Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

1.
 
Ta’lim mazmuniga. 
2.
 
Oʻquv rejalari, dasturlari, darsliklar va oʻquv qoʻllanmalarining 
mavjudligiga; 
3.
 
Ta’lim metodikalarini takomillashganligiga; 
4.
 
Oʻqituvchi mahoratiga; 
5.
 
Oʻquvchining individual psixologik xususiyatlariga. 
Tadqiqotlar shuni koʻrsatadiki, turli individual tipologik xususiyatlarga 
ega oʻquvchilar uchun ta’limning yagona, qulay, optimal sharoitlarini yaratish 
mumkin emas. Ammo oʻzlashtirishning samaradorligini oshirishda muammoli 
ta’lim, noan’anaviy ta’lim usullarini qoʻllash muhim ahamiyatga egadir.
 
 
6.1.4. Ta’limning noan’anaviy usullari 
Mustaqil tafakkurni rivojlantirish 
Ta’lim oluvchilarning ta’lim faoliyatiga koʻra ta’limning quyidagicha 
metodlari ajratiladi: 
1.
Tushuntiruv – koʻrsatmalilik metodi – bu metod reproduktiv metod 
boʻlib, unda faoliyat oʻqituvchi tomonidan olib boriladi, oʻquvchilar ta’lim 
jarayonida bilim oladilar, tanishadilar. 
Bu metod juda keng tarqalgan metodlardan biri boʻlib, uni 
takomillashtirilgan usullari mavjud, bu – dasturlashtirilgan ta’limdir. 

---

306 
2.
Reproduktiv metodda oʻquvchi faoliyat koʻrsatib, unda oʻquvchiga 
berilayotgan bilimni qayta xotirada tiklab, olingan bilimni nusxa sifatida qabul 
qiladi. 
3.
Muammoli ta’lim metodi – oʻqituvchi tomonidan tashkil etilib, u 
produktiv xarakterga egadir. Ushbu metod orqali oʻquvchi bilim va 
malakalarini shakllantiradi. Ushbu metodni takomillashtirish yoʻllaridan biri, 
ishchan oʻyinlarni tashkil etishdan iboratdir. 
4
. Qisman izlanish metodi – oʻqituvchi nazorati ostida tashkil etiladigan 
metod boʻlib, u produktiv xarakterga ega, bunda oʻquvchi ijod qiladi. 
5.
Tadqiqot metodi – oʻqituvchi ilm yordamisiz tashkil etiladigan ta’lim 
metodi boʻlib, u oʻquvchining mustaqil izlanishi, fikrlashi va bilimlar 
transformasiyasini talab etadi. 
Ta’lim jarayoni tashkil etishning oʻziga xos metodlaridan biri ishchan 
oʻyinlardir. Ishchan oʻyinlar munosabatlar tizimini modellashtirish, faoliyat 
xarakteristikasini tashkil etishga yordam beradi. 
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da ta’lim jarayoniga yangi pedagogik 
texnologiyalarni kiritish ta’kidlanadi. Pedagogik texnologiya – bu ta’lim 
jarayoniga sistemali yondashuv boʻlib, unda ta’lim jarayonini tashkil etishda 
texnika va inson imkoniyatlari hisobga olinadi va ularning oʻzaro munosabati 
ta’limning optimal formalari yaratilishiga zamin boʻladi. 
Pedagogik texnologiyalarni quyidagi tarkibiy qismlarga boʻlish mumkin: 
-
Ta’lim – tarbiya ishtirokchilari shaxsiga qoʻyiladigan ijtimoiy talablar; 
-
Hamkorlik faoliyati a’zolarining kasbiy tayyorgarligi; 
-
Ta’lim jarayonining maqsadi, mazmuni, mohiyati, amalga oshirish 
vositalari; 
-
Ta’lim jarayonini differensiyalashtirish; 
-
Ijodiylik. 
Oʻquvchini mustaqil ta’lim olishga oʻz – oʻzini rivojlantirishga tayyorlash 
bugungi kun maktabining asosiy vazifasidir. 
Ta’lim jarayonida oʻquvchining mustaqil ta’lim olishini faollashtirish 
zarur. Mustaqil ta’lim masalaning qoʻyilishi, yechish, oʻz – oʻzini nazorat va 

---

307 
baholashning yoʻllarini oʻquvchi tomonidan tanlanishi va bajarilishi bilan 
xarakterlanadi. 
Oʻquvchilarda mantiqiy tafakkurni rivojlantirish uchun fikrlash 
xususiyatlarini shakllantirish zarur. Fikrlash operasiyalari asosida dars jarayoni 
faollashtiriladi. Bu oʻqituvchining: “Nima uchun?”, “Qanday maqsadda?”, 
“Sabablari qanday?”, “Natija nima uchun shunday boʻldi?” – singari 
savollarning muhokamasi orqali amalga oshirilishi mumkin. Oʻqituvchilarni 
evristik, muammoli vaziyatlarga tortish, tanqid, gumon holatlarini muhokama 
qilish, ulardagi muammolarni mustaqil holda topish va ularni yechish uchun oʻz 
loyihalarini tuzish va himoya qilish oʻquvchilar tafakkurining ma’nodor va 
unumdor boʻlishiga xizmat qiladi.