Rangtasvir - rang san’ati
Hayvonat dunyosining o‘ziga xos ajoyib harakatlarini va ov manzaralarini
tasvirlashga bo‘lgan qiziqishlari natijasida sekin astalik bilan turli ranglar yaratila
boshlandi. Ilk bor ibtidoiy jamoa davrida yashagan inson rangni kashf qilgan. Hayvonlar
qoni, moy, ko‘mir, tuproq ham o‘sha davrlarda ishlangan bo‘yoqlarning tarkibiy qismi
bo‘lgan. Bo‘yoqlarni tayyorlash malakalari hozirgi kungacha ham o‘zgarishsiz yetib
kelgan, lekin asosiy tarkibiy qismlari va ishlab-chiqarish texnikasi o‘zgarib ketgan.
Bo‘yoqlar pigment va bog‘lovchi vositalardan tarkib topadi.
Pigment
(lot.
Pigmentum)-
bu
bo‘yovchi
modda
hisoblanadi.
Italyan rassomi, me’mori va yozuvchisi Jorjo Vazari 1550-1568 yillarda
birinchi “San’at tarixi” kitobini yozadi va bu kitobida moybo‘yoqni kashf etgan
2
X.X.Muratov., Qalamtasvir, O‘quv qo‘llanma, TOSHKENT IJOD-PRINT 2020., 6-bet
11
aka-uka Yan van-Eyklar haqida ma’lumot beradi. Moybo‘yoq rangtasvirda XV
asrdan buyon qo‘llanila boshlandi. Shungacha kartinalar, ayniqsa yog‘ochga
ishlangan rasmlar tuxumli tempera bilan ishlangan. Bu kartinalarni yaratishda
rantasvir uchun murakkab materiallar va bog‘lovchi elementlardan foydalanganlar.
Lekin, ular qisqa vaqtda ishdan chiqqan va bo‘yoqni yana tayyorlash zarur
bo‘lgan. Bo‘yoqlarda bog‘lovchi vosita sifatida moylardan foydalanila
boshlagandan keyin, bo‘yoq tayyorlash jarayoni bir muncha osonlashadi. Bundan
tashqari bo‘yoqlarning yorqinligi va ranglarning aniqligi oshdi. Turli bo‘yoq
qatlamlarini bir-biriga qo‘yilishi nozik rang nyuanslarini keltirib chiqardi.
Rangtasvir - rang san’ati. Rangtasvir - xaqiqiy hayotni aks ettirib, tamoshabinning
fikri va hissiyotlariga ta’sir o‘tkazuvchi tasviriy san’at turlaridan biridir.
Biror bir satx yuzasiga, bo‘yoqlar (moybo‘yoq, tempera, akvarel, guash va
boshqalar) bilan bajarilgan san’at asariga rangtasvir deyiladi. Rangtasvirdagi obrazlar
juda yorqin va tomashabop. Rassomlar asarlarini rangtasvir va plastik vositalar bilan
yaratadilar. Ular qalamtasvir va kompozitsiya imkoniyatlaridan foydalanganlari bilan,
rangtasvirdagi eng asosiy ta’sirchanlikni beruvchi vositalardan biri bu rang hisoblanadi.
Rangtasvirdagi tasvirlar tasviriy satxda uzluksiz bo‘yoq qatlamini
hosil qiluvchi bo‘yoqlar yordamida yaratiladi. Xattoki akvarel rangtasvirida
qog‘ozda bo‘yoq tegmagan joylar qolsa ham, tasvirning uzluksizligiga
ta’sir qilmaydi, chunki bo‘yoqlar bir-biriga singishib va aralashib ketishadi.
Rangning tasviriy va ta’sirchanlik imkoniyatlaridan rangtasvirda
rassomga zarur bo‘lgan erkinlik va to‘liq kuch bilan foydalaniladi. Rang orqali
kompozitsiyadagi asosiy fikrni ajratib ko‘rsatish, muhim detallarini bo‘rttirish,
masofani chuqurligini berish yoki tasvirning yassiligini berish mumkin.
Rangtasvirning eng muhim ajralib turuvchi xususiyatlari shundan iboratki,
unda shakl va masofaning tasviri, obrazlar va harakatlar faqat rang orqali ko‘riladi.
Rangtasvir inson hissiyotlari va xarakterining murakkab dunyosini
aks ettirishi bilan birga tabiatning nozik o‘zgarishlari, fantastik obrazlar
va falsafiy fikrlarni berish xususiyatiga ega. Bularning hammasi
tasviriy san’atda grafik materiallarda ishlash orqali yoritilib beriladi.
|