Ongsizlik anglab bo‘lmaydigan – aniq, ravshan anglash nazorati uchun
predmet bo‘la olmaydigan ko‘plab psixik hodisalar to‘plami. Ongda har bir
daqiqada bir vaqtning o‘zida cheklangan miqdordagi tasavvurlar bo‘lishi
mumkin (o‘rtacha taxmin qilishlaricha 7+2). Bunda ushbu damdagi
anglanmagan tasavvurlarni biz aniq ong zonasiga oson «chaqirishimiz» mumkin
(«hohlaganing uchun eslading»), lekin juda ko‘plab psixik boshqarib turuvchilar
(regulyatorlar) shunday ishlaydiki, bunda inson na faqat o‘z-o‘ziga hisob
bermasligi mumkin, balki buni u hattoki hohlagan taqdirda ham uni qila
olmaydi. Masalan, soatning aylana shakldagi siferblatini idrok qilayotganda
bizning ko‘z qobig‘imizda aylana emas, balki ellips (agar soatga yondan
qarasak) hosil bo‘lishi mumkin, biroq soat qanday holda tursa ham biz
siferblatni «aylana» sifatida idrok qilamiz. Na faqat sub’ekt idroki tomonidan
anglana olmaydigan, balki psixologiyada yangi shug‘ullanayotgan kishi uchun
ham tushunarsiz bo‘lgan bu geometrik ma’nodagi hol psixika mexanizmlari
tufayli ro‘y beradi (qarang: doimiylik idrok xossasi sifatid hissiyotlarning ba’zi
qismlari («yaxshi», «madaniyatlilik» bilan sig‘isha olmaydiganlarini) ongdan
siqib chiqariladi, lekin Z.Freyd ta’limotiga ko‘ra, ular hatti-harakatni sezilarli
holda boshqarishda davom etaveradi va hattoki ichki ziddiyatlarga va asab
kasallariklarini ham keltirib chiqaradi. Psixoanalizning (bu termin freydizm
tomonidan mustahkam o‘rnashib qolgan, shuning uchun har qanday psixika
tahlilini (analizini) psixoanaliz deb atamaslik kerak) psixoterapevtik amaliyoti
shunga asoslanganki, siqib chiqarilgan hissiyotlarni topib anglash predmetiga
aylantirish lozim. Bu psixoanalitikdan juda katta va o‘tkir mahoratni talab qiladi
(o‘zini shunday deb hisolaydiganning ko‘pchiligi, afsuski, nafaqa bu borada
malakasiz, balki manfaatparast hamdir).
