Şimali Abşeron sahilləri başdan-başa qaranlığa qərq olub

Azərbaycandan başqa heç yerdə görməmişəm ki, bu qədər çox sayda şəxs ölkə prezidenti olmağa 

yalnız özünü layiq bilsin. 

 

526

 

SEYMUR. Bunun nəyi pisdir? Mən həmişə belə hesab etmişəm ki, bu keyfiyyətlər olmadan 

siyasətçi uğur qazana bilməz.  

 

NİKOLAS. Şübhəsiz. Bu keyfiyyətlər sayəsində onlardan işin xeyri üçün istifadə etmək olardı. 

Lakin əfsuslar olsun ki, söylədiklərimdən savayı, onlarda heç bir başqa məziyyət tapmadıq. 

Həddən artıq nadan olduqlarına görə anlamaq iqtidarında deyillər ki, real şəraitdə ən adi şeylər 

barədə təsəvvürü olmayan siyasətçiyə yer yoxdur. Onların, demək olar ki, heç biri Svetoniya, 

yaxud Makiavelli barədə eşitməyib. Klassik yazıçıların adları onlara heç tanış deyil. Bir də başa 

düşə bilmirəm ki, niyə Azərbaycanda müxalifət liderləri həmişə sifətlərinə ciddi ifadə verirlər. 

Camaat arasında onların üzündə heç vaxt təbəssüm olmur. Üzlərindən zəhrimar yağır, bilmirsən 

düşmənə nifrətdəndir, yoxsa partnyorlara həsəddən. Əslində isə, siyasətçinin üzündən təbəssüm 

əskik olmamalıdır. Bütün bunlar bir yana. Həmin adamlar elə əməllər törədiblər ki,  təkcə 

iqtidarın deyil, xalqın da gözündən düşüblər. Hətta öz partiyadaşları belə, artıq onlara etibar 

etmirlər. Yekun sevindirici deyil. Bu gün onların hamısı siyasətdə "zay məhsul"dur. Onların heç 

biri lider deyil. 

 

SEYMUR. Siyasət meydanında yer kifayət qədərdir, fəqət illərdən bəridir ki, orada ancaq bu 

adamları görürük. Deməli, olan budur, başqaları yoxdur. Vaxtilə Stalin Yazıçılar İttifaqının 

sədrinə elə-belə də demişdi: məndə sizin üçün başqa yazıçı yoxdur. 

 

NİKOLAS (təbəssümlə). Elədir. Lakin Stalin bu sözləri deyəndən sonra başqa yazıçılar peyda 

oldu. Mən istərdim ki, siz də bizə qoşulasınız. Sizin təmiz adınız çox şey deməkdir. Namuslu, 

vicdanlı insan kimi böyük nüfuzunuz var. Bizə qoşulsanız, bu, yalnız işin xeyrinə olar, siz də 

uduzmazsınız. İnanın mənə, sizin qarşınızda elə üfüqlər açılacaq ki, heç ağlınıza belə gəlməz. 

Skeptik alimlərin proqnozlarına rəğmən, mən bəşəriyyətin nurlu gələcəyə qovuşacağına 

inanıram. Sizin əlinizə imkan düşüb ki, bu gün həmin o gələcəyi quranlardan biri olasınız. Bu 

barədə düşünün! 

 

SEYMUR. Hər şey elə gözlənilməz oldu ki... Bu gün mən nə qədər yeni şeylər öyrəndim. 

 

NİKOLAS. Başa düşürəm. Verəcəyiniz qərar sizin həyatınızı dəyişə bilər, odur ki, hər şeyi 

ölçüb-biçməlisiniz. Ancaq məsələni çox uzatmayın. Sabahadək düşünün. Öz qərarınızı Zəfər 

Tağıyevə bildirərsiniz. O, mənə zəng vurar. 

 

SEYMUR. Günü sabah onunla görüşərəm. Sizə yaxşı yol. 

 

NİKOLAS. Salamat qalın. 

 

Seymur qapıya sarı gedir. 

 

NİKOLAS. Cənab Xanlarov! (Seymur ayaq saxlayır). İşimizə dəxli olmasa da, demək istəyirəm 

ki, qəbul edəcəyiniz qərardan asılı olmayaraq, mənim sizə hörmətim və dostcasına münasibətim 

dəyişməz qalacaq. 

 

Seymur dinməzcə, başını tərpətməklə sağollaşıb çıxır. "Skuadra Adzurra" ilə müxalifət 

partiyaları fəallarının birgə ifasında "Nabukko" operasından möhtəşəm xor səslənir. Seymur 

qayıdıb Zəfərin yanında əyləşir. 

 

SEYMUR (xorda oxuyanlara baxıb, təəssüflə). Bu ki fonoqramdır! 

 

 

527

ZƏFƏR. Əlbəttə, fonoqramdır. "La Skala" teatrının xor və orkestrinin ifasında "Nabukko" 

operasının lent yazısıdır. Gördüklərin isə yeddi müxalifət partiyasının və "Skuadra Adzurra"nın 

fəallarıdır. Hər görüşdə xorla mahnılar oxuyurlar. Görüşlərdə yeddi müxalifət partiyasının, 

demək olar ki, hamısının rəhbərlərini xora cəlb edirik. Nə üçün? İş naminə! Sən bilməlisən ki, bu 

müxalifət partiyasının yeddisi də bizim tam nəzarətimiz altındadır. Lakin öz aralarında onlar yola 

getmirlər. Bu adamları bir masa arxasında əyləşdirmək hər dəfə problemə çevrilir. Biz onlara 

tam sərbəstlik vermişik, kimini ayrılıqda amerikalılar maliyyələşdirir, digərlərini Avropa 

ölkələri, üçüncüləri isə İranın radikal qruplaşmaları və ya Səudiyyə Ərəbistanı. Bəziləri hətta 

ermənilərdən belə pul almağa çəkinmirlər. Biz belə şeylərə əhəmiyyət vermirik. 

 

SEYMUR. Bəs bir halda ki, pulu başqaları verir, siz onlara necə nəzarət edirsiniz? 

 

ZƏFƏR. Çünki hamıdan çox pul verən elə bizik. Onların hamısı birlikdə yalnız bizim 

təşkilatımıza tabedirlər. Onlar bizə yalnız birləşmiş monolit qüvvə kimi gərəkdirlər. Hər şey 

başlıca məqsədə yönəldilib. Bu yolda çalışır, heç nədən çəkinmirik. Fikir ver, görürsənmi, dirijor 

yerində dayanmış şəxs bizim psixoloqumuzdur. Diqqətlə baxır ki, hamı oxusun. Bu adam öz 

sahəsində görkəmli mütəxəssisdir və son elmi araşdırmaların nəticələrinə uyğun olaraq iddia edir 

ki, müxtəlif baxışlara malik, müxtəlif  xarakterli və fərqli tərbiyəyə malik insanlar xorda 

müntəzəm olaraq birlikdə mahnı oxumaq sayəsində tədricən bir-birlərinə dözümlü yanaşmağa 

başlayırlar. O əmindir ki, müxalifət partiyalarının liderləri xorda birlikdə oxumaqları sayəsində 

tədricən bir-birlərinə daha yaxşı münasibət bəsləməyə başlayacaqlar. Hər halda o əmindir ki, 

partiya liderləri arasındakı didişmələri dayandırmağa nail olacaq və bundan sonra onlardan təkcə 

mitinq və piketlərdə deyil, ciddi birgə aksiyalarda da istifadə edə biləcəyik. Bizim vəzifəmiz 

onları birləşdirməkdir, belə olsa, təşkilatımız qəti hərəkətlər üçün çox güclü bir qüvvə əldə etmiş 

olacaq. Sən də bu barədə düşün.  

 

SEYMUR. Bugünkü şərait qəti hərəkətlər üçün yararlıdır? 

 

ZƏFƏR (qımışır). Əlbəttə ki, yox. Bu gün Azərbaycan iqtidarı öz qüvvəsinə əmindir. Həm də, 

xalq dəyişikliklərə hələ hazır deyil. 

 

            SEYMUR. Deməli, əlverişli şərait o vaxt yaranacaq ki, hakimiyyət zəifləsin və xalq 

çaşqınlıq içində olsun? Eləmi? Məsələn, gözlənilməz kataklizmlər təşkil etmək – dağıdıcı 

zəlzələ, yaxud kütləvi Sibir yarası və ya taun epidemiyası... Yarayar? 

 

ZƏFƏR. Prinsipcə, sən haqlısan. Ancaq zəlzələ, yaxud epidemiya, Allah bilir, nə vaxt olacaq və 

ümumiyyətlə olacaqmı. Kimdir onları gözləyən? İstəsək, epidemiya təşkil etmək olar, ancaq bu, 

çox çətindir, icazə verməyə bilərlər. Biz siyasi kataklizmlərə üstünlük veririk. Onlar 

gözlənilməzdir və daha tez-tez baş verir... Məsələn, Dağlıq Qarabağda müharibəni təzədən 

qızışdırmaq. Necədir? 

 

SEYMUR. Gör heç mənim ağlıma gəldi?! Sözsüz, ən əlverişlisi Qarabağda müharibədir! Bundan 

yaxşısı ola bilməz! Müharibənin qızğın çağında fürsət tapıb arxadan zərbə endirmək! Afərin, 

uşaqlar, hər şey lap məntiqəuyğundur! Yaxşı, mən gedim... Nikolasa söz verdim ki, cavabımı 

sabah bildirəcəyəm. Sənin vasitənlə. 

 

ZƏFƏR. Sən də qəribə adamsan. Sabah! Burada fikirləşməli nə var ki? Belə təklifi insan ömrü 

boyu bircə dəfə ala bilər. Dərhal razılaş. Nə qədər ki, buradadır, razılığını bildir. Başa düş, ay 

avam, sənin istədiyin və hətta heç ağlından belə keçirmədiyin hər şeyin olacaq.  

 

SEYMUR. Haqlısan. Bəzən mən özüm də özümə qəribə görünürəm. Yəqin qocalıqdandır. Təzə-

təzə şakərlər əmələ gəlir. Məsələn, bax, mənim bir əl ağacım var. Adi çəlikdir, qoz ağacından 

 

528

düzəldilib, həmişə əlimdə olardı, amma bu gün yadımdan çıxarıb evdə qoymuşam. Onsuz özümü 

bir az narahat hiss edirəm. Qərar qəbul etmək bir yana, heç fikrimi də cəmləşdirə bilmirəm. 

 

ZƏFƏR. Səni başa düşürəm. Siqareti tərgitdikdən sonra düz yarım il belə vəziyyətdə olmuşam. 

 

SEYMUR. Sabahkı görüşə gələndə həmin çəliyimi də özümlə götürəcəyəm. Onda görəcəksən ki, 

mən nə qətiyyətli və gümrah olmağı bacarıram. Hə, yadıma düşdü. Bayaqdan səndən soruşmaq 

istəyirdim... Hərdən mətbuatda "Fridom haus" və "Hyumen rayts wotç" beynəlxalq təşkilatların 

hesabatlarını oxuyuram. Onlara Azərbaycandakı vəziyyətlə bağlı məlumatları təsadüfən sənin 

analitik "Turyan"ın təqdim etmir ki? 

 

ZƏFƏR. Əsasən, biz təqdim edirik. Həm də təkcə onlara yox, xaricdə bizim müştərilərimiz 

çoxdur. 

 

SEYMUR. Əla! Afərin, "Turyan"! Cəsarətinizə bərəkallah! Bəs necə olur ki, bu əməllərə görə 

"Turyan"a "gözün üstdə qaşın var" deyən olmur? Mənim oxuduğum məlumatlar təpədən-dırnağa 

yalandır.  

 

ZƏFƏR. Sən də ağ eləmə! Yalan yox, şüurlu dezinformasiyadır... Düzdür, hərdən əndazəni 

aşırıq, amma sifarişçilərimiz şikayətçi deyillər. Hələ baxaq görək sən necə işləyəcəksən. 

 

SEYMUR. Yaşayarıq, görərik. 

 

ZƏFƏR. Deməli, sabah görüşürük. Yapon mətbəxi ilə aran necədir? Saşimi, suşi – bunları 

bəyənirsən?  

 

SEYMUR. Məmnuniyyətlə yeyərəm. 

 

ZƏFƏR. Mən səni dəvət edirəm. Söhbətləşmək üçün restoran ən münasib yerdir. Sabah saat 

ikidə "Mado" restoranında görüşərik. Ofisianta deyərsən ki, mənim yanıma gəlmisən, özü səni 

ötürər.   

 

SEYMUR (qətiyyətlə). Xeyr. Biz restoranın girişində, küçədə görüşək. 

 

ZƏFƏR. Nə fərqi var? İstəyirsən, küçədə görüşək. Saat iki tamamda restoranın girişində. 

Söhbətimiz konkret olacaq. Sən də gərək fikrini cəmləşdirəsən. Odur ki, sənə gümrahlıq gətirən 

çəliyini də götürməyi unutma. 

 

SEYMUR. Unutmaram. Çəliksiz sanki yarı canım evdə qalıb. 

 

ZƏFƏR. Özünü yaxşı hiss edirsən? Elə bil rəngin avazıyıb? 

 

SEYMUR. Sənə elə gəlir. Qulaq as, Zəfər, elə-belə soruşuram, hər ehtimala qarşı: necə bilirsən, 

ola bilərmi ki, bu sarı mətbuat sabah da məni "yıxıb-sürüsün"? 

 

ZƏFƏR. Sən nə danışırsan, arxayın ol. Nə sabah, nə birisi gün, nə də başqa heç vaxt. Bundan 

sonra sənin barəndə ancaq yaxşı şeylər yazacaqlar. Gen-bol mədh edəcəklər, necə deyərlər, 

sabahdan etibarən başlayırıq sənin güclü təbliğatına. 

 

SEYMUR. Yaxşı. Sabaha qədər! 

 

 

529

Albioninin "Adajio"sundan qəmli melodiya səslənir. Seymurun mənzili. Qonaq otağı. Mənzərlə 

Məryəm ağlayırlar. 

 

MƏRYƏM (gözünün yaşını silir). Mən də yaman qəmləndim, ancaq sən özünü bu qədər üzmə, 

hələ çox zəifsən. Gültəkin xala xəstə yatmadı. Gözlərini yumub sakitcə, quş kimi bu dünyadan 

köçdü. Ailəsinin, yaxınlarının əhatəsində şam kimi bir andaca söndü. Deyirlər, öləndə də 

dodaqlarından təbəssüm silinməyib. Mən də istərdim ki, əcəlim çatanda elə onun kimi, rahatca 

dəyişim dünyamı. 

 

MƏNZƏR. Sən mənim nə çəkdiyimi başa düşə bilməzsən. Heç bilmirdim ki, ona bu qədər 

bağlıyam. Gültəkinin ölümü elə bil ətrafımda tam bir boşluq yaratdı. Bundan sonra yaşamağımın 

nə mənası?! İstəyirəm gedib bir küncdə uzanım, gözlərimi yumub ölüm. 

 

MƏRYƏM. Belə danışmaq günahdır! Sənin övladların, nəvələrin, dostların var. Özünü ələ al, 

görəcəksən ki, həyat davam edir, ətrafında isə boşluq deyil, səni sevən insanlardır. 

 

  

 

Seymur gəlir. Astanada ayaq saxlayır. 

 

SEYMUR. Nə olub sizə?   

 

MƏRYƏM. Gültəkin xala bu gecə rəhmətə gedib... Heç bilmirəm anamı necə sakitləşdirim... 

Aman Allah, indicə bayılacaq! Seymur, nə edək?  

 

            SEYMUR (keçib Mənzərlə üzbəüz əyləşir). Dərdinizə şərik oluram. Allah rəhmət eləsin. 

Ancaq təsəvvür edirəm ki, sizin ölüm xəbərinizi Gültəkin almış olsaydı nə edərdi. (Mənzər 

hönkürtüsünü kəsib gözlərini açır). Xahiş edirəm, bir anlıq təsəvvürünüzə gətirin, sizin qəfil 

ölüm xəbərinizi eşitsəydi, Gültəkin özünü necə aparardı? 

 

MƏRYƏM. Seymur, sən nə danışırsan? 

 

MƏNZƏR (hələ də zəif səslə, lakin bir az dirçəlmiş halda). Məryəm, xahiş edirəm, mane olma. 

(Seymura). Hə, sizcə nə edərdi?  

 

strong>SEYMUR. Deyim də. Əlbəttə, şübhəsiz ki, ürəkdən kədərlənərdi. Amma Gültəkin xala 

müdrik insan idi. O, ümidsizliyə qapılmazdı. Çünki Gültəkin xala görüb-götürmüş qadın idi. 

Bilirdi ki, bu dünyadan köçən insanlar yaxınlarından və sevdikləri insanlardan heç də əbədi 

ayrılmırlar.  

 

MƏNZƏR (bir az istehzalı tərzdə). Gültəkin bunu haradan bilə bilərdi ki? Məsələn, mən belə şey 

eşitməmişəm. Seymur, yoxsa siz o dünyaya, cənnət-cəhənnəm barədə mənasız, cəfəng nağıllara 

doğrudan inanırsınız? 

 

SEYMUR. Nağıllara, həm də cəfəng nağıllara, təbii ki, inanmıram. Söhbət başqa şeydən gedir... 

Gültəkin məsələsinə qayıdaq. Məgər özünüz demirdiniz ki, onunla yola getmək çətin olsa da, 

dünyagörmüş insandır? Elə isə, deməli, o bilirdi ki, Tanrı ulduzları, planetləri əbəs yerə 

yaratmayıb. Təbiətdə heç bir şey elə-belə mövcud deyil. O cümlədən ulduzlar da. Onların 

yaradılışında dərin məna var. Bunu anlamağa yalnız seçilmiş insanlar qadirdir, təkrar edirəm, 

seçilmiş və incə duyğulu insanlar. Məni başa düşürsünüzmü?  

 

            MƏNZƏR. Burada başa düşülməyəcək nə var ki? 

 

530

 

            SEYMUR. Deməli, siz başa düşürsünüz ki, ilk baxışda faydasız görünən ulduzlar ondan 

ötrü yaradılıb ki, yer üzündə ömrünü başa vurub dünyasını dəyişən insanların ruhları o 

ulduzlarda qərar tutsunlar. Bu, tamamilə səhih məlumatdır. 

 

            MƏNZƏR (hələ də razılaşmaq istəmir). Gültəkin mənə bu barədə heç nə danışmamışdı.  

 

            SEYMUR. Yəqin vaxtı olmayıb. Bəlkə də danışmaq istəməyib... O, təbiətən qapalı insan 

idi. Bəs mən? Mən sizə nə vaxtsa yalan danışmışam? Gecə vaxtı, əgər fikrinizi cəmləyib 

ulduzlara diqqətlə baxsanız, hiss edə bilərsiniz ki, onların çoxundan sizi tərk etmiş yaxınlarınızın 

ruhları boylanır; özü də sizlərə sevgi ilə, gələcək görüşünüzə inamla boylanırlar. Əlbəttə, 

Gültəkin bütün bunları bilirdi, ona görə doğmaları ilə də vidalaşarkən dodaqlarında təbəssüm 

varmış, inanın mənə, siz onunla mütləq görüşəcəksiniz, ancaq hadisələri tezləşdirmək lazım 

deyil. Biz hamımız hansısa gözəl bir planetdə nə vaxtsa görüşəcəyik. Bu, labüddür. O vaxta 

qədər isə yaşamaq və yaşadığına sevinmək lazımdır.  

 

            MƏNZƏR (fikirli halda). İnana bilmirəm, hər şey sizin təsvir etdiyiniz kimidir. 

 

            SEYMUR. Gələn dəfə mən sizə bu barədə ətraflı, təfsilatı ilə söhbət açaram, siz də 

inanarsınız ki, mənim söylədiklərimə şübhə ola bilməz, onları yoxlamağa ehtiyac da yoxdur. Bu 

günlük bu qədər yetər. Axı siz onu son mənzilə yola salmağa gedəcəksiniz. 

 

            MƏNZƏR (sanki birdən ayılır). Əlbəttə, mən getməliyəm! Necə də oturub arxayın söhbət 

edirəm! Əgər mən orada olmasam, camaat nə fikirləşər? Gedim, geyinim. (Gedir). 

 

MƏRYƏM. Halı xeyli yaxşılaşdı, afərin sənə, anamı xilas etdin. 

 

            SEYMUR. Bilirsən buna nə deyirlər? Xilasedici yalan. 

 

            MƏRYƏM. Düzünü de. Ruhların ulduzlara köçməsini sən elə bu dəqiqə uydurdun? 

 

            SEYMUR. Yox, bunu kimlərsə bizdən çox-çox əvvəl uydurub. Mən isə, sadəcə, vaxtında 

xatırladım və yerinə düşdü. İndi bir balaca işim var, çox vaxt aparmaz, sonra gömrükxanaya 

dəyəcəm, gedəndə piyada gedəcəyəm, amma "rolls-roys"la qayıdacağam. 

 

            MƏRYƏM. Bu maşına görə əsəblərin yaman pozuldu.  

 

            SEYMUR. Ola bilər, bir az qanım qaraldı, amma boş şeydir. Əvəzində bu maşın 

sayəsində çox mətləblərdən agah oldum. Hələ fikirlərimdəki təbəddülatı demirəm. Əvvəllər 

mənə xas olmayan fikirlərə düşmüşəm, elə bu da "rolls-roys"un sayəsindədir. Misal? Buyur. Bu 

gün səhərdən, daha dəqiq desək, dünən axşamdan qərara almışam ki, siyasətlə ciddi məşğul 

olacağam.  

 

            MƏRYƏM. Həqiqətən, sənə xas olmayan bir qərardır! Axı sən həmişə deyirdin ki, 

siyasətlə yalnız peşəkarlar məşğul olmalıdır. 

 

            SEYMUR. Doğrudur, hələ mən başqa şeylər də demişəm. 

 

            MƏRYƏM. Çoxdan demisən, ancaq mənim hər şey yadımdadır. Hansısa yığıncaqdan 

gələndən sonra dedin ki, bu, mənlik deyil. Namuslu insan siyasi fəaliyyətlə yalnız o halda 

məşğul olmalıdır ki, onun ölkəsi təhlükə qarşısında qalmış olsun. 

 

 

531

            SEYMUR. Məhz elə buna görə də indi qərara almışam ki, dərhal siyasətlə məşğul 

olmağa başlayım. Bilirsənmi, dünən hiss etdim ki, dərin yuxudan ayılmışam. 

 

            MƏRYƏM. İndi hər yerindən duran siyasətlə məşğul olur. İstəyirsən, sən də ol. Ancaq 

mən bir şey başa düşmürəm: təhlükəni nədə görürsən? 

 

            SEYMUR. Xalq Cəbhəsinin hakimiyyətdə olduğu vaxtlar yadındadır? 

 

            MƏRYƏM. Hərdən qorxulu yuxu kimi xatırlayıram. 

 

            SEYMUR. İndi isə təsəvvürünə gətir ki, o vaxtkı cəbhəçilərdən qat-qat ağıllı olan birisi 

dövləti dağıtmaq fikrinə düşür, sadə dillə desək, Azərbaycanda "rəngli inqilaba" bənzər bir 

iğtişaş yaratmağa cəhd göstərir. 

 

            MƏRYƏM. İstəsinlər də. Şükr Allaha, görmüşük bu rəngli inqilabların haralarda baş 

verdiyini – zəif, qorxaq rəhbərləri olan respublikalarda. Onlar könüllü olaraq özlərini dilənçi 

həyata məhkum ediblər. Allaha çox şükr ki, bizdə belə şey ola bilməz. 

 

            SEYMUR. Heç də hamı belə düşünmür. 

 

            MƏRYƏM. Bu gün Azərbaycanda kim istəyər ki, firavanlığını itirsin, rahat gün-güzəran 

əvəzinə, Xalq Cəbhəsinin dövründə gördüyümüz hərcmərcliyin cənginə düşsün? Anam deyirdi 

ki... 

 

            SEYMUR. Aydındır. Hər şeyi başa düşdüm, deməli, xalq məni dəstəkləmir. 

 

            MƏRYƏM. Dəstəkləyir, dəstəkləyir və söz verir ki, sənə kömək edəcək. Bəs sənin bu 

siyasi məşğuliyyətin hansı şəkildə olacaq? 

 

            SEYMUR. Əsas məsələ odur ki, nə etmək lazım gəldiyini bilirəm. Amma fəaliyyətə 

başlamazdan öncə mən həmfikirlərimi – yazıçıları, rəssamları, kinematoqrafçıları, bütün yaradıcı 

insanları bir yerə toplamalıyam. Ən ağıllılarını və cəsarətlilərini. Nələr baş verdiyini onlara 

danışmalıyam. Qoy daha susmasınlar. Xalq onların səsini eşitməlidir. Sual var? 

 

            MƏRYƏM. Bəli, xalqın sualı var. Misal üçün, xalq bilmək istəyir ki, biz "rolls-roys"u 

neyləyəcəyik?  

 

            SEYMUR. Sürüb apararıq bağımıza. Qoy orada talvarın altında qalsın. Gələn 

qonaqlarımıza göstərərik. 

 

            MƏRYƏM. Bu gün bir ətək pulu aparıb gömrük rüsumu verəcəksən ki, maşın talvarın 

altında qalıb çürüsün? 

 

            SEYMUR. Bəs nə edim? Hər necə olsa, kraliçanın maşınıdır.  

 

            MƏRYƏM. Bilirəm, kraliçanındır. Bəs mən? Düzdür, mən kraliça deyiləm, ancaq yenə 

də istəyirəm ki, mənim də fikrimi biləsən. Bəlkə onu sataq? Burada pis nə var ki? "Rolls-roys"u 

satdığımıza görə bizi heç kim qınamaz. Sənin milyarder dostun da düz başa düşər. 

 

            SEYMUR. Bilirsənmi, bu həyatda kifayət qədər ömür sürdüyümə görə, bəzi həqiqətləri 

dərk etməyə vaxtım olub. Fikir vermişəm: əgər hansısa bir normal yaxşı insanın xanımı özünün 

 

532

kraliça olduğu fikrini zaman-zaman beynindən keçirmirsə, deməli, bu cütlüyün nikahında hansı 

mühüm bir məqamsa baş tutmayıb və bunun da günahı məhz kişidədir. 

 

            MƏRYƏM. Bəs elə isə, həmin bu normal yaxşı insan nə etməlidir ki, onun həyat yoldaşı 

özünü kraliça hesab edə bilsin? 

 

            SEYMUR. Əsl qadın özünü o vaxt kraliça hesab etməyə başlayır ki, həmin bu normal 

yaxşı insanın onu sevdiyini və onun yolunda canından belə keçməyə hazır olduğuna inanır. 

Budur əsas məsələ! Kraliça, hər şeydən öncə, sevdiyi insanın sevilən qadını deməkdir. Bununla 

müqayisədə bütün yerdə qalanlar – irsən əldən-ələ keçən tac da, kənar şəxslər üzərində 

hakimiyyət də – bütün bunlar boş şeylərdir. 

 

            MƏRYƏM. Sən məni xoşbəxt etmisən, bununla razıyam, amma... 

 

            SEYMUR. Bəli! Mən səni hər saat, hər gün həyatımdan belə, çox sevmişəm və sevirəm! 

Və sən həmişə mənim üçün bütün dünyanın ən baş insanı olmusan. Əgər sən bunu hiss 

etmisənsə, mənə inanmısansa, deməli, elə kraliçasan. Sadəcə, özünün bundan xəbərin olmayıb! 

Mən isə bunu həmişə bilmişəm. Bax elə indi də mən sənə kraliça kimi müraciət edirəm. 

Ülyahəzrət! Lütfən, məni başa düşün, mənim pulum yoxdur, qürur və ləyaqətimdən başqa 

qiymətli heç nəyim yoxdur, amma mən bu maşını mütləq gömrükdən almalıyam! Xatırlayın ki, 

bu hədiyyədir! Onu yalnız heysiyyətini itirmiş, mənəviyyatı korşalmış və artıq heç nədən abır-

həya etməyən birisi sata bilər... Sən belə bir insanın arvadı olmaq istərdinmi?! Hə, nə deyirsən?  

 

            MƏRYƏM. Yaxşı da, inandıra bildin. Deyəsən, mən özümü artıq kraliça hesab etməyə 

başlayıram. Ancaq fikrimcə, bu məsələni təkrar müzakirə etmək... (Seymur ağzını açıb nə isə 

demək istəyir, Məryəm imkan vermir). Yaxşı, yaxşı susdum! Qərar qəbul edildi. Xahişiniz təmin 

olundu: qoy maşın il boyu talvarın altında qalıb paslansın. (Gedir). 

 

SEYMUR (onun ardınca). Hara gedirsən? 

 

            MƏRYƏM. Sən bir az da fikirləş. Mən isə həmişəki kimi, kraliçanın mətbəxinə gedirəm 

ki, kralsayağı nahar hazırlayım. Gecikmə. 

 

  

 

            "Bremen musiqiçiləri"nqdən musiqi. Gömrükxana. Cavan gömrükçülər çay içirlər. 

Seymur daxil olur. Əlində əsanın qırıqları var. Qoltuğunda qovluq gözə dəyir... 

 

1-Cİ CAVAN GÖMRÜKÇÜ (sevincək halda). Biz sizi gözləyirdik! (Seymurun əlindəki sınmış 

çəliyə baxır). Nə gözəl əl ağacınız varmış! Heyf ki, sınıb. İstəyirsiniz, verin ataq. 

 

            SEYMUR. Sağ olun, gərək deyil. Yadigar saxlayacağam. Otuz il mənə sədaqətlə xidmət 

edib, ancaq bir saat bundan əvvəl çirkabla toqquşmanın qurbanı oldu. 

 

            2-Cİ CAVAN GÖMRÜKÇÜ. Nəyin qurbanı?  

 

            SEYMUR. Heç, boş şeydir. Sındı, vəssalam. Olur belə şeylər. Ancaq bu xoşagəlməz 

əhvalatdan sonra elə bil ki, qəlbimə bir ağırlıq çöküb. 

 

            1-Cİ CAVAN GÖMRÜKÇÜ. Belə şeylər hamıda olur. 

 

 

533

            2-Cİ CAVAN GÖMRÜKÇÜ. Məsələn, mənim hər gün kefim pozulur, amma axşama 

yaxın keçir. İşimiz belədir. Fikir verməyin, öz-özünə keçəcək. Yükü almağa gəlmisiniz?