«мл т*'1шн» «* иа Alisher Navoiy

3Bir qari - 75 sm.

---

qo‘rg‘oshin, mis, jez va boshqalami aralashtirib 
to'p kotinishidagi bir buyum yaratdilar. Falakka 
o'xshagan yum-yumaloq bu asbobning ichi bo‘sh 
edi, uning ichini porox kabi portlovchi dorilar bilan 
toldirdilar. Necha xil ash’yolami aralashtirib, to'p 
ichiga soldilar. Temir to'pdan ikki teshikcha orqali 
pilik kirgizib, odam boshi yoki urushda otiladigan 
rad toshiga ohcshatdilar. Uning piltasiga ot yoqib, 
osmondan tushiradilar. 0 ‘q uchib borarkan, piltasi 
yonib borib yashirin moddaga otadi, keyin portlab 
temir to‘p necha parcha bolib, shu payt undan 
kuchli ovoz, shu la, ajib tutun, hid chiqib, ovozi sehr 
asbobini buzib, oti darvozani ochib yuboradi. Qora- 
si dushmanlar yuzini kuydirib, qora qiladi. Isidan 
hidlaganlar esa fusun ilmini unutadilar.
U ajoyib tilsim tayyor bolgach, hamma olimlar 
yana bir bor yig'ildilar, qurolning barcha belgi- 
lari va bolajak natijalarini ayon qildilar. Shoh 
bu ajoyib ishdan shod bolib: «Shunday tilsimni 
tayyor qildingiz, boshlashingizga nima to‘siq bolib 
turibdi?» - deb so‘radi. Qurolni sinab kotishga 
shoh ham qiziqayotganini sezgan donishmandlar: 
«Hukmingizni kutyapmiz, xolos», - deb javob ber- 
ishdi. Shoh otlanib, o‘zining barcha sarkarda-yu 
ayonlari bilan darvoza tomon y ol oldi. Rad asbo­
bini sozladilar, tilsimni keltirib, ra’d yoyiga tosh- 
dek qurib, to‘p piltasiga o t tutashtirdilar, Doruga 
o t yetgach, u osmonga kotarildi va uchib borib 
dushman sipohlarining o'rtasiga tushdi. Aytilgan 
to‘rt ish 
yuz
berdi: awal kuchli sado-yu qolansa 
hid tarqaldi, keyin o t bilan dud keng yoyildi va oti 
qal’ani kulga aylantirdi. Dudi fusungarlar yuzini 
qaro qilib, isi ularning afsunlarini xotirlaridan 
o'chirib tashladi.

---

Haligi to‘p otilgach, Malluga darhol xabar qildi- 
lar. Mallu Iskandar bilan jang qilish uchun kuchi 
zaifligini sezdi, darvoza va qal’ani zabt etilganini 
angladi, o'zini hayron, elini parishon holda ko‘rdi. 
Mamlakati ichra qaror yoki manzil topa olmay, 
yerosti yoli bilan boriladigan naqb atrofiga bor 
boyliklarini to‘play boshladi. O'zi bilgan qora tog* 
ustiga makon qurdirib turar ekan, shu chog'da 
Iskandar qo‘rg‘onga hujum qilishni buyurdi, lekin 
olimlar: «Bugun bormaganimiz yaxshi, chunki 
oldingisidan chiqqan tutun tarqamasa, u tomonga 
yaqinlashib bolmaydi», - deyishdi. Bu so'zlami 
eshitgan Iskandar o‘z qarorgohiga qaytib keldi va 
aysh-ishrat bilan shugtillana boshladi. Olimlarga 
ko'pdan ko‘p ehsonlar berdirdi. Tong otgach, qal’a 
ichiga sipohning kirishiga buyruq berdi. Sipohlar 
tiqilishib, yetti kun davomida darvozadan kirdilar. 
Shahar xalqi Iskandami xat-u shikoyatnomalarga 
toldirib tashladi.
«Bu diyor Malluda bolgan zamon bu qullarda 
hech ixtiyor yo‘q edi. Xizmat qilganimiz qilgan 
edi. Uning shavkatidan qutildik, endi ne desang, 
bandangmiz!