O’rta osiyoda paleografiya, epigrafika va me’morchilik tarixi

 Chor Minor madrasasi arxitekturasi.
XVII asr boshlarida siyosiy 
jihatdan mustahkamlanib, Markaziy Osiyo yerlarida Buxoro, Xiva va 
Qo'qon xonliklari tashkil topgan. Shu davrdan boshlab, monumental va 
ommaviy binolar barpo etish yana rivojlana boshlangan. Feodal davrining 
so'nggi namunaviy shahar qurilishi hisoblangan Xivada ko'plab saroy, 
madrasa, 
masjidlar 
qurilgan. 
Xivadagi 
Tosh 
hovli, 
Qo'qondagi 
Xudoyorxon o'rdasi, Samarqanddagi amir saroylari qurilish uslubiga 
ko'ra o'ziga xos tomonlari bilan ajralib turgan. Buxoroda yangi turdagi 
inshootlar, shu jumladan Chor-Minor barpo etilgan. U o'zining to'rt 
ko'rkam gumbazi bilan boshqa obidalardan ajralib turgan.
 
Chor Minor madrasasini turkman Xalifa Niyozqul 1807 -yilda 
qurdirgan. To'g'ri to'rtburchakli hovli atrofida bir qavatli ustun ayvonli 
xonalar joylashtirilgan. Janubi-g'arb tomonidagi burchakda sinchli masjid 
qavatli bo'lib, pastki qavati madrasaga kirish uchun yo'lak vazifasini 
bajarsa, tepadagi ikirinchi qavat kutubxona bo'lgan. 
Madrasaga kirish qismi noyob me'moriy yechimda ishlangan. 
Markazlashma yechim, arka gumbazli imorat, uning to'rt burchagida 

---

moviy gumbazli to'rt minora bunyod etilgan (nomi ham shundan 
olingan). 
Minoralarning yuqori qismi geometrik shaklda koshin bilan 
naqshlangan va tepasi gumbazcha shaklda yakunlanib, koshin bilan 
qoplangan. 
Chor Minor sodda arxitekturasi hamda ajoyib kompozits iyasi bilan 
XIX asr me'morchiligida original ko'rinishga egadir. O'sha davrda bu 
kompleksga «Toqi Sarrafon»dan g'arbga tomon boraverishda chap qo'lda 
Olimxon karvonsaroyi ham barpo etilgan. 
 Bolohovuz masjidining arxitekturasi. 
Bolohovuz masjidi XVIII - XX 
asrlarda barpo etilgan
.
XVIII asrda hovuz oldida tomonlar o'lchami 11,5 
m ni tashkil etgan gumbazli masjid qurilgan. Uning ro'parasida XX asrda 
buxorolik usta Qurbon Yo'ldoshev baland ayvon soldirgan, usta Shirin 
Murodov minora tiklagan. Nafis naqshlar ayvon shiftining avaylab saqlab 
kelinishini ta'minlagan. Masjid Bolahavuz masjidi qalqonsimon va 
murakkab relyeflar bilan bezatilgan. Mehrobga nafis naqshlar ishlangan. 
Ganch shuvoqli peshtoq masjidning sharq tomonida bo'lib, bo'g'ot osti 
ganch naqsh bilan bezatilgan, shifti qandilli. Peshtoqning yon 
tomonlariga ikki qavatli baland tokchali hujralar qurilgan. Bolohovuz 
masjidining 20 ta baland va naqshinkor ingichka yog'och ustunli ayvoni 
kishini hayratga soladi. Ayvonning yon devorlaridagi tokchalari naqshla r 
bilan bezatilgan. Bu yerda juma namozi o'qilgan, shuning uchun ham 
masjidning ayvoni va qandil osilgan sipi, ayniqsa, serhasham ishlangan. 
Ansambl o'zining badiiy nafosati bilan Registon maydonining tarkibiy 
qismiga aylangan.