Şərq ruhunun Qərb həyatı

Gözəllik
Şair söylədi: “Bizimlə Gözəllikdən danış”.

O, cavab verdi:

«Harada axtaracaq və necə tapacaqsınız Gözəlliyi, əgər o özü si­zin həm yolunuz və həm də bələdçiniz olmasa?

Siz onun haqqında necə danışa bilərsiniz, əgər o özü sizin nit­qi­ni­zin toxucusu olmasa?

Kədərlilər və incimişlər deyəcəklər: “Gözəllik – xeyirxah və meh­ribandır.

Sanki bir gənc ana kimi, o, öz hüsnündən bir qədər utanmış hal­da aramızda gəzişir”.

Çılğınlar deyəcəklər: “Yox, gözəllik qorxulu və qüdrətlidir.

Sanki bir fırtınadır o; ayaqlarımızın altındakı yeri və başımızın üs­tündəki göyü silkələyir”.

Yorulmuş və əldən düşmüşlər deyəcəklər: “Gözəllik bir şirin pı­çıl­tıya bənzəyir. Bizim ruhumuzda danışır o. Onun səsi bizim sü­ku­tu­muz qarşısında geri çəkilir, zəif işıq kölgə qarşısında qorxudan əsən ki­mi”.

Dəcəllərsə deyəcək: “Biz onu dağlarda qışqıran gördük.

Onun qışqırığıyla birlikdə ayaq səsləri, qanadların çırpıl­ma­sı və şir­lərin nəriltisi də gəlirdi”.

Gecə şəhərin nəzarətçiləri deyəcək: “Gözəllik sübh şəfəqləri ilə bir­likdə Şərqdən yüksələcək”.

Günorta zəhmətkeşlər və yolçular deyəcək: “Biz onun qürub pən­cərəsindən yerə necə əyildiyinin şahidi olmuşuq”.

Qışda qara düşmüşlər deyəcək: “O, yazda, təpədən-təpəyə qo­na­raq gələcəkdir”.

Yayın istisində məhsul dərənlər deyəcəklər: “Biz onu pa­yız yar­paq­ları ilə oynayan görmüşük, saçlarında da qar vardı”.

Bütün bunları siz gözəllik haqqında söylədiniz.

Əslində isə siz ödənməmiş ehtiyaclarınızdan danışırdınız.

Zira, gözəllik ehtiyac deyil, vəcddir.

O, nə susuzluqdan yanan dodaq, nə də irəliyə uzadılmış boş əldir.

Alovlanmış ürək və sehrlənmiş qəlbdir gözəllik.

Bu, sizin görmək istədiyiniz surət və ya eşitmək istədiyiniz nəğmə deyil.

Elə surətdir ki, gözlərinizi yumanda belə onu görməyə bilmir­si­niz və elə nəğmədir ki, qulaqlarınızı bağlasanız da, onu eşitməkdə da­vam edəcəksiniz.

Bu, qartımış ağac qabığının arxasındakı şirə və caynaqlara bir­ləşmiş qanad da deyil.

Əbədi çiçəklənən bağdır, əbədi uçuşan mələklər topasıdır gö­zəl­lik.

Orfalesin camaatı, gözəllik müqəddəs üzündən niqabını gö­tür­müş həyatdır.

Lakin həyat da sizsiniz, niqab da siz.

Gözəllik özünə güzgüdə baxan əbədiyyətdir.

Əbədiyyət də sizsiniz, güzgü də siz.

Din
Qoca bir kahin dedi: “Dindən danış bizə”.

O söylədi:

«Məgər gün ərzində mənim başqa bir şeydən danışdığım oldumu?

Məgər bütün əməllər və düşüncələr, eləcə də əməl və dü­şün­cə ol­ma­yanlar, əlinizlə daş yonanda, yaxud toxucu dəz­ga­hı­nı işlədəndə belə qəl­binizdə çağlayan heyrət və təəccübün özü din deyilmi?

Kim öz inamını əməllərindən, əqidəsini məşğuliy­yə­tin­dən ayıra bilər?

Kim öz saatlarını qarşısına düzüb söyləyə bilər:

“Bu, Allah üçün, bu isə mənim üçün; bu, ruhum, bax, bu isə bə­də­nim üçün?”

Sizin bütün saatlarınız qanadlarınızdır, fəzanı yaran, sizi özü­nüz­dən özünüzə aparan.

Əxlaqını dəbdəbəli libas kimi geyinən kəs çılpaq qalsaydı, daha yaxşı olardı.

Külək və günəş onun dərisinə zərər verməzdi.

Davranışını etikayla müəyyənləşdirən kəs öz bülbülünü qəfəsə sal­mış olur sanki.

Ən azad nəğmə belə dəmir barmaqlıqlardan və məftillərdən keçə bilməz.

O kəs üçün ki, səcdə açıldığı kimi də bağlana bilən bir pən­cə­rə­dir, o kəs hələ ruhunun mənzilinə yetişməmişdir; zira, o mənzilin pən­cə­rələri sübhdən sübhə qədər açıq olur.

Sizin gündəlik həyatınız sizin məbədiniz və sizin dininizdir.

Ona nə vaxt daxil olsanız, özünüzlə hər şeyinizi götürün.

Götürün özünüzlə kotanınızı və şeypurunuzu, çəkicinizi və udu­nu­zu götürün.

Bütün o şeyləri ki, zərurət, yaxud heyrət üçün yaratmısınız.

Zira, dualarınızda nə uğurlarınızdan yüksəyə qalxa bilər, nə də uğur­suzluğunuzdan aşağı enə bilərsiniz.

Özünüzlə bütün insanları da götürün.

Zira, səcdənizdə nə onların ümidlərindən yüksəyə uça bi­lə­cək, nə də özünüzü onların ümidsizliyindən aşağı endirə bilə­cək­siniz.

Əgər siz Allahı dərk etmiş olsaydınız, tapmaca tapmağa ehtiyac qalmayacaqdı.

Yetər ki, ətrafınıza boylanasınız və O-nun uşaqlarınızla necə oynadığının şahidi olacaqsınız.

Baxın fəzaya: Onun buludlar üzərində yeridiyini, əllərini şim­şək­lər­də uzadaraq yağışlarla yağdığını görərsiniz.

Onun çiçəklərdə gülümsəməyini, sonra isə boy ataraq ağaclarda si­zə əl etməsini görərsiniz».

Ölüm
Sonra əl-Mitra dilləndi: “İndi isə Ölüm barədə danışmağını istəyirik”.

Əl-Mustafa dedi:

«Ölümün sirrini bilmək istəyirsiniz.

Onu həyatın ürəyində axtarmırsınızsa harda tapa bilər­si­niz?

Gündüzləri kor olan, gecə gözlü bayquş işığın sirri üzərindəki pər­dəni qaldıra bilməz.

Əgər həqiqətən ölümün ruhunu görmək istəyirsinizsə, ürə­yinizi həyatın bədəninə geniş açın.

Zira, həyatla ölüm birdir, çayla dəniz bir olan kimi.

Ümid və arzularınızın dərinliyində qeybin lal biliyi yatmaqdadır;

Qar altında uyuyan toxumlar təki, ürəyiniz yuxusunda baharı görür.

Yuxularınıza inanın, əbədiyyətin qapıları gizlənib onlar­da.

Sizin ölüm qorxunuz bir çobanın sultan qarşısında əs­mə­si­nə bən­zə­yir; o zaman ki, sultan əlini onu şərəfləndirmək üçün uzatmışdır artıq.

Məgər çobanın əsməsində üzərində sultan təmasını gəzdirə­cə­yin­dən dolayı bir sevinc hiss olunmurmu?

Məgər o, daha çox öz əsməsi barədə düşünmürmü?

Zira, ölmək küləyin qarşısında çılpaq dayanmaq və günəşdə əri­mək deyil, bəs nədir?

Nəfəsin kəsilməsi nəfəsin öz narahat qabarma və çə­kil­mə­lə­rin­dən azad olması, qalxması, genişlənməsi və Allahı qayğısız şə­kildə ax­ta­ra bilməsi demək deyilmi?

Yalnız sükut çayından su içdikdə həqiqətən nəğmə oxu­ya­caq­sı­nız. Yalnız dağın zirvəsinə çatanda həqiqi yüksəlişiniz başlayacaqdır.

Cisminizi torpaq özünə istəyəndə həqiqi rəqsinizi oynayacaqsız».