О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi

4. Motivatsiya va faollik 
Noqulaylik hissiyotidan kelib chiqadigan ichki bezovtalik, ma’lum bir 
vaziyatni rag’batlantirish bilan birgalikda, ma’lum bir ehtiyojni qondirishga 
intiladigan muayyan ehtiyojni aktuallashtirishga olib keladi. «Ehtiyoj-ob’ekt» 
munosabati xatti-harakat uchun harakatlantiruvchi motivga aylanadi. Bir xil 
ehtiyoj turli xil odamlarda xatti-harakatlarning turli xil motivlarini shakllantirishi 
mumkin, masalan, jinsiy ehtiyoj ham heteroseksual jalb qilish motivida ham, 
nomuvofiq ob’ekt yoki usul yordamida qoniqish motivida ham aktuallashtirilishi 
mumkin. Surunkali xiralashgan pastki ehtiyojlar «taqiqlangan sabablar» da e’tirof 
etila boshlaydi, bunda odam borligini anglamaydi, lekin o’zini tashqi yoki ichki 
ongli ravishda nazorat qilish pasayganda uning xatti-harakatlarida paydo bo’ladi. 

hayotiy (tug’ma, biologik) ehtiyojlar: oziq-ovqat, suv, uxlash, dam olish, 
o’zini o’zi himoya qilish, ota-ona ehtiyojlari, jinsiy ehtiyojlar uchun; 

organik zavq ehtiyojlari (ta’m, ta’mga, erogen lazzatlarga); 

harakatga ehtiyoj va yangilik. Ushbu tabiiy ehtiyojlar tabiatan ijtimoiy 
shaxsiy xususiyatga ega, bu hatto shaxsiy ehtiyojlarni (oziq-ovqat uchun) qondirish 
uchun ham ijtimoiy mehnat natijalaridan foydalaniladi va ushbu ijtimoiy muhitda 
tarixan ishlab chiqilgan usul va texnikalar qo’llaniladi, ya’ni barcha ehtiyojlar 
ijtimoiydir. mamnuniyat bilan. Madaniy , orttirilgan ehtiyojlar kelib chiqishi 
xususiyati bo’yicha ijtimoiy xususiyatga ega bo’lib, ular jamiyatdagi ta’lim ta’siri 
ostida shakllanadi. Madaniy ehtiyojlar orasida moddiy va ma’naviy ehtiyojlar 
ajralib turadi. 
Ma’naviy 
ehtiyojlar 
qatoriga 
quyidagilar 
kiradi: 
– ijtimoiy ehtiyojlar: 

muloqotda va ota-onalarning sevgisida; 

o’zini o’zi tasdiqlash va muvaffaqiyat uchun ehtiyoj; 

---

23 

kognitiv va kognitiv uyg’unlik ehtiyojlari (dunyoning izchil va izchil rasmini 
yaratish). 
– Shaxsiy shaxsiy ehtiyojlar (o’smirlik va yoshlikdan kelib chiqadi): 

ota-ona sifatida kattalarning psixologik etukligi uchun zarur bo’lgan 
altruistik tarkibiy qism bilan mehr-muhabbatga bo’lgan ehtiyoj; 

o’z ijodiy faoliyatining amaliy yoki estetik jihatdan qimmatbaho 
mahsulotlarini yaratishda samarali o’zini o’zi anglashga bo’lgan ehtiyoj); 

hayotingiz mazmunini tushunish zaruriyati. 
O’zining 
motivatsion 
ma’nosidagi 
ehtiyojdan 
keyingi 
ikkinchi 
tushuncha maqsaddir . Maqsad bevosita ongli natija deb ataladi, u hozirgi vaqtda 
haqiqiy ehtiyojni qondiradigan faoliyat bilan bog’liq harakatlarga yo’naltirilgan. 
Dispozitsiya (motivlar), ehtiyojlar va maqsadlar insonning motivatsion 
sohasining asosiy tarkibiy qismidir. 
Insonning motivatsion sohasini uning rivojlanishi nuqtai nazaridan quyidagi 
parametrlar bo’yicha baholash mumkin: kenglik, moslashuvchanlik va