Mavzu: Oilada bolalarni tarbiyalash usullari Reja: Kirish. Oilada bolaning shakllanishida ota-onalarning vazifalari

Mavzu: Oilada bolalarni tarbiyalash usullari
Reja:
Kirish.
1. Oilada bolaning shakllanishida ota-onalarning vazifalari .
2. Oilada bola ma`naviyatini shakllanishiga ta`sir etuvchi omillar.
3. Oilada bola tarbiyasida ota-onaning roli.
4. Oilada farzand tarbiyasiga qo`yiladigan zarur talablar.
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar.


Kirish.
Kurs ishining dolzarbligi: Barkamol inson tarbiyasini tashkil etish azalazaldan
xalqimizning ezgu orzusi, ijtimoiy jamiyatning muhim talabi va asosiy
maqsadi, millat ma`naviyatining uzviy bir qismi bo`lib kelgan. Bu g`oya nafaqat
alohida shaxslarni, balki butun-butun xalqlarni yuksak taraqqiyot sari boshlagan,
ularni ma`naviyat va ma`rifat sohasida ulkan yutuqlarga erishishga undagan.
Komillikni orzu qilmagan, barkamol avlodni tarbiyalab voyaga etkazish haqida
qayg`urmagan xalqning, millatning kelajagi yo`q. Shu bois, mamlakatimizda
ma`naviy-axloqiy qadriyatlarning ahamiyati tobora o`sib borayotganligi ma`naviy
barkamol avlodni tarbiyalashni muhim masala sifatida kun tartibiga qo`ymoqda.
“Shuni unutmaslik kerakki, - deydi Yurtboshimiz I.Karimov, - kelajagimiz
poydevori bilim dargohlarida yaratiladi, boshqacha aytganda, xalqimizning ertangi
kuni qanday bo`lishi farzandlarimizning bugun qanday ta`lim va tarbiya olishiga
bog`liq”1. Zero ta`lim va tarbiyaning uyg`unligi yoshlarda bilim egallash bilan
birga vatanparvarlik, insonparvarlik, millatparvarlik, demokratik va
umuminsoniylik kabi qadriyatlarni shakllanishiga yaqindan yordam beradi.
Axborot oqimi kuchaygan, globallashib borayotgan dunyoda voyaga etmagan
bolalarni tarbiyalash, ularni bolog`atga erishishida qulay muhitni yaratish, to`g`ri
yo`ldan adashmay katta hayotning oydin so`qmog`iga olib chiqishimiz dolzarb
masala hisoblanadi. Xalqimizda “bir bolaga etti mahalla ota-ona” degan naql bor.
Shu ma`noda bola asosiy vaqtini oilada va maktabda o`tkazsa-da, uning tarbiyasi
uchun faqat ota-ona va o`qituvchi mas`ul deyishimiz noto`g`ri. Farzandlarimizni
qadriyatlarimiz ruhida, ajdodlarimizning munosib vorislari qilib tarbiyalash, yot
g`oya va mafkuralar, illatlar iskanjasiga tushib qolishdan asrash barchamizning
ertaga qoldirib bo`lmaydigan, loqaydlik qilinsa kelajak kechirmaydigan
vazifamizdir. Jamiyatning jadal rivojlanishi, faoliyat turlarining tobora murakkablashib borishi shaxs ongiga ko‘rsatayotgan ko‘rinmas ta’sirlarning ko`chayishiga olib kelmoqda. Mana shunday sharoitda kishining mavjud bilimi, kasb-hunari, malakalari kamlik qilib qolmoqda. Eng avvalo, insonlarda oilada tarkib topgan did, farosat, aql, odob, emotsional madaniyatga muhtojlik sezilmoqda. Estetik, axloqiy va boshqa tarbiya sifatlari kundalik hayet ehtiyejga aylanib bormoqda. Tabiiyki, bunday sifatlarga oilaviy tarbiya orqali asos solinadi, kamol toptiriladi. To‘g‘ri, bunda ijtimoiy tarbiyaning o‘rnini inkor etib bo‘lmaydi. Ana shu nuqtai nazardan ularning birligiga, o‘zaro hamkorliklariga asoslansak, barkamol inson tarbiyasida muvaffaqiyatlarga erishish mumkin. Oilaviy tarbiya pedagogika fanida murakkab muammolardan biridir. Uning murakkabligi shundaki, har bir oila o‘ziga xos ibtidoiy guruh bo‘lib, tarbiyada faqat mazkur guruhga xos xususiyatlarga asoslanadi. Ta’kidlaganimizdek, oilaviy tarbiyani ijtimoiy tarbiya bilan almashtirish bolalar kamolotiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, yasli, bog‘chalarga bormay, faqat oilada o‘sgan va voyaga yetgan bolalar maktabga borganlarida o‘z tengqurlari ichida ko‘p jihatlari bilan ajralib turadi. Oilaning bolalarga moddiy va ma’naviy g‘amxo‘rligini, ko‘rsatayetgan tarbiyasini yasli, bog‘cha tarbiyasi bilan yeki, aksincha, yasli bog‘cha tarbiyasini oilaviy tarbiya bilan almashtirib bo‘lmaydi. Faqat o‘zaro hamkorlik masalani ijobiy hal etish imkoniyatini beradi. Lekin o‘zining xususiyatlari va takrorlanmas ta’siri bilan oila bola tarbiyasida muhim omilligicha qoladi. Amaliyotda kuzatganimizdek, bolada ota-onasining mehri, erkalashlari asosida ota-onalariga, qarindosh-urug‘lariga bo‘lgan hissiyetlari shakllanadi. Bolaning otasiga bo‘lgan hurmati onaning hurmatini joyiga qo‘yishda asos bo‘ladi. Onaga bo‘lgan mehr-muhabbat oqibat natijada o‘z oilasiga, xotini, farzandlariga bo‘lgan munosabatlarda o‘z aksini topadi. Ikkinchi tomondan bolalar ham o‘z ota-onalariga ta’sir ko‘rsatadilar. Oilaviy aloqalarni oilaviy qiziqish, ma’naviy qoniqish hislatlarini takomillashiga sabab bo‘ladilar. Ota-onalarning o‘ziga va bolalariga bo‘lgan talabchanligi, katta va kichiklarning o‘zaro munosabatlari, do‘stona muhit, ishonch va o‘zaro bir-birlarini tushunish oila, maktab va jamoatchilikning bolalar tarbiyasi yuzasidan olib boriladigan muhim omillaridan biridir. Bunday birlikning ro‘yobga chiqishida, eng avvalo, ota-onalarning siyosiy ongliligi muhim rol o‘ynaydi. Chunki otaonalarning faolligi oilaviy hayotda o‘z ifodasini topadi. Shu ma’noda bolalar o‘z ota-onalarining siyosiy va fuqarolik qiyofalariga qarab o‘z xulq-atvorlarini
tartibga soladilar, hurmatlarini joyiga qo‘yadilar. Bolalar ulg‘aya boshlashi bilanoq o‘z ota-onalarining qayerda ishlashlari, jamiyatda tutgan o‘rinlari, ularning bilimiga qiziqa boshlaydilar. Shuning uchun ham ota-onalarning nimalarga qiziqishlarini, kimlar bilan safdosh ekanliklarini bolalar mumkin qadar ertaroq bilganlari ma’qul. Ota-ona qanday ishda bo‘lmasin uni jiddiy, el hurmatiga loyiq bir ish deb biladigan bo‘lishi kerak. Bu borada oiladagi tarbiyaning maqsadga muvofiq tashkil etilishi yuzasidan javobgarlik ma’lum darajada maktabga yuklanadi. Oiladagi hukmronlikning tarbiyaviy jihatdan to‘g‘ri bo‘lishini ta’minlash maktabning muhim vazifalaridan biridir. Oilaviy tarbiyaning mazmunli tashkil etilishiga dastlabki ta’sirni maktab belgilaydi. Maktabgina oilaviy tarbiya samaradorligini oshirish yuzasidan rahbarlik qila oladi. Bu vazifalarning muvaffaqiyatli bajarilishida, ijobiy hal etilishida otaonalar o‘rtasida olib boriladigan tarbiyaga oid targ‘ibotning roli benihoyadir. Chunki ota-onalarni hozirgi zamon ruhiy-ta’lim-tarbiyaviy bilimlar bilan qurollantirmay turib, oilaviy tarbiyani yo‘lga qo‘yib bo‘lmaydi. Ommaviytarbiyaviy targ‘ibotda eng yaxshi oilalar namunasida ta’sir ko‘rsatish eng maqbul yo‘ldir. Bola tarbiyasi yuzasidan oila, maktab va jamoatchilik hamkorligi hozirgi kunimizning dolzarb masalaligi ham mana shundadir. Chunki, birinchidan, bola tarbiyasida oila, maktab va jamoatchilik hamkorligining o‘zi murakkab jarayon bo‘lib, bunda muallimlardan tashqari ishlab chiqarish jamoalari vakillari, yeshlar, kasaba uyushmalari ishtirok etadilar. Ikkinchidan, ota-onalar va qarindosh-urug‘lar turli mehnat jamoalarining vakillari bo‘lib, ishlab chiqarish va yoru do‘stlarining ma’naviy xayotlaridagi omillarni muhokama qiladilar, ularning hayotga, san’atga, oilaviy majburiyatlarga bo‘lgan munosabatlari haqida gapiradilar. Shu sababli ham mana shunday toifa oilalarida tarbiya topayotgan bolalar boshqa ota-onalarning ko‘chada, jamoat joylaridagi hayot faoliyatlariga qarab o‘z ota-onalariga baho beradilar. To‘plangan tajribalarni yasli, bog‘cha, maktabdagi o‘rtoqlari bilan muhokama qiladilar va hokazo.