Ona görə də o tarixə «Qərənfillər inqilabı» adı ilə daxil oldu. Bu inqilab zamanı üsyançılar və şəhərlilər öz silahlarını və paltarlarını qırmızı qərənfillərlə bəzəmişdilər. Faşist rejimi devrildi, müvəqqəti hakimiyyət orqanı olan – Milli qurtuluş şurası və müvəqqəti inqilabi hökumət təşkil edildi. Onun tərkibinə hərbiçilər, kommunistlər, sosialistlər, digər cərəyanların nümayəndələri daxil oldular. Faşist aparatı təcili surətdə ləğv 390 edildi. Təşkilatlar leqal fəaliyyət göstərməyə başladılar. Zəhmətkeşlərin vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün tədbirlər görülməyə başladı. Xarici siyasətdə ən mühüm addımlardan biri 1974-cü ilin iyunun 9-da SSRİ ilə demokratik əlaqələr yaradılması idi. 1974-cü ilin sentyabrın 28-də Lisabondakı əksinqilab çevrilişə qarşı demokratik qüvvələrin yürüşü təşkil edildi. General Spinolun yerinə ölkənin yeni prezidenti general Fransisko de Koşta Qomeş seçildi. Sağ ünsürlər aparatdan uzaqlaşdırıldı. Baş nazir general Vaska Qonsalviş oldu. Qvineya, Yaşıl Burun, Mazambik, Anqola, San-Toma və Prinsip adalarına müstəqillik verildi. 1975-ci ilin martın 11-də general Siqnola və onun tərəfdarlara hərbi qiyama cəhd göstərdilər. Bu hadisədən sonra Milli Qurtuluş şurası öz fəaliyyətini dayandırdı, yeni orqanlar, o cümlədən, İnqilabi Şura yaradıldı. 1975-ci ilin aprelin 11-də siyasi partiyalarla Silahlı Qüvvələr hərəkatı birgə hərəkat platformasını işləyib hazırladılar. Dərin siyasi və sosial iqitsadi dəyişikliklər nəzərdə tutulurdu. Hökumət bir neçə müəssisənin milliləşməsi haqqında dekret verdi. Dəmiryolu, gəmiçilik kompaniyası, aviokom- paniya, elektroenerji, polad, neft və neft məhsullarının satılması, iri bank və sığorta kompaniyaları milliləşdirildi. İri inhisarlar ləğv edildi. İslahat 1200 min ha torpağı olan latifundiyaçılara da toxundu. Cənubda aqrar islahat nəticəsində latifundiyaçıların müsadirə edilmiş torpaqlarıi dövlət mülkiyyətinə çevrildi. 400 kooperativ yaradıldı. Xırda kəndli torpaq sahibliyinin üstünlük təşkil etdiyi şimalda islahat keçirilmədi. Müəssisələrdə fəhlə nəzarəti haqqında qanunvericilik təsdiq edildi. «İntersindikal» yeganə həmkarlar təşkilatı oldu. 1975-ci ilin aprelin 25-də Milli Məclisə seçiklər keçirildi. Əhalinin 80%-i HQH-na səs verdi. Lakin daxili və beynəlxalq irtica buna mane olurdu. 1975-ci ilin sentyabrın əvvəllərində 391 Qonsalviş hökuməti istefaya getdi, onun yerini Pinufudu Azivedunun müvəqqəti hökuməti tutdu. HQH-da parçalanma başladı. İnqilabi şuradan demokratik əhval-ruhiyyəli zabitlər, o cümlədən Vaska Qonsalviş kənar edildi. 1975-ci ilin sentyabrın 24-də 230 min adam tətil etdi. 1976-cı ilin noyabrında bütün ölkədə kütləvi nümayiş keçirilirdi. Bu inqilabın nailiyyətlərini qorudu. 1976-cı ilin aprelin 2-də Müəssisələr Məcilsi Konstitusiyanı təsdiq etdi. Qanunverici orqan dörd il müddətinə seçilən parlament idi. Konstitusiyaya görə ali qanunverici orqan respublika Assambleyası idi. 18 yaşdan yuxarı hamıya seçki hüququ verildi. Respublika prezidenti eyni zamanda İnqilabi Şuranın sədri və ali baş komandan idi. O, baş naziri təyin edirdi. 1976-cı ilin aprelin 25-də respublika assambleyasına keçirilən seçkilərdə sosialist, kommunist partiyaları əksəriyyət yer aldı. 1976-cı ilin iyulunda general R.Eaneş prezident seçildi. Sağ dairələr mübarizəni davam etdirirdi. Sosialist Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|