SİRLƏr xəZİNƏSİ

ON BİRİNCİ SÖHBƏT

DÜNYANIN VƏFASIZLIĞI
Yıx taxtını amansız bir taxtdır bu fələk,

Vəfa yoxdur zərində, nərdtaxtadır bu fələk.

Açmaz vüsal qapısın ömür başa gəlincə,

Zəri səni saraldar bircə qoşa gəlincə.

Söylə, girmək neçindir bu dalğalı dəryaya?

Başdan aşıb fırtına, tapşır malı dəryaya.

Laçın deyib sonaya: "Səhra qoynu gözəldir."

Sona deyib: "Əlvida! Dərya qoynu gözəldir"

Sükançısan fəlakət gəmisinə əzəldən,

Üzmək üçün verilib gəmi sənə əzəldən.

Sür gəmini sahilə, qoyma canı dəryada,

Su dolmamış ağzına çörək hanı dəryada?

Aman verməz bir küncə, sığınmağa bu cahan,

Yelbeyin bir zalımdır, olub ağa bu cahan.

Yox qılığı zərrəcə, istəyindən dad onun:

Ayaq basma mülkünə, ad sənindir, dad onun.

Fələk çadır qurubdur, gendən xoşdur süfrəsi.

Qan qoxuyur kasası, daim boşdur süfrəsi.

Bu süfrəyə baxanlar ağzı bağlı gedibdir,

Ondan söhbət açanlar dili dağlı gedibdir.

Kəcavəsi bomboşdur, zəngi gürlar bir belə,

Kasasında nə var ki, milçəyi var bir belə?!

Kasasında olanın kim dadına baxıbdır,

Kəlləsini üzüktək barmağına taxıbdır.

Sanma daim doğruluq hökm eləyib cahana,

Fitnə-fəsad, oğurluq hökm eləyib cahana.

Fənalığın evini seçib dalda özünə,

Bəxtiyarlıq axtarma qilü qalda özünə

Bacasından tüstüsü hey daransın dünyanın,

Kaftar qarı - içində qoy daransın dünyanın

Dünya deyil uşağın, bu ki, bəlli əzəldən

Onu niyə qucmusan ikiəlli əzəldən?!

Bu dünyanın üstünə çəkib qələm, şad yaşa!

Möhnətinə, dərdinə duyma ələm, şad yaşa!

Uzaq yola çıxırsan, mənzilin çox uzaqdır,

Azuqəni hazırla, son mənzil - ölüm haqdır.

Bu səhra yatağıdır, diyarıdır divlərin,

Məhşər yaxan təşnələr şikarıdır divlərin

Bir dirilik çeşməsi - ciyər qanı onlara,

Odlu günəş bəxş edib nəməkdanı onlara.

Tamahkarın ətindən kabab verər bu səhra,

Gözün duzlu suyundan şərab verər bu səhra.

Şoran düzü susuzluq nəməkdana döndərər,

Ödü suya döndərər, qəlbi qana döndərər.

Bir yolun ki, qorxusu bağrı yara həmişə,

Quldurları soxular karvanlara həmişə.

Alov dolar nəfəsə div yatağı bu çöldə,

Ürəkləri tövşüdər qəm otağı bu çöldə.

Hansı kəs ki, bu düzdə od içində yeriyib,

Ciyəritək qovrulub, ödü kimi əriyib

Dünya sənin məhşərin, gəzmə atəş üstə sən,

Cəhənnəmi verərək, cənnətini istə sən.

Qubar olar, toz olar gil heykəlin bir zaman,

Tapdaq olar ruzgara, bil, heykəlin bir zaman.

Külə dönər sənin də hamı kimi varlığın,

Yoxa çıxar məclislər şamı kimi varlığın.

Yaranmısan torpaqdan, dönməlisən torpağa,

Dönmə yerin başına, enməlisən torpağa.

Ayaqlayıb əzmə sən gəzənləri torpaqda.

Torpaq özü əzibdir əzənləri torpaqda.

Bu dünyadan heç zaman can aparan olmayıb,

Onun sonsuz yolunu sona varan olmayıb.

Başdan-başa tikandır, tikan üstə gəzmə sən.

Tikan batmaz ayağa tikan üstə gəzməsən.

Hər xətəri dəhşətdir bu dəhşətli məkanın,

Vahiməsi harda var bu vəhşətli məkanın?!

Beşgünlük mənzilini yıxar seli dünyanın,

Baharına yağıdır səmum yeli dünyanın.

MÜDRİK MÖBİDİN HEKAYƏTİ
Atəşpərəst bir möbid Hindistanı dolaşdı.

Bahar çağı ətirli gülüstanı dolaşdı.

Hər tərəfi naxışlı kaşanəydi gördüyü,

Cah-cəlallı diyardı, gör ki, nəydi gördüyü

Qönçə zalım fələktək hey qan içir doymayır,

Ömrü necə gödəkdir - yazıq lalə duymayır.

Göy çəmənin çırağı, məşəlidir gül-çiçək,

Qəndab qatıb meyinə - nəşəlidir gül-çiçək.

Yaralayıb öz oxu - can üstədir gül indi,

Söyüd qorxub canından, tökür başa gül indi.

Öz saçından bənövşə kəmsik salıb boynuna,

Xumar gözü nərgizin dirhəm səpir qoynuna.

Gül - firuzə, laləsə gövhər ovur çəməndə,

Solacaq, gülsələr də bircə hovur çəməndə.

Həyatları həyatda bircə ana bağlıdır,

Düşünən yox son günü, bu cahana bağlıdır.

Qoca möbid tərk etdi cənnət təki bu bağı,

Sonra da seyrə gəldi cənnətdəki bu bağı:

Köçüb bülbül, solub gül, gülşən varmı dolaşa?

Haray-həşir salıbdır qarğa-quzğun, dolaşa.

Behişt olub cəhənnəm, büsat zaya gedibdir,

Haman qəsrin qeysəri kəlisaya gedibdir.

Otlar necə yanıbsa - kül topası yerində.

Topa-topa tikanlar - gül topası yerində.

Vaxtsız solan güllərdən qəlbi qubar bağladı,

Puç varlığa gülərək öz halına ağladı.

Hansı varlıq əbədi qalan olub həyatda?

Hər varlığın həyatı talan olub həyatda.

Nə ki, sudan, torpaqdan baş qaldıran olubdur.

Öz başına axırda daş saldıran olubdur.

Xarabatın yolundan varmı məyər yaxşı yol?

Xarabata üz qaysam, hamı deyər: "Yaxşı yol."

Müdrikliyin qüdrəti görk elədi özünü,

Yaradanı tanıdı, dərk elədi özünü.

Vaqif oldu sirlərə, şübhələri sovuşdu,

Ülvi eşqin yolunda öz əslinə qovuşdu

Ey müsəlman, öyünmə, atəşpərəst deyilsən,

Bir günəşin eşqindən zərrəcə məst deyilsən.

Kaş ki, hindli möbidtək dərk edəsən dünyanı.

Bu dünyaya uymadan tərk edəsən dünyanı.

Nə vaxtadək gül kimi başda yaşar qürurun?

Beldə kəmər, başda tac, başdan aşar qürurun?

Öz əlinlə belindən aç kəməri gül kimi,

Dünya bələr qanına tac kəməri gül kimi.

Tacla kəmər canını salar lova cahanda, -

Xarabatın eşqinə ver girova cahan da.

Tacın varsa gül kimi, hələlikdir, hələlik!

Belə kəmər vurmağın köləlikdir köləlik!

Ağalıqdan, qulluqdan çalış azad yaşa sən,

Nizamitək ülviyyət mülkündə şad yaşa sən.

ON İKİNCİ SÖHBƏT

DÜNYA İLƏ VİDALAŞMAQ
Qalx ayağa, cahanla vidalaşıb köç daha,

Fitnə-fəsad yurdunda qala bilməz köç daha,

Köçməlisən yurdundan daha gözəl yurda sən,

At hücrəni, bir qapı aç üzünə burda sən.

Qəlbin ahla, gözlərin yaşla dolar bu yolda,

Könül aşın, göz yaşın sirdaş olar bu yolda.

Gözlərinin yaşını bu torpağa çiləsən,

Könül şahı comərddir, verər nəyi diləsən.

Dəvə kimi oynasan, yollar qucar köçəndə,

Tapdaq olsan fillərə, kollar qucar köçəndə.

Zərrə qədər halına hanı yanan dünyada?

Ülviyyətə qovuşar canı yanan dünyada.

Köçüb könül oxşayan arif kəslər haçandır,

Yalqızlıqdan ülviyyət səni səslər haçandır.

Xislətinlə çox da ki, çox zərifsən həyatda,

Yoxsa könül həmdəmin - tək, qəribsən həyatda.

Döndər qara torpaqda şəffaf suya qəlbini,

Bağla ülvi qayəyə, saf arzuya qəlbini.

Fənalığa uğrayıb talanınca varlığın,

Ayrılığın oduna qalanınca varlığın,

Qədəmini sidq ilə atmalısan mənzilə,

Atıb ağır yükünü çatmalısan mənzilə.

Dünya evi hədərdir, könül də bir məskənin,

Ucal uca göylərə, könüldədir məskənin.

Yuva sanma özünə can sıxan dar qəfəsi,

Ülvi eşqin yolunda parçala, yar qəfəsi.

Bu cızıqdan çıxmağa imkan hanı "mim" kimi,

Nicat verən deyildir, parçal tilsim kimi.

Şan-şan edən oxuyla yaralanma fələyin,

Sən özünü köləsi, qulu sanma fələyin.

Gündüz ilə gecənin gərdişindən uzaqlaş,

Öz əzəlki köləlik vərdişindən uzaqlaş.

Ehtiyatı unutma qədəm atsan haraya.

Qurtuluşa yol ara gedib çatsan haraya

Əməlinin qəlbini sıxmağını bir düşün.

Girməmişdən bir yerə çıxmağını bir düşün.

Atma xətər qoynuna görən gözlə özünü,

Yolundakı quyudan gözdə, gözlə özünü.

Seldə qalan bu qəsri çalış yara biləsən,

Fəlakətin əlindən can qurtara biləsən.

Zirək tülkü itlərdən daim qorxub qaçsa da,

Yuvasından çıxmağa iki deşik açsa da.

Qurtarmayıb ölümündən kələk onu yuvada,

Tüstüsüylə boğubdur fələk onu yuvada.

Uydun keyfə, şadlığa qəflətdə sən əzəldən.

Varlığını unutdun, qəflətdəsən əzəldən.

Əzəl günün hökmüdür bu darısqal dünyada:

Candan bezib gedənə deməz ki: "qal dünyada."

Yaradanın hökmünə əyməsən də boynunu,

Əyməlisən hamıtək bir gün sən də boynunu.

Yalnız qəlbin gözüylə seçməlisən bu yolu,

İki dünya yoludur, keçməlisən bu yolu.

Göydən yerə baxmadan, sürətli ol bu yolda.

Dönüb dala baxmadan, cürətli ol bu yolda.

Məslək eşqin - sovqatın, yaşa ülvi aləmdə,

Göz yaşların çeşmətək daşa ülvi aləmdə.

Can ləkəsiz gövhərdir, sədəfinə at onu,

Gil varlığı neylərsən, hədəfinə at onu.

Çox öldürüb sənintək munis kəsi bu fələk,

Səndən qolu güclünü, yenilməzi bu fələk.

Var gücünlə qolunu burmalısan düşmənin,

Kürəyini tez yerə vurmalısan düşmənin.

Onun elə hünəri, fəndi hanı qorxulu?

Nə qılıncı qorxulu, nə qalxanı qorxulu.

İlan deyil, ilantək qıvrılandır kəndiri,

Ülvi eşqin gücüylə qırılandır kəndiri.

Düşünmə ki, mümkünmü sındıra can şüşəni.

Bircə odlu ahınla sındırarsan şüşəni.

Comərd insan canında zər odunu söndürüb,

Şirin dillə düşmənin hər odunu söndürüb.

Öyün bilik çeşməsi nur saçan könüllə sən,

Günəş kimi, düşməni öldür nurla, güllə sən.

İKİ RƏQİB ALİMİN HEKAYƏTİ
İki alim yaşardı hikmət evi dünyada,

Höccət başdan aşardı hikmət evi dünyada.

Hər biri "mən", "mən" dedi, "sən", "sən" deyən olmadı,

Bu mənzilin sahibi "sənsən" deyən olmadı.

İki deyil yaradan, tanrı təkdir dünyada.

Bir baş varkən, ikinci nə gərəkdir dünyada?

İki Cəmşid bir yerdə dövran sürə bilərmi?

İki qılınc bir qına, söylə, girə bilərmi?

Bir-birinə qənimtək kələk qurdu alimlər,

"Hikmət evi mənimdir" deyib durdu alimlər.

Hikmət evi çevrildi kin-ədavət evinə,

Biri köçsün, ev dönsün bir ədalət evinə.

Canla, başla girişdi iki yağı köçməyə.

Hazırlaşdı hər biri toran çağı köçməyə.

Dedilər ki, bu evdən köçsək daha yaxşıdır,

İki şərbət düzəldib içsək daha yaxşıdır.

Bir görək ki, kim kimə yağıdan da betərdir,

Görək kimin şərbəti ağıdan da betərdir.

İki hikmət mülkündə qala bilək hünərlə,

Bir bədənə iki can ala bilək hünərlə.

Biri zəhər düzəltdi - beyni-başı yandıran,

Üfunəti, qoxusu qara daşı yandıran.

Verib dedi: "Nuş eylə, nəşə verən meydi bu,

Zəhər deyil, şərbətdən daha şirin şeydi bu."

Şirürəkli bildi ki, qatıb meyə ağını,

Alıb çəkdi başına şərbət deyə ağını.

Çimmək üçün qaynatdı nuşgiyanı əlüstü,

Tiryək kəsdi zəhəri, hər ziyanı əlüstü.

Pərvanətək yansa da yenə qanad açdı o,

Hər məclisə şam kimi öz nurunu saçdı o.

Gül bağından gül dərdi, yaman güldü düşmənə,

Zəhər deyil, qıydığı haman güldü düşmənə.

Qəniminə uzatdı qoxuduğu o gülü.

Püfləyərək bir əfsun oxuduğu o gülü.

Nifrətiylə yağıya o, yağıdan betərdi,

Gülündəki hər tikan o ağıdan betərdi.

Əfsunlu gül ruhunu sıxdı, sıxdı yağının,

Vahimədən, qorxudan canı çıxdı yağının.

Dərdə əlac tapan kəs gülən oldu həyatda,

Bircə güldən qorxan kəs ölən oldu həyatda.

Yer üzünün bağında bir gül hanı əzəldən,

Ləçəyinə hopmasın insan qanı əzəldən?!

Bu zəmanə bağının baharısan dünyada,

Qəm mülkünün sevimli nigarısan dünyada.

Ağzına qara daş bas ağız açan torpağın,

Dolduracaq ümmanı, söylə, haçan torpağın?!

Bu ümmanın qoynunda oldu gəmin puç daha,

Bu xarabat mülkündən, bu torpaqdan uç daha.

Nə Günəşi, nə Ayı hünərinlə say göydə,

Daldalansın kölgəndə Günəş göydə, Ay göydə.

Göy çadırda Ay göyün dilbəridir, dilbəri,

İbrahimin sevdiyi bir pəridir, bir pəri.

Gündüzünü gecəyə döndəribdi bu fələk,

Ülviyyətdən gör hara göndəribdi bu fələk.

Günəş qəlbin nur saçsın gündüzünə cahanda,

Həsrət qalma gecətək gün üzünə cahanda

Gözdən arzu gülabı çiləməyi unutma,

Qara gündə ağ günü diləməyi unutma

Halallıqla yaşayıb ucal gözdə dağ kimi

Son mənzildə tərəzi çəkər səni yağ kimi.

Məsləkinlə qolunda qüvvət duysan əyər sən,

Ədalət mizanını sanma tükcə əyərsən.

Heç bir hünər sahibi - comərd insan dünyada

Məsləkini dünyaya satmaz, inan, dünyada.

Sənin kimi dünyaya salmaz meyil Nizami.

Sən uysan da dünyaya, uyan deyil Nizami.