1. Dövlət büdcəsi gəlirlərinin mahiyyəti,onların tərkibi və quruluşu. 2. Vergilərin mahiyyəti və funksiyaları. 3. Azərbaycanda vergi sisteminin təşəkkülü və inkişafı. 4. Azərbaycan Respublikasının müasir vergi sistemi və vergilərin təsnifatı. 5. Büdcənin qeyri- vergi gəlirləri. Büdcənin
gəlirləri
dedikdə,
Azərbaycan
Respublikasının
qanunvericiliyinə uyğun olaraq əvəzi ödənilmədən və qaytarılmamaq
şərti ilə dövlət hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarının
sərəncamına daxil olan pul vəsaiti başa düşülür. Dövlət büdcəsinin
gəlirləri dövlətin maliyyə bazasını təşkil edir.
Büdcənin gəlirləri dövlətin pul vəsaiti fondunun formalaşması
prosesində dövlətlə müəssisə,təşkilat və əhali arasında əmələ gələn
iqtisadi münasibətləri ifadə edir.
Planlı iqtisadiyyat dövründə dövlət büdcəsinin gəlirləri dövlət
müəssisələrinin pul yığımlarına əsaslanırdı. Onlar dövlət büdcəsi
gəlirlərinin 90 faizdən çoxunu təşkil edirdi və əsasən iki tədiyyədən –
dövriyyədən vergi və mənfəətdən ödənişlərdən ibarət idi. Dövlət
büdcəsinin gəlirləri dövlətin maliyyə ehtiyatlarının 2/3 – ni özündə əks
etdirir.
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində büdcənin gəlirləri bölümünün
mahiyyəti bir qədər dəyişmiş və daha geniş münasibətlər sistemi olan
bazar münasibətlərərini özündə əks etdirməyə başlamışdır. Iqtisadi
təsnifata uyğun olaraq dövlət büdcəsinin gəlirləri 4 qrupa ayrılır.
- vergilərdən daxilolmalar, qeyri- vergi gəlirləri, əsaslı ödənişlər və
əvəzsiz alınan vəsaitlər( transfertlər)
Vergilər – mühüm iqtisadi kateqoriya olub,tarixən dövlətin meydana
gəlməsi, mövcudluğu və fəaliyyəti ilə bağlıdır. Vergitutma
nəzəriyyəsinin əsasını qoyanlardan biri İngilis iqtisadçısı A.Smit ( 1720
– 1790) demişdir ki, “vergilər onları ödəyənlər üçündür– pul əlaməti yox
azadlıq əlamətidir”. Görkəmli kilsə xadimi və filosof Foma Akvinski(
1226- 1274) vergiləri “ soyğunçuluğun icazə verilmiş forması”
adlandırmışdır. Karl Marksın ( 1818- 1883) fikrincə “ vergi hökuməti
yedizdirən ana döşüdür”. Azərbaycan Respublikasının vergi
