Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti o. Sh. Mamanazarov

 
Oʻz-oʻzini nazorat qilish uchun savollar 
1. Loyiha boshqaruvida muloqot jarayonining maqsadi nima? 
2. 5-S aloqa tizimining muloqot belgilarini koʻrsating. 
3. Aloqa uchun toʻsiqlarning asosiy manbai nima? 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
  89 
 
IX BOB. LOYIHA SIFATINI BOSHQARISH 
9.1. Loyiha sifatini boshqarishning zamonaviy yondashuvi 
 
Loyiha  sifatini  boshqarish  (project  quality  management)  loyihaning 
natijalarini  mijozlar  (iste’molchilar)  ehtiyojlariga  muvofiqligini  ta’minlaydigan 
boshqaruv funksiyasi. 
Loyiha boshqaruvining eng muhim vazifalaridan biri sifatni boshqarishdir. XX 
asrda  sifatni  boshqarish  sohasida  rivojlanish  yuz  berdi.  Global  bozorda  bir  qator 
chuqurlashuvlar  va  jiddiy  raqobat  shirkatlarga  mijozlar  (iste’molchilar)  talablarini 
toʻliq hisobga olishni va taklif qilinayotgan tovarlar (xizmatlar) sifatiga koʻproq e’tibor 
qaratishga majbur qildi. 
Sifatni  boshqarishning  zamonaviy  yondashuvi  quyidagi  qoidalarni  oʻz  ichiga 
oladi: 
-  sifat  uchun  javobgarlik  barcha  loyiha  ishtirokchilari  tomonidan  -  mijozdan 
vaqtinchalik ishchilarga qadar; 
- sifat iste’molchilarga qaratilishi kerak; 
- odamlar sifatli mahsulot ishlab chiqarishni xohlashadi; 
-  sifat  loyihani  boshlash  bosqichida  boshlanadi  va  uning  bajarilishidan  oldin 
rejalashtirilishi kerak; 
- loyihani amalga oshirish jarayonida yuzaga keladigan barcha kamchiliklarni aniqlash 
va bartaraf etish kerak; 
-  barcha  sifatni  boshqarish,  nuqsonlarni  bartaraf  etish  va  boshqa  muammolarni 
hujjatlashtirish kerak; 
- sifatliroq mahsulot pulni tejaydi va biznesni rivojlantirishga yordam beradi. 
 
Hozirgi vaqtda ishlab chiqarilgan tovarlarning iste’molchilar kutganlariga eng 
mos kelishini ta’minlaydigan umumiy sifatni boshqarish  (total quality management 
– TQM) deb ataladigan yondashuv ishlab chiqildi. 
 
TQM  tamoyillarining  koʻpchiligi  oʻtgan  asrning  50-yillari  boshlarida 
AQShning boshqa ekspertlari bilan birgalikda yapon korxonalariga mahsulot sifatini 
oshirishga maslahat bergan Edvard Deming va Jozef Jarenning ta’limotiga asoslanadi. 
Oʻsha paytda yapon mollari sifatsiz va koʻplab ichki nuqsonlar bilan boʻlgan. Deming 

---

 
  90 
 
statistika  jarayonini  nazorat  qilish  va  ishlab  chiqarish  jarayoniga  sifatni  integratsiya 
qilish  boʻyicha  seminarlar  oʻtkazish  uchun  bir  necha  marta  Yaponiyaga  safar  qildi.  
Uning  aytishicha,  ishlab  chiqarish  muammolarining  aksariyati  jarayonning  oʻzida 
yuzaga  keladi  va  statistika  bu  jarayonni  nazorat  qilishda  yordam  beradi.  Jaren  sifat 
nazorati boʻyicha boshqaruv yondashuvini belgilab oldi va loyihadan loyihaga qadar 
mahsulotni  ishlab  chiqish  bilan  loyiha  jamoalarida  ishlash  orqali  mijozlar  ehtiyojini 
qondirishga  e’tibor  qaratdi.  U  barcha  darajalarda  -  ishchilardan  kompaniya 
menejerlariga oʻqishga boʻlgan ehtiyojni ta’kidladi va mahsulot sifati yaxshilanishiga 
qaratilgan qadamlar doimiy boʻlishi kerakligini ta’kidladi. 
 
Deming,  boshqarish  nazariyasida  ishlatiladigan  14  sifatni  yaxshilash 
tamoyilini ishlab chiqdi: 
tovarlar va xizmatlarni yaxshilashga doimo intilish; 
sifatni boshqarish falsafasini qabul qilish; 
sifatni oshirish boʻyicha keng koʻlamli tekshiruv amaliyotlarini rad etish; 
yetkazib beruvchilarni va pudratchilarni minimal narx boʻyicha tanlashni rad etish 
tayyor mahsulotlar (ishlar, xizmatlar); 
tovar va xizmatlar ishlab chiqarishni muntazam takomillashtirish; 
ish joyidagi mashgʻulotlarni joriy qilish; 
yetakchilik nazariyasini qabul qilish va qoʻllash; 
qoʻrquvni ta’qib qilish; 
oʻzaro ta’sirlashuvga aralashadigan birliklar oʻrtasidagi toʻsiqlarni yoʻq qilish samarali 
jamoaviy  ish;  ishchilarni  ishdan  boʻshatish  va  ularni  nazorat  qilish  vazifalarini  rad 
etish;  xodimlar  va  boshqaruv  xodimlarining  soni  standartlarini  rad  etish;  odamlarni 
magʻrurlikdan mahrum qiluvchi toʻsiqlarni olib tashlash; barcha uchun intensiv ta’lim 
va  oʻzini  rivojlantirish  dasturlarini  joriy  etish  kompaniyaning  xodimlari;  sifat 
menejmenti tizimini konvertatsiya qilish boʻyicha chora-tadbirlar koʻrish. 
Sifatni boshqarish bir-biri bilan oʻzaro bogʻliq komponentlarni oʻz ichiga oladi: 
oʻzaro ta’sir qilish madaniyati va jamoaviy ish, malakali xodimlar, korxona missiyasi, 
maqsadlari  va  strategiyalari,  etakchilik  va  etakchilik,  tashkiliy  tuzilma  va  tegishli 
loyihalarni boshqarish vositalari. 

---

 
  91 
 
Koʻp  TQM  dasturlari  muvaffaqiyatsizlikka  uchraydi  (Shimoliy  Amerika 
korxonalarida muvaffaqiyatsizlik 80% ga yetadi) Xodimlarni oʻqitish va boshqa tashqi 
ta’sirlarga  qaramasdan,  umumiy  sifat  menejmenti  dasturlarining  bajarilmasligi 
xodimlarning  ishlariga  nisbatan  munosabatlarida  fundamental  oʻzgarishlarning 
yoʻqligi  bilan  izohlanadi.  Koʻpgina  korxonalar  faqat  muvaffaqiyatli  tashkilotlarning 
ishlarini  taqlid  qilishga  harakat  qiladilar,  ammo  TQM  dasturining  muvaffaqiyatli 
boʻlishini  ta’minlash  uchun  uni  amalga  oshiriladigan  korxonaning  shartlariga 
moslashtirish kerak.