4-mavzu: xona intereri hamda jihozlanish dizayni

4-MAVZU: XONA INTERERI HAMDA JIHOZLANISH DIZAYNI

Reja:

1. 
   Badiiy bezash ishlarini tashkil qilish va amalga oshirish
   
2. 
   Interyer va fasadlarni bо‘yash
   

Badiiy bezash ishlarini tashkil qilish va amalga oshirish

Hozirgi kunda o‘quv yurtlarida amalga oshirilayotgan badiiy bezash ishlarini yanada takomillashtirish masalasiga katta e’tibor berilmokda. Zero bu ishlarning barchasi o‘quv yurtidagi ta’lim - tarbiya ishlariga ijobiy ta’sir etadi.
Taniqli pedagoglar estetik did bilan bezatilgan tashqi muhitning o‘quvchilarga tarbiyaviy ta’sirini ifodalab, uni butun ta’lim-tarbiya jarayonining muhim shartlaridan biri, deb hisoblaydilar. Shuning uchun amalga oshirilayotgan badiiy bezash ishlariga tarbiyaviy tadbirlarning ajralmas qismi sifatida qarash lozim. Mavjud badiiy bezash elementlari dekorativ panno, sinf xonalaridagi mebel shakllari, sinf taxtasi va devor larning rangi bularning hammasi pirovard natijada bolalar psixolog‘iyasiga ma’lum darajada ta’sir ko‘satadi. Quyida o‘quv yurti devorlarini bo‘yashning ahamiyati va o‘ziga xos xususiyatlari haqida fikr yuritamiz.

Interyer va fasadlarni bo‘yash

O‘quv yurti devorlarini bo‘yash ranglar turli yoshdagi o‘quvchilarga turlicha ta’sir etishini hisobga olib amalga oshiriladi. Ko‘p hollarda ana shu ta’sirni bilmaydigan kishilar tomonidan devorlarni bo‘yashda ayrim kamchiliklarga yo‘l qo‘yiladi. Bu ish bilan bog‘liq bo‘lgan barcha tadbirlarda badiiy kengash va tasviriy san’at o‘qituvchilarining ishtirok etishi maqsad muvofiqdir. Devorlarni bo‘yashda ranglarni o‘z o‘rnida qo‘llash ularning psixologik ta’siriga alohida e’tibor berish lozim. Ranglarni o‘z o‘rnida qo‘llanishi pirovard natijada ta’lim-tarbiya ishlari sifatini oshirishga qaratilgan bo‘lsa, psixologik ta’sirchanlik ham sinfda o‘quvchi uchun maishiy va ma’naviy qulaylik yarata olishi kerak.
Sinf xonalarini bo‘yash uchun ranglar tayyorlashda ularning yorug‘lik qaytarish xususiyatlarini nazardatutish lozim.
Sinf xonasining shakli, hajmi, unga tabiiy yoruglik qay darajada tushishiga, sun’iy yoritish xarakteriga qarab devorlarini bo‘yash uchun u yoki bu rangning to‘yinganligi aniqlanadi. Ranglarning to‘yinganligini aniqlash uchun turli ranglarga bo‘yalgan sirtlarning yorug‘lik qaytarish koeffisiyentlarini hisobga olish lozim. Devorlarni bo‘yashda qo‘llanadigan asosiy ranglarning yorug‘lik kaytarish xususiyatlari quyidagicha:

Oq -	85%	Kul rang -	55%
Och sariq -	75%	Yashil -	52%
Och yashil	65%	Havo rang -	35%
Och ko‘k -	65%	To‘q qizil -	13%
Sariq -	65%	To‘q ko‘k -	8%

Sinf xonalarini bo‘yashda deraza qarshisidagi devorlar rangining yorug‘lik kaytarish koeffisiyenti 60%, sinf taxtasi o‘rnatilgan devorniki 50-60%, deraza o‘rnatilgan devorniki 60- 70%, polniki esa 25-30% ga teng bo‘lishi optimal hisoblanadi. Sinf xonalarining shifti yorug‘lik qaytarish koeffisiyenti eng yuqori bo‘lgan oq rangga bo‘yaladi.

Ranglarning issiq yoki sovuq bo‘lib tuyuluvchi xususiyatlarini hisobga olgan holda devorlarni bo‘yash muhim ahamiyat kasb etadi. Respublikamiz iqlimining issiqligini nazarda tutgan holda ko‘proq sovuq ranglarni ishlatish maqsadga muvofikdir. Bu ranglar xonadagi xaroratni «psixologik» jihatdan pasaytiradi.
Devorlarini bo‘yash bilan tabiiy yorug‘lik tushishini hisobga olish bir-biriga uzviy bog‘likdir. Shimol, shimoli sharq, shimoli g‘arb tomonlarda derazasi bor xonalarga bevosita quyosh nuri emas, balki osmonning ko‘kimtir tusi tushadi. Bunday xonalarni yanada yorug‘ va quvonchli kilish uchun iliq ranglar gammasiga bo‘yash tavsiya etiladi. Janub, janubi shark, janubi g‘arb tomonlarda derazasi bo‘lgan xonalarga kun bo‘yi quyoshning yorqin nurlari tushib turadi. Shuning uchun bunday xonalar devorlarini sovuk gammadagi ranglar bilan bo‘yash maqsadga muvofiq, koridorlarni, kichik yoshdagi o‘quvchilar uchun mo‘ljallangan xonalarni turli ranglarga bo‘yash mumkin. Bu yoshdagi o‘quvchilarning ko‘zi tabiatdagi ranglarning xilma-xilligiga o‘rgangan bo‘lib, ular zerikarli ranglarga bo‘yalgan xonada darrov tolikib qoladilar. Bundan tashqari, devorlarni haddan ziyod rang- barang qilib bo‘yash ham yaramaydi. Bolalarning asab tizimi ranglarga nisbatan o‘ta sezuvchan xususiyatga ega bo‘lib, bunday xonalarda uzok vaqt bo‘lish ularning charchashi va kayfiyatlari buzilishiga olib kelishi mumkin. Bu hol o‘quvchilarning ishlari va o‘kishlariga ma’lum darajada salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun sinf devorlarini bo‘yash juda ma’suliyatli ishdir. Qo‘shimcha ranglarni qo‘llashda, ya’ni rang gammasi kontrastini tuzishda ularning yorqinligini juda kuchli qilib olish yaramaydi, chunki bu hol o‘quvchilar psixikasiga qo‘zg‘atuvchi ta’sir ko‘rsatadi. Shu bilan birga ranglar zerikarli, ularning to‘yinganlik darajasi ham bir xil
bo‘lmasligi kerak. Ranglarning biriga aksent berilsa, ya’ni u yorqin bo‘lsa, ikkinchisi bosiqrok, xotirjam, ya’ni neytral (betaraf) bo‘lishi maqsadga muvofikdir.

Shuni doim yodda tutish lozimki, ranglar spektridagi sarg‘ish, yashil rang ko‘zni kamroq charchatadi. Bu ranglar asab tizimiga nisbatan kamrok salbiy ta’sir etib, tomirlarga normal qon tushishini ta’minlaydi, eshitish qobiliyatini faollashtiradi. Shunday ekan, sinf xonalari devorlarini sarg‘ish, yashil rang va undan kelib chikuvchi ranglarga bo‘yash tavsiya etiladi.

Sinflarning umumiy rangi och, xotirjam bo‘lganda xonalarning yoritilganlik darajasi ortadi. Dars jarayonida o‘quvchilarning ko‘ziga doimiy tashlanib turuvchi devorlar sinf taxtasi o‘rnatilgan devor, yon devorlar ham uncha to‘q bo‘lmagan ranglarga bo‘yaladi. Hozir ko‘p o‘kuv yurtlaridagi sinf xonalarining orqa devoriga ko‘rsatmali va o‘kuv kurollarini saklash uchun shkaflar yasaladi. o‘quvchilar sinf xonasiga kirib kelganda ularning ko‘zi dastlab o‘sha devorga tushadi. Shuning uchun bu shkaflar o‘quv- chilarni zavqlantiruvchi rangga bo‘yaladi.
Harakatli dam olish uchun mo‘ljallangan xona va koridorlar (rekreasiyalar) biron to‘yinganroq ranglarga bo‘yaladi. O‘quvchilar dam oladigan xonalarni esa shinam och ranglarga bo‘yash tavsiya etiladi. Bu joylar yashil burchaklarni tashkil etuvchi dekorativ o‘sim- liklar qo‘yish uchun eng qulaydir.