O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

4.1-rasm. Parovozning bug’ mashinasi va shatunli-krivoship 
uzatmasi. 
1-sparnik, 2- kulisa richagi, 3- shatun, 4- kulisa, 5- zolotnik, 6-shtok,
7- tsilindr, 8- kreytskopf, 9- krivoship, 10- kontrkrivoshina. 
4.3.
Teplovozlar 
Teplovoz deb ichki yonuv dvigateli bilan jihozlangan lokomotivga 
aytiladi.
Teplovozlar burovchi momentni harakatlanuvchi o’qlarga uzatish 
usuli bo’yicha mexanik, elektrik va gidromexanik uzatmali bo’ladi. 
Mexanik uzatmali teplovozlarda dvigateldan harakatlanuvchi 
o’qlarga uzatiladigan aylanma harakat avtomobillardagi kabi, ya’ni 
uzatmalar qutisi orqali uzatiladi. 
Elektr uzatmali teplovozlar temir yo’llarda va karerlarda keng 
qo’llaniladi. Elektr uzatmalarni ishlash tamoyili ichki yonuv (dizel) 
dvigateli doimiy tokda ishlovchi generatorni aylantirishidan iborat 
bo’ladi. Doimiy tokda ishlovchi generator esa tortuvchi elektrodvigatel 
va yordamchi mashinalarni energiya bilan ta’minlaydi. 
Gidromexanik uzatmalar mexanik (tishli) va oddiy gidravlik 
uzatmalardan tashkil topgan. Bunday uzatmalar gidravlik uzatmalarga 

---

42 
nisbatan katta quvvatga (600-750 kVt) ega.
4.2-rasm. TEM-1 teplovoz qurilmasi sxemasi. 
1-dvigatel, 2- generator. 
Quyida 
teplovozlarning 
ba’zi 
bir 
turlarining 
texnik 
xarakteristikalarini keltirib o’tamiz. 
4.2-jadval 
Ko’rsatgichlar 
TGM-3 
TEM-1 
TEM-2 
TE-3 
Teplovoz sektsiyalar soni 
1 
1 
1 
2 
O’q formulasi 
2
0
-2
0 
2
0
-2
0
2
0
-2
0
2(3
0
-3
0
) 
Tirkama og’irligi, kN 
680 
1235 
1224 
2520 
Dizelning nominal quvvati, kVt 
550 
736 
880 
1470 
Bir minutdagi nominal 
aylanishlar soni 
1400 
720 
750 
850 
Dizel markasi 
M753 
2D50 
PD1 
2D100 
Yuklangan harakatlanuvchi 
g’ildiraklar quvvati, kVt 
- 
550 
660 
2430 
Uzatma turi 
Gidromexanik 
Elektrik 
Hisobiy tortish kuchi,N 
- 
- 
- 
404000 
Hisobiy tezlik, km/soat 
- 
- 
- 
20,5 
Asosiy generator quvvati, kVt 
- 
780 
700 
1350 
Tortuvchi dvigatelquvvati, kVt 
- 
108 
108 
206 
Teplovoz uzunligi, mm 
12600 
16969 
16969 
33948 
Teplovozlarni texnik-iqtisodiy tomonidan baholanganda quyidagi 
asosiy xarakteristikalari mavjud: 
-
teplovozlar foydali ish koeffisienti 24 - 26 %; 
-
teplovozlarning avtonomligi, ya’ni kontakt tarmoqlar yoki suv va 
yoqilg’i punktlariga muhtoj emas; 
-
o’zgaruvchan ish rejimiga sozlanuvchan.