Sanoat korxonalarida ishlab chiqarishni tashkil etish

7.2.Asbob va texnik uskunalarga bo ‘lgan talabni rejalashtirish tizimi.
Texnologik uskuna sarfining yillik hisobini 3 xil usul bilan hisoblash mumkin.

1. 
   Uskunalarning yeyilish normasi.
   
2. 
   Namunaviy jihozlanish,
   
3. 
   O ‘tgan davrdagi sarflarning statistik ko ‘rsatkichlari bo ‘yicha.
   

Korxonalarda texnologiya, uskunaga bo ‘lgan ehtiyoj xizmatlarni ishlab chiqarish rejalarini bajarishga sarfi va ishlab chiqarish jarayonini uzluksizligini ta’minlashga xizmat qiluvchi zahiralardan tashkil topadi.
Yeyilishi normasi bo ‘yicha yillik instrument sarfi fondi natural ko ‘rsatkichlarda quyidagicha aniqlanadi:
A_u = mt_m/[t_eyil (1 - )]
Bu yerda:
m – rejalashtirilayotgan yilda ishlab chiqarish dasturi bo ‘yicha ushbu instrument yordamida ishlov beriladigan detallar soni, dona,
t_m – bir detal operasiyaga sarflanadigan mashina vaqti, soat,
 - instrumentlarning tasodifan ishdan chiqishini hisobga oluvchi koyeffitsiyent ( = 0,050,3),
t_eyil – instrumentni to ‘liq yeyilguncha mashina ish vaqti, soat.
Instrumentning to ‘liq yeyilishiga ishlash vaqti
t_eyil = (_st/l_{o ‘t} + 1) t_{o ‘t} (1 - )
bu yerda: L_{o ‘t} – instrumentning ishchi qismlarini kesuvchi
chegarasini o ‘tkirlash darajasi, mm.
t_{o ‘t} – instrumentni 2 ta ketma-ket o ‘tkirlash orasidagi
mashinada ishlash vaqti, min.
l_qoy – normal sharoitda bir o ‘tkirlash davomida
olinadigan qatlam, mm.
Namunaviy jihozlar usuli bo ‘yicha instrumentga bo ‘lgan talabning yirik sarf fondi quyidagicha aniqlanadi:
A_u = J_m ^. R_f / [t_ey (1 - ) ^. 100]
J_m – berilgan turdagi jihozlarning yillik mashina ish
vaqti fondi.
R_f – instrumentdan foydalanish darajasi, %.
Jihozning mashina ish vaqti fondi quyidagicha aniqlanadi:
F_m = F_g ^. S ^. K_m
F-_g – jihozlarning yillik haqiqiy ishlagan vaqti.
S – jihoz faoliyatining smenaliligi.
K_m – jihozning mashina vaqti koyeffitsiyenti.
Bu usul bo ‘yicha isntrumentning to ‘liq yeyilishiga sarflangan vaqt quyidagicha aniqlanadi:
t_yoyil = (_{o ‘t}/l_qat + 1) t_{o ‘t}
Slesarlik montaj instrumentlariga bo ‘lgan talabni quyidagicha aniqlash mumkin:
A_u = F_nom ^. R_f / [t_ey (1 - ) ^. 100]
F_nom – instrumentning bir soatdagi ishining yoyilish
nominal fondi.
Ishlab chiqarish instrumentlariga bo ‘lgan talabni rejalashtirish ikki tizimga asosan olib boriladi: buyurtmaga va omborxonaga (tizim max – min).
Rejalashtirishning buyurtmaga berish tizimi keng tarqalgan. Uning mohiyati shundaki, asboblarga talab paydo bo‘lishigacha yoki paydo bo‘lgan davrda buyurtma beriladi.
Lekin bu tizimga nisbatan max-min tizimi samaraliroqdir. Chunki bu usul qo‘llanganda asboblar zaruriy miqdorda ishlab chiqarishning uzluksizligini ta’minlab turishga yordam beradi. Bu tizimning mohiyati shundaki, instrument zaxirasining max va min chegaralari hisoblanadi.
Minimal zaxira sug ‘urta zaxira xarajatlariga ega bo ‘lib omborxonalardagi asboblar miqdori ushbu miqdordan kamaymasligi talab etiladi.Ushbu miqdor quyidagi formuladan aniqlanadi:
Z=N_k*D
Bu yerda :B-kunlik sarf me’yori, dona;
D-asbobni tezkor tayyorlash yoki keltirish muddati, kun.


mt. Max zaxira (Z_max) min zaxira va ikki buyurtma orasidagi sarflangan instrumentlar yig ‘indisiga teng bo ‘ladi.
Z_max = Z_min +P
P-buyurtma miqdori.
Buyurtmani uzatish vaqti buyurtma nuqtasi bilan xarakterlanadi. Bu nuqtada instrumentlar uzatish zaruriyati paydo bo ‘ladi.
Buyurtma uzatiladigan holatda instrument zapasi darajasi quyidagicha aniqlanadi:
Z_b.n. = Z_min + A_k^. T_b
A_k –kunlik talab;
T_b – buyurtmani qabul qilish va bajarish davri uzunligi,kun.
Rejalashtirilayotgan davrga instrumentlarga bo‘lagan umumiy talab ehtiyoj quyidagicha aniqlanadi.
N = A_i + Q_ob - Q_fakt
Z_fakt – rejalashtirilayotgan davr boshiga instrumentlarning haqiqiy zaxirasi.
Zay – instrumentning aylanma fondi (ishlatilayotgan va zaxiradagi).
Max va min zaxira o ‘rtasida quyidagicha munosabat mavjud:
Z_ob = Z_max + Z_min / 2 bundan
Z_max = 2 Z_ob - Z_min