Mövzu 1: Büdcənin sosial- iqtisadi mahiyyəti və funksiyaları
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
KitabYurdu.az
63 4 alınan xüsusi dövriyyə vergisi, bazar qiyməti ilə qulların azad olunmasından alınan 5 faiz dərəcəli vergi. Eramızın IV əsrində imperator Avqust 5 faizli varislik vergisi tətbiq etdi. Bu vergi növü ancaq Romanın özündə tətbiq edilirdi. Vergi məqsədli xarakter daşıyırdı. Alınan vəsait professional əsgərlərin pensiya təminatına yönəldilirdi. XVII əsrin sonu XVIII əsrin əvvəllərində Avropa ölkələrində inzibati dövlət yaranmağa başladı. Bununla yanaşı məmur aparatı yaradıldı, birbaşa və vasitəli vergilərdən ibarət səmərəli vergi sistemi formalaşdı. Vasitəli vergilərin arasında aksizlər xüsusi rol oynamışdır. Bu vergi adətən şəhərə daxil olan və xaric olan məhsullara,alkoqollu içlikərə və tütün məmulatına tətbiq olunurdu. Aksiz ərəcələri 5- 25% olurdu. Birbaşa vergilərin əsasını can vergisi və gəlir vergisi təşkil edirdi. Bu vergilərdən zadəganlar və keşişlər azad edilirdi. “ Əmək nəzəriyyəsi “ nin müəllifi İngilis iqtisadçısı V. Petti ( 1623- 1687) “ Vergilər və yığımlar haqqında” elmi əsərində vasitəli vergiqoymanın üstünükləri haqqında qeyd edirdi. O sübut edirdi ki, gəlirlərin yığılmasında aksizlərin rolu böyükdür. Birincisi , ona görə ki, hər bir şəxs istehlak etdiyi qədər aksiz vergisi ödəməlidir. Ikincisi, heç kim ikinci dəfə eyni şeyə görə vergi ödəmir. Üçüncüsü, ödənişin belə formasında ölkənin inkişafı , sənayesi barədə məlumat əldə etmək olar”. Vergilərin elmi nəzəriyyəsinin banisi Şotlandiya iqtisadçısı və filosofu A. Smit ( 1772- 1823) olmuşdur. O qeyd edirdi ki, “ Vergilər onun üçündür ki, o ödənişin – bu azadlığın əlamətidir. Hər bir vergi ödəyicisinin onun imkanı olduğu zaman və müəyyən edilmiş qaydada ödəməsi məqsədəuyğundur. Hər bir vergi elə tərtib edilməlidir ki, o əhalidən ancaq müəyyən məbləğdə və az miqdarda alınsın.” . M.Keyns ( 1883 – 1946) vergiqoymada proqressivliyin tərəfdarı olmuşdur. O belə hesab edirdi ki, proqressiv vergi sistemi kapital qoyuluşunun həvəsləndirilməsinə xidmət edir. Keyns nəzəriyyəsinə əsasən vergilər iqtisadi sistemdə “ elastik” hərəkət edir. Yüksək ( proqressiv) vergilər onun fikrincə müsbət rol oynayır. Büdcənin tərkib hissəsi olmaqla bu iqtisadi kateqoriya iqtisadiyyatda balanslaşdırma rolu oynayır. A. Saffer nəzəriyyəsinə görə gizli iqtisadiyyatın inkişafı vergi sistemi ilə əks əlaqədədir , yəni yegilərin artımı gizli iqtisadiyyatın artmasına, vergilərdən leqal və qeyri – leqal yayınmalara gətirib çıxarır. A. Lafer Yüklə 3,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|