Müxt r kinci n r b dilind n t rcüm ed n lixan Musayev

15-ci f sil. T lbiy  g tirm k

 -

 :

-

.

]

 :

[

785. Abdullah ibn Öm r

 r vay t edir ki, Pey mb r  bel  t lbiy  g tir rdi:

“L bbeyk llahumm  l bbeyk, l bbeyk  l

rik  l

 l bbeyk, inn l-h md

n-ni'm , l

 v l-mulk, l

rik  l k!

3

” ( l-Buxari, 1549)

16-c  f sil.

Miniy  min rk n t lbiy

n

önc  t hmid, t sbih v  t kbir

tirm k

4

 -

:

-

.

]

 :

[

786.

vay t edilir ki, 

s  demi dir: “Biz M din

 Pey mb rl

 birlikd

zöhr namaz  dörd rük t,  sr namaz  is  zül-Hüleyf

 iki rük t q ld q. Sonra

Pey mb r  orada gec di. S

r aç ld qda d

sin  minib Beyda deyil n

yer  g lib “ lh mdulill h”, “Subhan llah” v  “Allahu  kb r”– dedi. Sonra o,

1

 258-ci h disin qeydl rin  bax.

2

 Pey mb r  ümr  il  b rab r h cc ziyar tini, ba qa sözl , h ccin Qiran növünü yerin  yetirmi dir.

3

 T rcüm si: Hüzurundayam, Allah m hüzurundayam! Hüzurundayam, S nin  rikin yoxdur, hüzu-

rundayam! H md S

dir, nem t v  mülk S

 m xsusdur. S nin  rikin yoxdur!

4

 Burada, hmid deyildikd  “ lh mdulill h”, sbih deyildikd  “subhan llah”, kbir deyildikd  is

“Allahu  kb r” q sd edilir.

hih  l-Buxari

cc kitab .

290

lbiy  g tir k h cc v  ümr  ziyar ti üçün niyy t etdi, camaat da onunla bir-

likd  niyy t etdi. Biz M kk

 g lib çatd qdan (v  ümr  ziyar tini yerin  ye-

tirdikd n sonra) o, camaata ihramdan ç xma

mr etdi. N hay t, T rviy  gü-

nü

1

 insanlar h cc üçün niyy t edib ihrama girdil r.”

s  r vay t edir ki, Pey mb r  öz  li il  ayaq üst  durmu  bir neç

ni k sdi. Pey mb r  M din

 d  buynuzlu a -qaral  iki qoyun k sdi.

l-Buxari, 1551)

17-ci f sil.

Qibl

 yön lib t lbiy  g tirm k

 -

 :

-

:

.

]

 :

[

787.

vay t edilir ki, Nafi

 demi dir: “ bn Öm r

 sübh namaz  zül-Hüley-

 q ld qdan sonra d

sini y

rl

yi  mr ed rdi. Sonra d

sin  min r

 d

 aya a qalxd qda üzünü qibl

 t

f tutar v  M scidülh rama g lib

çatanad k t lbiy  g tir r v  (oraya g lib çatd qdan) sonra t lbiy ni saxlayard .

Daha sonra zu-Tuva vadisin  g lib s

 q

r orada qalard . Sübh namaz

ld qdan sonra qüsl ed rdi.  bn Öm r Pey mb rin  bel  etdiyini söyl

r-

di.” ( l-Buxari, 1553)

18-ci f sil.

Vadiy  g ldikd  t lbiy

tirm k

 -

:

-

:

 :

»

«.

]

 :

[

788. bn Abbas

 r vay t edir ki, Pey mb r  demi dir: “Musa (pey mb ) g -

linc , m n sanki onun bu vadiy

2

 endiyi zaman t lbiy  g tirdiyini görür m.”

l-Buxari, 1555)

19-cu f sil.

Pey mb rin  dövründ  onun

ihrama girdiyi kimi ihrama gir n

kims  haqq nda

 -

:

-

:

»

«

 .

:

»

«

 .

 .

1

 132-ci h disin qeydl rin  bax.

2

 Burada M kk

n bir mil aral da yerl

n  zr q vadisi n

rd  tutulur.

291

:

:

[

¢

£

¤

¦¥

Z

.

]

 :

[

789.

vay t edilir ki,  bu Musa  demi dir: “Pey mb r  m ni Y

nd ki bir

tayfan n yan na gönd rdi. M n geri qay td qda B thada ona rast g ldim. O

(m nd n): “Hans  niyy tl  ihrama girdin?”– dey  soru du. Dedim: “Pey m-

rin  ihrama girdiyi kimi ihrama girdim.” (M nd n): “Özünl  qurbanl q

heyvan  g tirmis nmi?”– dey  soru du. M n: “Xeyr!”– dedim. Bundan sonra

n onun  mri il  K

ni t vaf etdim, S fa v  M rv  aras nda s y etdim, son-

ra da ihramdan ç xd m. Bundan sonra qövmümd n olan bir qad n yan na

ldim v  o, m nim saç

 darad  (v  ya ba

 yudu).

Öm r (x lif  olduqdan sonra) oraya g lib dedi: “

r biz Allah n Kitab

sas götürürüks , (bilin ki,) bu Kitab biz  (ziyar ti) tamamlama

mr edir. Uca

Allah buyurur: “Allah üçün h cc v  ümr ni tam yerin  yetirin.”

1

 V

r biz

Pey mb rin  Sünn sini  sas tuturuqsa, (bilin ki,) o, qurbanl q heyvan  k -

k ihramdan ç xmam

r.” ( l-Buxari, 1559)

20-ci f sil.

Uca Allah n: «H cc ziyar ti m lum

olan aylardad r...»

2

 sözü

 -

:

 :

[

!

"

$#

Z

-

:

:

»

«

 .

:

»

«

 .

 .

 :

»

«

 .

 .

:

»

«

 .

:

»

«

 .

:

:

»

«

 .

 .

.

]

 :

[

790.

vay t edilir ki, Ai

 demi dir: “Biz h cc aylar nda v  günl rind , ihramda

ik n qada an olunan 

ll rd n ç kin

k Pey mb rl

 birlikd  (M kk

)

yola dü dük v  (n hay t,) g lib S rif deyil n yerd  dayand q. (Orada) Pey m-

r

shab rinin qar

na ç b dedi: “Aran zdan özü il  qurbanl q heyvan

1

 “ l-B

” sur si, 196.

2

 “ l-B

” sur si, 197.

hih  l-Buxari

cc kitab .

292

tirm

n kims r ümr  ziyar tini

1

 yerin  yetirm k ist yirl rs , qoy yerin

yetirsinl r, özü il  qurbanl q g tir n kims r is  ihramdan ç xmas nlar.”

Ai  dedi: “ shab rd n kimisi ümr  ziyar tini etdikd n sonra ihramdan

xd , kimisi d  ihramda qald . O ki qald  Pey mb

 v  onunla olan bir

st shab

, onlar qüvv tli idil r, h m d  özl ri il  qurbanl q g tirmi dil r;

bu s

bd n d  onlar ümr ni (müst qil  kild ) yerin  yetir  bilm dil r. Pey m-

r  m nim yan ma g ldi v  m nim a lad

 (görüb) soru du: “S ni a la-

dan n dir, ay (q z)?” Dedim: “S nin  shab rin  dediyin sözü e itdim. Dem k,

n ümr  ed  bilm

m.” Pey mb r : “S

 n  olub?”– dey  soru du.

Dedim: “M n  namaz q lm ram.

2

” Pey mb r  buyurdu: “Z r yoxdur, s n

Ad m q zlar ndan biris n. Allah onlar üçün 

ld n mü yy n etdiyini s nin

üçün d  mü yy n etmi dir. Ziyar tin  davam et. Ola bilsin ki, Allah s

 ümr

ziyar tini yerin  yetirm yi d  müv ff q etsin.”

Ai  dedi: “Biz ziyar timiz  davam etdik. N hay t, Minaya g lib çatd qda

n (heyzd n) t mizl ndim. Bundan sonra m n Minadan ç xd m v  (gedib)

ni t vaf etdim. Zülhicc nin 13-ü Pey mb rl

 birlikd  Minadan qay -

dark n Müh ss bd  dayand q. Pey mb r   (qarda m)  Abdur-R hman  ibn

bu B kri ça

b buyurdu: “Bac  h ram n k nar na

3

 apar, qoy (orada) ümr

ziyar ti üçün ihrama girsin; i inizi qurtard qdan

4

  sonra  bura  qay n.  Siz  g -

linc

 q

r m n sizi gözl

m.”

Ai  dedi: “M n qarda mla birlikd  (T n'im ) yolland m. N hay t, ihrama

girdikd n sonra (M scidülh rama) g lib (K

ni) t vaf etdim v  bundan sonra

 yax n Pey mb rin  yan na g ldim. O (bizd n): “(Ümr ni) bitirdiniz-

mi?”–  dey   soru du.  M n:  “B li!”–  dedim.  Bundan  sonra  Pey mb r

sha-

rin  yola dü

kl rini elan etdi v  Pey mb r  camaatla birlikd  M di-

 yola dü dü.” ( l-Buxari, 1560)

21-ci f sil.

ttu, qiran v  ifrad h cci

5

. Özü

il  qurbanl q heyvan  g tirm

n

kims nin etm k ist diyi h ccin

növünün d yi dirilm si

 -

:

-

 :

:

»

«

 .

 .

:

»

1

 Burada h ccin “t

ttu” növü n

rd  tutulur.

2

 Ai

 heyz oldu u üçün namaz q lm rd .

3

 Burada haram deyildikd , M kk

rind ki toxunulmaz  razi n

rd  tutulur. Ai nin

 ihrama

girdiyi yer is  T n'imdir.

4

 Burada Ai nin

 ümr  ziyar tini yerin  yetirm si v  Abdur-R hman n onu mü ayi t etm si

rd  tutulur

5

 Bunlar h ccin növl ridir.

293

«

 .

 .

:

»

«

 .

 .

:

»

«.

]

 :

[

791.

vay t edilir ki, Ai

 demi dir: “Biz Pey mb rl

 birlikd  h cc ziyar ti-

 yolland q. (M kk

) g lib çatd qda K

ni t vaf etdik. Pey mb r  özü

il  qurbanl q heyvan g tirm

nl  ihramdan ç xma

mr etdi v  onlar da

ihramdan ç xd lar. Onun zövc ri özl ri il  heyvan g tirm mi dil r dey  ih-

ramdam ç xd lar. M n heyzli oldu um üçün K

ni t vaf etm dim. (N hay t,)

Müh ss bd   oldu umuz  gec   m n  dedim:  “Ya  R sulullah,  camaat  ümr   v

cc ziyar tini yerin  yetirib (evl rin ) qay r, m n is  ancaq h cci yerin  ye-

tirmi m.” Pey mb r : “Biz M kk

 g ldiyimiz gec

 s n t vaf etm din-

mi?”– dey  soru du. M n: “Xeyr!”– dedim. O buyurdu: “Qarda nla birlikd

n'im

 get v  ümr  üçün ihrama gir. Sonra filan yerd  görü rik.”

fiyy  dedi: “M n el  güman edirdim ki, (heyzli oldu um üçün) onlar

(yoldan) saxlayaca am.” Pey mb r  dedi: “Zavall  qad n! M

r s n qurban

günü t vaf etm mis n?” O: “Etmi m”– dedi. Pey mb r  buyurdu: “Z

r

yoxdur, ged k!” ( l-Buxari, 1561)

-

.

]

 :

[

792.

vay t edilir ki, Ai

 demi dir: “Vida h cci ilind  biz Pey mb rl

 bir-

likd  (M kk

) yola dü dük. Aram zdan kimisi ümr  niyy ti il , kimisi h cc

 ümr  niyy ti il , kimisi d  h cc niyy ti il  ihrama girdi. Pey mb r  h cc

niyy ti il  ihrama girdi. H cc niyy ti v  ya h cc v  ümr  niyy ti il  ihrama gi-

nl  g linc , onlar qurban günün

k ihramdan ç xmad lar.” ( l-Buxari, 1562)

-

:

 .

:

.

]

 :

[

793.

vay t edilir ki, M rvan ibn H

m demi dir: “M n Osman  v

lini gördüm,

Osman n “t

ttu-h cci”ni v  ümr  il  h cci birl dirm yi qada an etdiyinin

ahidi oldum. Bunu gör n  li: “L bbeyk  bi ümr tin v  h cc tin

1

”– deyib

ümr   il   h cci  niyy t  edib  ihrama  girdi  v   buyurdu:  “M n  heç  k sin  sözün

gör  Pey mb rin  sünn sini t rk ed n deyil m.” ( l-Buxari, 1563)

-

:

 .

:

»

«.

]

 :

[

794.

vay t edilir ki, ibn Abbas

demi dir: “( slamaq

rki dövrd ) insanlar

cc aylar nda ümr  ziyar tin  getm yi yer üzünd  olan  n böyük günahlar-

1

 T rcüm si: Ümr  v  h cc ziyar tl rini yerin  yetirm k üçün hüzurundayam!

hih  l-Buxari

cc kitab .

294

dan hesab edirdil r. Habel  Müh rr m ay n yerin  S r ay  haram aylar-

dan say rd lar v : “Bel yaras  sa ald qda,

1

 iz yox olduqda

2

 v  s r ay  bitdikd

ümr  ziyar ti etm k ist

nl r üçün ümr  etm k halald r”– deyirdil r.

Pey mb r

shab ri il  birlikd  (zülhicc nin) dördü s

r h cc niyy ti

il  (M kk

) g ldil r. Lakin Pey mb r  onlara ümr ni yerin  yetirm yi  mr

etdi. (H cc aylar nda) bunu etm k onlara a r g ldi v  onlar: “Ya R sulullah,

(ihramdan ç xd qdan sonra biz ) n r halal olacaq?”– dey  soru dular. Pey-

mb r : “H r  ey”

3

,– dey  buyurdu.” ( l-Buxari, 1564)

-

:

»

«.

]

 :

[

795.

vay t edilir ki, Pey mb rin zövc si H fs

 demi dir: “Ya R sulullah, n

üçün camaat ümr ni yerin  yetirdikd n sonra ihramdan ç xm , s n is  ümr ni

yerin  yetirdikd n sonra ihramdan ç xmam san. Pey mb r  buyurdu: “M n

saç

 yap

rm am

4

 v  qurbanl q heyvan ma ni an taxm am, el  buna gör

 heyvan  k

k ihramdan ç xmayaca am.” ( l-Buxari, 1566)

-

 .

.

]

 :

[

796.

vay t edilir ki,  bu C mr  N sr ibn  mran  d-Dub i demi dir: “M n “t

t-

tu” h ccini yerin  yetirm k ist dim. Lakin b zil ri bunu m

 m sl

t gör-

dil r. M n bu haqda ibn Abbasdan

 soru duqda o, m

 “t

ttu” h c-

cini yerin  yetirm yi  mr etdi. Sonra yuxumda bir n rin m

: “(T

ttu)

bul olunan h cc v  ümr dir”– dediyini gördüm. M n bu haqda ibn Abbasa

 x

r verdikd  o dedi: “(Bu,) Pey mb rin  Sünn sidir. S n m nim ya-

mda qal, mal

n bir hiss sini s

 ver

m.”

(H disi r vay t ed n)  ob  dedi: “M n ( bu C mr

n) soru dum: “N

gör  (o, mal n bir hiss sini s

 verm k ist yirdi)?” Dedi: “Gördüyüm yuxu-

ya gör .”  ( l-Buxari, 1567)

-

:

»

«

 .

:

»

«

.

]

 :

[

797.

vay t edilir ki, Cabir ibn Abullah

 demi dir: “Pey mb r  qurbanl q

ri özü il  apard  gün m n d  onunla birlikd  h cc ziyar tin  getdim. O

1

 Bununla onlar h cc vaxt  insanlar  M kk

 da yan d

rin bel yaras  q sd edirdil r.

2

 Burada ya bel yaras n izi, ya da d

rin ayaq izl ri n

rd  tutulur.

3

 Pey mb r  dem k ist yirdi ki, ümr  ziyar tini tamamlay b ihramdan ç xd qdan sonra ihramda

ik n qada an edilmi  h r  ey onlara halal olacaq.

4

 11-ci f slin qeydl rin  bax.

295

vaxt insanlar ancaq h cci yerin  yetirm yi niyy t etmi dil r. (Bununla bel )

Pey mb r  onlara buyurdu: “K

ni t vaf edin, S fa v  M rv  aras nda s y

edin v  ba

 q rxd b ihramdan ç n. Bundan sonra (ihramda ik n qada an

edilmi ) h r  ey siz  halald r. T rviy

1

 günü (h cc niyy ti il  yenid n) ihrama

girin v  (M kk

) g lib çatd qda ümr  üçün niyy t edin.” Onlar dedil r: “Biz

kc  h cc  niyy t etdiyimiz halda niyy timizi nec  t

ttu h ccin  çevir  bi-

rik?” Pey mb r  buyurdu: “Siz  n mr edir ms , onu yerin  yetirin. 

r

n qurbanl q heyvan  özüml  g tirm

ydim, siz

mr etdiyimi özüm d

ed rdim. Lakin qurbanl q öz yerin  çat ncaya q

r (qurbangahda k sil

 q -

r) ihramda qada an olunmu eyl r m

 halal olmaz.” Onlar da (deyil nl -

) 

l etdil r.” ( l-Buxari, 1568)

22-ci f sil. T

ttu h cci

 -

 :

-

:

.

]

 :

[

798.

vay t edilir ki,  mran  demi dir: “Biz Pey mb rin  dövründ  ik n “t -

ttu” h cci etdik. Sonra (buna dair) ay

2

 nazil oldu. (Sonralar) b zil ri

3

 icti-

had edib öz r yl rini söyl dil r.” ( l-Buxari, 1571)

23-cü f sil. M kk

 haradan

daxil olmal ?

 -

 :

-

.

]

 :

[

799.

vay t edilir ki, ibn Öm r

 demi dir: “Pey mb r  M kk

 K da t f-

n, B thadak

4

 yuxar  da  keçidind n daxil olar, (ç xanda is ) a

 da  keçi-

dind n ç xard .” ( l-Buxari, 1575)

24-cü f sil. M kk nin f zil ti v

onun tikilm si

 -

 :

-

:

:

»

«

 .

:

:

»

«

 .

:

»

«.

]

 :

[

1

 T rviy  günü zülhicc nin s kkizidir.

2

 “ l-B

” sur si, 196.

3

 H disin izah nda deyilir ki, burada “b zil ri” deyildikd  Öm r  v  Osman  n

rd  tutulur. Bel

ki, onlar “t

ttu” h ccini Sünn

n hesab etmirdil r dey , camaata “qiran” h ccini yerin  yetirm yi

sl

t bilirdil r.

4

 K da v  B tha M kk nin yax nl ndak  yerdir.

hih  l-Buxari

cc kitab .

296

800.

vay t edilir ki, Ai

 demi dir: “M n Pey mb rd n : “Divar

1

 K

n-

dirmi?”– dey  soru dum. O: “B li”– dedi. M n soru dum: “B s n  üçün onlar

bunu K

 birl dirm mi r?” O buyurdu: “S nin h mtayfalar n buna

maddi imkan  çatmam

r.” M n soru dum: “B s n  üçün K

nin qap

yuxar  qald rm lar?” Dedi: “Onlar bunu ona gör  bel  etmi r ki, dil dikl ri

kims ni (K

nin) için  buraxs nlar, dil dikl rini d  buraxmas nlar. 

r s -

nin  qövmün  cahiliyy t  dövrün   yax n  bir  zamanda  ya amasayd   v   (müq d-

s Evin qurulu unun d yi ilm sinin) onlarda nifr t oyadaca ndan qorxma-

sayd m, m n divar  K

 birl dir r, qap  da yerd n qoyard m.” ( l-Buxa-

ri, 1584)

-

:

»

«

.

]

 :

[

801. Ai

 r vay t edir ki, Pey mb r  ona demi dir: “Ey Ai , 

r s nin qöv-

mün cahiliyy t dövrün  yax n bir zamanda ya amasayd , m n (müq dd s) Evin

uçurdulmas

mr ed rdim; sonra da ondan ayr lan  ona birl dir r, qap

yerd n qoyar v  Ev  iki qap  –  rq v  q rb qap  qoyard m. Bel likl  d , onu

brahimin qoydu u binövr sas nda tik rdim.” ( l-Buxari, 1586)

25-ci f sil. M kk

ki evl rin

miras qoyulmas , habel  onlar n

sat lmas  v  al nmas . H m d

insanlar n M scidülh ramda

eyni hüquqa malik olmas

 -

:

-

:

 .

:

»

«

 .

.

]

 :

[

802.

vay t edilir ki, Üsam  ibn Zeyd

 demi dir: “Ya R sulullah, harada qala-

caqsan? M kk

 öz evind mi (qalacaqsan)?” Pey mb r  buyurdu: “M

r

qil bir ev qoyub ki, (orada qal m)?!”

qil v  (qarda ) Talib  bu Talibin miras  (özl rin ) götürmü dül r. C -

r v

li müs lman olduqlar  üçün mirasdan onlara heç bir  ey verilm mi di.

qil v  Talib kafir idil r.

2

” ( l-Buxari, 1588)

1

 Divar deyildikd  K

nin yan nda yerl n yar mdair vi  killi, hündür olmayan divar n rd  tutulur.

2

 C r,  li,  qil v  Talib Pey mb rin

misi  bu Talibin o lanlar r. Pey mb rin  q sd etdiyi ev

is  bir zamanlar onun babas  Abdul-Mutt libin olmu  v  ondan da o lanlar na miras qalm

r. Dem k,

Pey mb rin  atas  Abdullaha qalm  mirasdan Pey mb

 d  pay dü

liydi. T ssüf ki, müs lmanlar

din

 hicr t etdikd n sonra qohum- qr balar  onlar n  mlak  satm  v  ya öz ll dirmi dil r.

297

26-c  f sil. Pey mb rin

kk

 qalmas

 -

 :

-

:

:

»

«

 .

.

]

 :

[

803.

bu Hureyra  r vay t edir ki, Pey mb r  Qurban bayram  günü s

r Mi-

nada ik n demi dir: “Sabah biz (in allah) B ni-Kinan  q bil sinin m

ll sin-

 – kafir qalacaqlar na dair and içdikl ri yerd  – olaca q.” Pey mb r  Mü-

ss b (deyil n yeri) q sd edirdi. (Bir zaman h min o yerd ) qurey lil rl  kina-

lil r and içmi dil r ki, Ha im v  Abdul-Mutt lib (va ya Mutt lib) o ullar

Pey mb ri  onlara t hvil verm yinc  onlarla n  nikah ba las nlar, n  d

alver etsinl r.

1

” ( l-Buxari, 1590)

27-ci f sil. Uca Allah n:

«Allah K

ni – müq dd s evi,

haram ay , ..... insanlar n i rini

yoluna qoymaq üçün bir vasit

kimi mü yy n etdi...»

2

 sözü

 -

:

 :

[

9

:

;

<

=

>

?

@

A

. . .

Z

-

:

»

«.

]

 :

[

804.

bu Hureyra  r vay t edir ki, Pey mb r  demi dir: “K

ni h

istanl ,

nazik ayaql  bir n r da dacaq.

3

” ( l-Buxari, 1591)

-

:

 :

»

«

.

]

 :

[

805.

vay t edilir ki, Ai

 demi dir: “Ramazan orucu vacib buyurulmam dan

vv l (müs lmanlar) A ura günü oruc tuturdular. (H r il) o gün K

nin üstü-

  (t

)  örtük  ç kirdil r.  Allah  (müs lmanlara)  Ramazan  orucunu  vacib  bu-

yurduqda Pey mb r  dedi: “Kim A ura günü oruc tutmaq ist yirs , tutsun,

tutmaq ist mirs , tutmas n.” ( l-Buxari, 1592)

-

:

»

«.

]

 :

[

806.

bu S id  l-Xudri  r vay t edir ki, Pey mb r  demi dir: “Y cuc v  M cuc

tayfalar

1

 ç xd qdan sonra da insanlar h cc v  ümr  niyy ti il  (müq dd s) Evi

ziyar t ed

kl r.” ( l-Buxari, 1593)

1

 Bu mübariz  üç il davam etmi dir.

2

 “ l-Maid ” sur si, 97.

3

 Bu, Qiyam t günün  yax n, yer üzünd  tövhid  hli qalmayaca  bir zamanda ba  ver

k.

hih  l-Buxari

cc kitab .

298