Zasady leczenia nieoperacyjnego skolioz idiopatycznych – wskazówki oparte o zalecenia sosort 2006 (Society on Scoliosis Orthopaedic and Rehabilitation Treatment) Conservative Management of Idiopathic Scoliosis

PO DZIAŁ  LO KA LI ZA CYJ nY

Po zo sta łe  naj bar dziej  zna ne  z obec nie  sto so wa -

nych  po dzia łów  sko lioz  idio pa tycz nych  opie ra ją  się

na lo ka li za cji  ana to micz nej  de for ma cji  krę go słu pa

uwzględ nia ją cej  je dy nie  płasz czy znę  czo ło wą.  Sto -

so wa ne  są  też  po dzia ły  uwzględ nia ją ce  trój płasz czy -

zno wy  cha rak ter  de for ma cji.

Po dział  opra co wa ny  przez  Pon se tie go  w opar ciu

o Schul thes sa  [2]  wy ró żnia  czte ry  za sad ni cze  ty py  sko -

lioz: pier sio we,  lę dźwio we,  pier sio wo-lę dźwio we  i po -

dwój ne.  Jest  on  sto so wa ny  za rów no  w le cze niu  za cho -

waw czym,  jak  i w kla sy fi ka cji  sko lioz  do za bie gów

ope ra cyj nych.  Dla  ce lów  pla no wa nia  przed ope ra cyj ne -

go  uży wa ne  są  po nad to  dwie  kla sy fi ka cje  sko lioz  idio -

pa tycz nych  opar te  o ana to micz ną  lo ka li za cję  de for ma -

cji  krę go słu pa.  Są  to  kla sy fi ka cja  Len ke  [19]  oraz  star -

sza  i rza dziej  sto so wa na kla sy fi ka cja  Kin ga  [22]. 

RY ZY KO  PRO GRE SJI  SKO LIO ZY

IDIO PA TYCZ nEJ  – HI STO RIA 

nA TU RAL nA

Sko lio za idio pa tycz na mo że  wy stą pić  w ka żdym

okre sie  wie ku  roz wo jo we go,  szcze gól nie  czę sto  po -

ja wia  się  w okre sach  przy śpie szo ne go  wzra sta nia  –

mię dzy 6. a 24. mie sią cem ży cia, 5. a 8. ro kiem ży -

cia oraz mię dzy 11. a 14. ro kiem ży cia [2]. Naj więk -

sza  zmia na tem pa  roz wo ju  skrzy wie nia  krę go słu pa

wy stę pu je  na po cząt ku  okre su  doj rze wa nia  [23,24]

(w ska li  Tan ne ra,  oce nia ją cej  trze cio rzę do we  ce chy

płcio we okres ten od po wia da fa zie S2 i P2 u dziew -

cząt oraz T2 i P2 u chłop ców) [25]. Po kwi ta nio wy

skok  wzro sto wy  roz po czy na się  od przy śpie szo ne go

przy ro stu  dłu go ści  koń czyn,  co  po wo du je  cza so wą

nie pro por cjo nal ność  syl wet ki  (dłu gie  koń czy ny

– krót ki  tu łów).  W dru giej  fa zie  przy rost  dłu go ści  do -

ty czy  szkie le tu  osio we go  – jest  to  okres  naj więk szej

pro gre sji  sko lio zy  idio pa tycz nej.  Po oko ło 2/3  cza su

obej mu ją ce go  ca ły  okres  sko ku  po kwi ta nio we go

u dziew cząt  wy stę pu je  pierw sza  mie siącz ka,  co  świad -

CLASSIFICATIOn BY SITE

The remaining, most common classifications of

idiopathic scoliosis are based on the anatomical site

of the spinal deformity in the frontal plane only.

There are also classifications which account for the

three-plane nature of deformity.

A classification developed by Ponseti (basing on

Schulthess’ work) [2] distinguishes four major types

of scoliosis: thoracic, lumbar, thoraco-lumbar and S-

shaped. This classification is used both in conserva -

tive treatment and in pre-operative classification of

scolioses. Moreover, two other classifications of idio -

pathic scoliosis based on anatomical site of spinal

deformity are used in preoperative planning. They

are the classification of Lenke [19] and an older and

more rarely used one – classification of King [22]. 

RISK OF IDIOPATHIC SCOLIOSIS

PROGRESSIOn –nATURAL 

HISTORY 

Idiopathic scoliosis (IS) may develop at any time

during childhood and adolescence. It is most com -

mon in periods of growth spurt – between 6 and 24

months, 5 and 8 years and 11 and 14 years of life [2].

The rate of development of spinal curvature changes

the most rapidly at the beginning of puberty [23, 24].

According to the Tanner scale, which assesses

tertiary sex characteristics, this period corresponds to

stage S2 and P2 in girls and T2 and P2 in boys [25].

The pubertal growth spurt beings with accelerated

longitudinal growth of limbs, which causes a tem -

porary disproportion of the body (long limbs and

short trunk). Then longitudinal growth is seen in the

axial skeleton. It is the period of the most marked

progression of IS. After approx. 2/3 of the period of

pubescent growth spurt, girls experience menarche,

which indicates a slow, gradual decrease in the risk

of scoliosis progression:

Tab. 1. Podział skolioz ze względu na wielkość kąta Cobba

Tab. 1. Classification of scoliosis based on the value of Cobb angle

czy  o po wol nym,  stop nio wym  zmniej sza niu  ry zy ka

pro gre sji  sko lio zy.

Ry zy ko pro gre sji jest tym więk sze im więk szy

sto pień  utra ty  fi zjo lo gicz nej  ki fo zy  pier sio wej  oraz

im  więk szy  jest  kąt  Cob ba  w mo men cie  roz po zna nia.

Bun nell  stwier dza,  że  na po cząt ku  doj rze wa nia

w sko lio zach 10-stop nio wych  ry zy ko  pro gre sji  wy -

no si 20%,  dla  sko lioz 20-stop nio wych  – 60%,  a dla

30-stop nio wych  aż 90%.  W wie ku  szczy to we go

przy ro stu  wy so ko ści  cia ła  (13  lat  wg  wie ku  kost ne go

u dziew cząt)  ry zy ko  pro gre sji  wy no si  od po wied nio

– 10%, 30%  i 60%.  W koń co wej  fa zie  okre su  doj rze -

wa nia  (test  Ris se ra  osią ga  mi ni mum 2)  ry zy ko  pro -

gre sji  de for ma cji  jest  zde cy do wa nie  mniej sze  i wy -

no si  od po wied nio  – 2%  dla  sko lioz 10-stop nio wych,

20%  dla 20-stop nio wych  oraz 30%  w sko lio zach 30-

stop nio wych  [26].  Pro gno za pro gre sji  jest  ko rzyst -

niej sza  u chłop ców.

Dla  wy tycz nych  SO SORT  pro gno zo wa na oce na

ry zy ka  pro gre sji  sko lio zy  idio pa tycz nej  opar ta  jest

na współ czyn ni ku  Lon ste ina  i Carl so na (Ryc. 2).  Zo -

stał  on  sfor mu ło wa ny  na pod sta wie  ob ser wa cji  pro -

gre sji  de for ma cji  u 752  pa cjen tów,  w tym 575  dziew -

cząt  i 152  chłop ców.  Współ czyn nik  pro gre sji  jest

wy li cza ny  na pod sta wie  wiel ko ści  ką to wej  skrzy wie nia

wg  Cob ba,  wskaź ni ka  Ris se ra  oraz  wie ku  chro no lo -

gicz ne go  dziec ka  w la tach,  we dług  wzo ru  [27].  Uży ty

Cobb angle – 3 x Risser coefficient

Factor of progression =      

chronological age

The risk of progression rises with more severe

loss of physiological thoracic kyphosis and higher

Cobb angles at diagnosis of IS. Bunnell reported that

the risk of progression at the beginning of puberty is

20% in 10° scoliosis, 60% in 20° scoliosis, and as

much as 90% in 30° scoliosis. At the age of peak

height growth (13 years of osseous age in girls) the

risk of progression is 10%, 30% and 60%, respect -

ively. During the final stage of puberty (at least

Risser grade II) the risk of deformity progression be -

comes considerably lower, falling to 2% in 10° sco -

liosis, 20% in 20° scoliosis and 30% in 30° scoliosis

[26]. The prognosis regarding IS progression is more

optimistic for boys.

The SOSORT guidelines are based on the Lon -

stein and Carlson factor of progression for the as -

sessment of the risk of idiopathic scoliosis (Fig. 2). It

has been formulated on the basis of follow-up of

deformity progression in 752 patients (575 girls and

152 boys). The factor of progression is calculated on

the basis of the value of Cobb angle, Risser grade and

chronological age of the child in years, accord ing to a

formula [27]. The Risser coefficient used in the

Ryc. 2. Współczynnik progresji według Lonsteina i Carlsona [25] i sposób jego wykorzystania dla optymalizacji doboru metody

leczenia nieoperacyjnego skoliozy idiopatycznej

Fig. 2. Lonstein and Carlson factor of progression [25] - its use for optimization of selection of method of non-operative treatment

in idiopathic scoliosis

we  wzo rze  wskaź nik  Ris se ra  wy zna czo ny  jest  w ory gi -

nal ny  spo sób  [28],  a nie  w eu ro pej skiej  mo dy fi ka cji

[29].  Spo sób  ob li cze nia  współ czyn ni ka  pro gre sji:

kąt Cobba – 3 x wskaźnik Rissera

Współczynnik progresji =      

wiek chronologicznye

Po ten cjał  pro gre syw ny  sko lio zy  idio pa tycz nej  wy -

czer pu je  się  po za koń cze niu  ro śnię cia  krę go słu pa.

W wie ku  do ro słym  sko lio za idio pa tycz na mo że  się

po więk szać,  ale  na dro dze  na ra sta ją cych  znie kształ -

ceń  kost nych  oraz  za pa da nia  się  krę go słu pa.  Jest  to

zja wi sko  ob ser wo wa ne  zwłasz cza  w sko lio zach

z wiel ko ścią  ką to wą  prze kra cza ją cą 50°;  mniej sze

sko lio zy  idio pa tycz ne  po zo sta ją  czę sto  sta bil ne,  zwłasz -

cza gdy kąt Cob ba nie prze kra cza 30° [26,30,31].

CE LE  PO STĘ PO WA nIA 

ZA CHO WAW CZE GO 

Ce le  le cze nia  za cho waw cze go  sko lioz  idio pa tycz -

 nych  mo żna  roz pa try wać  w dwóch  aspek tach  – mor -

fo lo gicz nym  oraz  czyn no ścio wym.  Oba  ele men ty

sta no wią  o ja ko ści  ży cia  cho re go.

Pod sta wo we  ce le  kom plek so we go  le cze nia  za cho -

 waw cze go  sko lioz  idio pa tycz nych:

1. Za trzy ma nie  pro gre sji  skrzy wie nia  w okre sie  doj -

rze wa nia.

2. Za po bie ga nie  lub  le cze nie  dys funk cji  ukła du  od -

de cho we go.

3. Za po bie ga nie  lub  le cze nie  ze spo łów  bó lo wych

krę go słu pa.

4. Po pra wa  wy glą du  po przez  ko rek cję  po sta wy.

Ad. 1.  Uwa ża  się,  że  li kwi da cja  po wsta łej  sko lio -

zy  idio pa tycz nej  przy uży ciu  obec nych  tech nik  le -

cze nia  za cho waw cze go  nie  jest  mo żli wa.  Osią gal ne

i za zwy czaj  wy star cza ją ce  jest  za ha mo wa nie  dal szej

pro gre sji. 

Ad. 2.  Aspekt  mor fo lo gicz ny  de for ma cji  wią że

się  ści śle  z aspek tem  funk cjo nal nym.  W za le żno ści  od

wiel ko ści  oraz  lo ka li za cji,  skrzy wie nie  wpły wa  na

funk cjo no wa nie  ukła du  od de cho we go.  Naj bar dziej

uchwyt ne  zmia ny  w ob rę bie  ukła du  od de cho we go

wy wo łu ją  skrzy wie nia  w czę ści  pier sio wej  krę go słu -

pa.  Opi sy wa ne  są  rów nież  zmia ny  w przy pad ku  in -

nych  lo ka li za cji  sko lioz  (pier sio wo -lę dźwio we).

O wiel ko ści  za bu rzeń  funk cjo nal nych  de cy du ją  dwa

czyn ni ki:  za bu rze nia  w me cha ni ce  klat ki  pier sio wej

[32] oraz wiel kość „gar bu we wnętrz ne go” [33], ści -

śle  za le żna  od stop nia  utra ty  fi zjo lo gicz nej  ki fo zy

pier sio wej  [34].  Oba  czyn ni ki  przy czy nia ją  się  do

po wsta nia  zmian  o cha rak te rze  re stryk cyj nym.  W ba -

da niach  czyn no ścio wych  istot ne  za bu rze nia  są

stwier dza ne  u cho rych,  u któ rych  skrzy wie nie  osią ga

formula is calculated as originally described [28]

rather than according to the European modification

[29]. The factor of progression is calculated as follows:

There is no potential for progression of idiopathic

scoliosis after the spinal growth is complete. In adult -

hood, IS may intensify as a result of progressive

osseous deformities and collapsing of the spine. This

phenomenon is reported especially in scolioses more

severe than 50°. Less severe idiopathic scolioses

often remain stable, especially those with the Cobb

angle below 30° [26, 30, 31].

THE AIMS OF COnSERVATIVE

TREATMEnT 

The aims of conservative treatment of idiopathic

scoliosis may be divided into two groups: morpho lo -

gical and functional. Both aspects determine pa 

-

tients’ quality of life.

Basic objectives of comprehensive conservative

treatment of IS are:

1. to stop curve progression at puberty,

2. to prevent or treat respiratory dysfunctions,

3. to prevent or treat spinal pain syndromes,

4. to improve the appearance via postural correc -

tion,

Ad.1. It is believed that it is impossible to fully

eradicate idiopathic scoliosis with the conservative

treatment techniques available at present. It is pos -

sible and usually sufficient to prevent further pro -

gression. 

Ad.2. The morphological aspect of the deformity

is closely related to the functional aspect. Depending

on its degree and location, the curvature affects res -

pi 

ratory function. The most prominent changes

within the respiratory system are produced by curva -

tures of the thoracic spine. Respiratory sequelae have

also been reported in patients with scoliotic curves

elsewhere (thoracolumbar). Two factors contribute to

the severity of functional disorders: disorders of the

mechanics of the chest [32] and the size of “internal

prominence” [33] which is closely related to the

degree of loss of physiological thoracic kyphosis

[34]. Both factors are responsible for the occurrence

of restrictive abnormalities. On functional assess ment,

significant disorders are reported in patients with

60°-80° Cobb angle curvatures. There have been iso -

lated reports of death in the setting of chronic re -

spiratory insufficiency in patients with severe idio -

wiel kość 60° -80°  wg  Cob ba.  W li te ra tu rze  mo żna

zna leźć  opi sy  po je dyn czych  przy pad ków  zgo nów

w na stęp stwie  prze wle kłej  nie wy dol no ści  od de cho -

wej  u cho rych  z bar dzo  du ży mi  skrzy wie nia mi  idio -

pa tycz ny mi.  Opi sy  ka zu istycz ne  przed sta wia ją  rów -

nież  zmia ny  w ukła dzie  ser co wo -na czy nio wym  u cho -

rych ze sko lio za mi  idio pa tycz ny mi.  Są  to  zmia ny

wtór ne  w sto sun ku  do pa to lo gii  po wsta łej  w ukła dzie

od de cho wym  („ser ce  płuc ne”).  Do dat ko wo,  w przy -

pad ku  sko lioz  idio pa tycz nych  wcze sno dzie cię cych

i dzie cię cych  bar dzo  istot nym  ele men tem  jest  za po -

bie ga nie  pro gre sji  de for ma cji  przed ukoń cze niem  roz -

woju  płuc.  Uwa ża  się,  że  ukoń cze nie  mor fo lo gicz ne -

go  roz wo ju  płuc,  obej mu ją ce go  ilo ścio wy  przy rost

pę che rzy ków  płuc nych,  na stę pu je  oko ło 8.  ro ku  ży -

cia.  Za nied ba nia  w tym  okre sie  po wo du ją  trwa łe  zmia -

ny  mor fo lo gicz ne  w ukła dzie  od de cho wym.[35-48]

Ad. 3.  Cho rzy  ze  sko lio zą  w ży ciu  do ro słym  cier -

pią  na do le gli wo ści  bó lo we  krę go słu pa,  któ re  wy stę -

pu ją u nich istot nie czę ściej niż w gru pie osób bez

sko lioz;  istot ne  sta ty stycz nie  ró żni ce  od no to wa no

już  w gru pie  dwu dzie sto kil ku lat ków.  W po nad czter -

dzie sto let niej  ob ser wa cji  za re je stro wa no  trzy krot nie

częst sze  wy stę po wa nie  do le gli wo ści  bó lo wych  o cha -

rak te rze  prze wle kłym  i po nad dwu dzie sto krot nie  czę -

st sze  wy stę po wa nie  sil ne go,  prze szy wa ją ce go  bó lu

w gru pie  osób  z nie le czo ną  sko lio zą  idio pa tycz ną

w sto sun ku  do gru py  kon tro l nej.  Praw do po dob nie  wy -

stę po wa nie  do le gli wo ści  bó lo wych  ma  cha rak ter

wie lo czyn ni ko wy.  [31,49-62]

Ad. 4. Istot ny wpływ na ja kość ży cia ma ją od czu -

cia  es te tycz ne  oraz  ak cep ta cja  wła sne go  wy glą du.  Wa -

żnym  za da niem  le cze nia  za cho waw cze go  jest  ko rek -

cja  wi zu al na ze wnętrz nej  de for ma cji  tu ło wia  wy ni ka -

ją cej  ze  sko lio zy.  Oce nę  efek tów  le cze nia  mo żna

oprzeć  na su biek tyw nej  oce nie  wi zu al nej  al bo  w opar -

ciu  o opra co wa ne  wskaź ni ki  oce ny  wi zu al nej  [63]  lub

pa ra me try  ba da nia  to po gra fii  po wierzch nio wej  [64].

SPO SO BY  ZA CHO WAW CZE GO 

LE CZE nIA  SKO LIOZ 

IDIO PA TYCZ nYCH 

W le cze niu  za cho waw czym  sko lioz  idio pa tycz -

nych  za sto so wa nie  znaj du je  le cze nie  gor se to we  oraz

ró żne  me to dy  ki ne zy te ra pii,  uzu peł nio ne  ele men ta mi

fi zy ko te ra pii.  Gor se ty  ko rek cyj ne  wpły wa ją  na hi -

sto rię  na tu ral ną  s.  i.  po przez  za ha mo wa nie  pro gre sji

skrzy wie nia  [65].  Ra my  te go  ar ty ku łu  nie  po zwa la ją

na cha rak te ry sty kę  i po rów na nie  dzia ła nia  współ cze -

śnie  sto so wa nych  gor se tów  ko rek cyj nych,  wśród  któ -

rych  ja ko  naj po pu lar niej sze  na le ży  wy mie nić  Che ne -

au,  Spi ne -Cor,  Bo ston  i Mil wau kee.  We dług  opi nii

eks per tów  le cze nie  gor se to we  po win no  być  za sto so -

pathic curvatures in the literature. Case studies also

describe abnormalities in the cardiovascular system

of scoliotic patients. They are secondary to the respi -

ratory pathologies (“cor pulmonale”). Additionally,

in infantile and juvenile idiopathic scoliosis, it is

very important to prevent deformity progression

before lung development is complete. It is believed

that morphological lung development, including growth

in the number of alveoli, is complete around the age

of 8. Any negligence during this period leads to per -

manent morphological pathologies within the

respiratory system [35-48].

Ad.3. Scoliotic adults suffer from spinal pain,

which they experience much more frequently than

non-scoliotic adults. Statistically significant diffe 

-

rences are already noted in people between 20 and 30

years of age. In a follow-up study of over 40 years’

duration, three-fold higher prevalence of chronic

pain-related complaints and over twenty-fold higher

incidence of severe and darting pain in a group of

people with untreated idiopathic scoliosis compared to

a control group. The occurrence of pain-related com -

plaints is probably of multifactor origin [31,49-62].

Ad.4. Quality of life is significantly affected by

aesthetic sensation and acceptance of one’s appea -

rance. Therefore visual correction of a scoliosis-

related external trunk deformity is an important issue

in conservative treatment. The assessment of the ra -

peutic outcomes may be based on subjective visual

assessment, on specially developed indices of visual

evaluation [63] or on parameters of surface topo 

-

graphy assessment [64].

METHODS OF COnSERVATIVE

TREATMEnT OF IDIOPATHIC

SCOLIOSIS 

Conservative treatment of idiopathic scoliosis in -

cludes bracing and various methods of kinesitherapy

with elements of physical therapy. Bracing influ 

-

ences the natural history of IS through blocking the

curve progression [65]. The scope of this paper does

not include the characterisation and comparison of

the features of currently used braces, such as the

Che 

neau, Spine-Cor, Boston i Milwaukee, to list

only the most popular. According to experts, bracing

should be accompanied by kinesitherapy [66]. At

present there is no scientific evidence to support the

wa ne  łącz nie  z ki ne zy te ra pią  [66].  W chwi li  obec nej

brak  do wo dów  na uko wych  na sku tecz ność  jed nej

wy bra nej  me to dy  ki ne zy te ra peu tycz nej,  gdyż  brak

jest  pu bli ka cji  speł nia ją cych  kry te ria  Evi den ce  Ba -

sed  Me di ci ne.  Głów ną  wska zów ką  w za kre sie  sto so -

wa nia  ki ne zy te ra pii  jest  kon sen sus  eks per tów  SO -

SORT  opra co wa ny  na kon fe ren cji  w Me dio la nie

w 2005  r.  Więk szość  uczest ni ków  te go  spo tka nia

(97%)  uzna ła  za naj wa żniej szy  ele ment  ki ne zy te ra pii

sko lioz  ćwi cze nia  czyn ne  pro wa dzą ce  do trój płasz -

czy zno wej  ko rek cji  de for ma cji.

For ma  pro wa dzo nej  te ra pii  za cho waw czej  mo że

przy brać  ró żne  po sta ci:  w przy pad ku  za sto so wa nia

spe cjal nych  me tod  ki ne zy te ra peu tycz nych  ko niecz ne

jest  le cze nie  w wa run kach  sta cjo nar nych  (Sta cjo nar -

na In ten syw na Re ha bi li ta cja,  SIR),  zwłasz cza  w po -

cząt ko wym  okre sie,  w ce lu  na ucze nia  cho re go  i je go

opie ku nów  wy ko ny wa nia  ćwi czeń.  Okres  te ra pii

pro wa dzo nej  w ten  spo sób  za le ży  od stop nia  trud no -

ści  me to dy,  zdol no ści  mo to rycz nych  cho re go,  za an -

ga żo wa nia  opie ku nów  i wy no si  zwy kle 3-4  ty go dnie.

Na stęp nie  wska za ne  jest  okre so we  (1-2  ra zy  do ro -

ku)  po wta rza nie  kom plek so wej  re ha bi li ta cji  w wa -

run kach  sta cjo nar nych  w po by tach 1-3  ty go dnio wych,

za le żnie  od po trzeb  i mo żli wo ści,  w ce lu  przy po mnie -

nia  i we ry fi ka cji  me tod  te ra peu tycz nych.  W przy pad -

ku  le cze nia  gor se to we go  po win na ist nieć  mo żli wość

do ko na nia  po pra wek  w gor se cie  lub  je go  zmia ny;

cho re go  na le ży  na uczyć  ćwi czeń  w gor se cie. 

Le cze nie  za cho waw cze  w wa run kach  am bu la to -

ryj nych  (Fi zjo te ra pia  Am bu la to ryj na,  FA)  pro wa dzo -

ne  jest  w opar ciu  o sys te ma tycz ną  kon tro lę  le kar ską

i mo dy fi ka cję  za le ceń,  za le żnie  od po trzeb.  W ra -

mach  po stę po wa nia  pro wa dzo na jest  fi zjo te ra pia

w ce lu  utrwa le nia  umie jęt no ści  wy ko ny wa nia  ćwi -

czeń  (co dzien nie,  kil ka  ra zy  w ty go dniu),  pro wa dzo -

na jest  też  uzu peł nia ją ca  fi zy ko te ra pia  oraz  edu ka cja

i psy cho te ra pia,  za le żnie  od mo żli wo ści  pro wa dzo -

na przez  fi zjo te ra peu tę  lub  wspól nie  z psy cho lo giem.

Pod sta wo wą  for mą  am bu la to ryj nej  te ra pii  za cho -

waw czej  sko lioz  pro gre syw nych  jest  no sze nie  gor se -

tu  ko rek cyj ne go  oraz  ćwi cze nia  re ali zo wa ne  w do mu

sa mo dziel nie  pod nad zo rem  wy szko lo nych  opie ku -

nów  lub  pod nad zo rem  fi zjo te ra peu ty.  Ja kość  sto so -

wa ne go  le cze nia  za le ży  od czę sto ści  oraz  po praw no -

ści  w wy ko ny wa niu  ćwi czeń.  Ak tu al nie  bra ku je  pre -

cy zyj nych  za le ceń  w tym  za kre sie.  Ukie run ko wa nie

fi zjo te ra pii  w sko lio zach  wy ni ka  z przyj mo wa nia

jed nej  z naj bar dziej  praw do po dob nych  teo rii  wy ja -

śnia ją cej  etio lo gię  te go  scho rze nia  – za bu rzeń  rów -

no wa gi  ner wo wo–mię śnio wej.  Dla te go  też  pro po nu -

je  się  roz wa żne  i umie jęt ne  po łą cze nie  re ha bi li ta cji

od dzia łu ją cej  na układ  ner wo wy  – ste ru ją cy  oraz  na

układ  sta tycz no  – dy na micz ny  krę go słu pa. 

efficacy of one selected kinesitherapeutic method,

because there are no studies which meet the criteria

of Evidence Based Medicine. The main guideline as

to the implementation of kinesitherapy is the con sen -

sus of SOSORT experts developed during a con 

-

ference in Milan in 2005. Most participants of this

conference (97%) considered active exercises lead -

ing to three-plane deformity correction to be the

most important element of scoliosis kinesitherapy.

The form of conservative treatment may differ:

the implementation of special kinesitherapeutic me -

thods necessarily involves hospital-based treatment

(Stationary Intensive Rehabilitation, SIR), especially

at the beginning, in order to teach the patient and his

caregivers how to perform exercises properly. The

duration of such a therapy is usually 3-4 weeks.

How ever, this period depends on the degree of dif -

ficulty of the particular method, motor ability of the

patient and the caregivers’ commitment. Then it is

advised to repeat comprehensive rehabilitation in the

in-patient setting periodically (once or twice a year)

for 1-3 weeks, depending on the patient’s needs and

abilities, in order to remind the patient of proper

technique and verify the utility of therapeutic me -

thods. In the case of bracing treatment, there should

be a possibility of making improvements in the brace

or replacing it. Also, the patient ought to be taught

how to exercise in a brace. 

Conservative outpatient treatment (Outpatient

Physiotherapy, OP) is based on systematic medical

monitoring and modification of management recom -

mendations, depending on the needs. This type of

treatment involves physiotherapy, which aims to

con solidate exercise patterns (daily, several times a

week), complementary physical therapy, education

and psychotherapy conducted by the physiotherapist,

if possible, in co-operation with a psychologist. The

basic form of outpatient conservative treatment of

pro 

gressive scoliosis is wearing a brace and per 

-

forming exercises at home on one’s own under the

supervision of trained caregivers or a physio thera -

pist. The quality of treatment is closely connected to

the frequency and proper performance of exercises.

Precise guidelines in this area are currently una 

-

vailable. The direction of physiotherapy in scoliosis

stems from the reliance on one of the most probable

theories concerning the aetiology of this condition,

namely that IS is a disorder of neuro-muscular equi -

librium. Therefore therapists are advised to sensibly

and skillfully combine rehabilitation techniques that

influence the controlling nervous system and static-

dynamic system of the spine. 

A common feature of all forms of conservative

treatment is the need to actively involve the patient

Ce chą wspól ną dla wszyst kich form le cze nia za -

cho waw cze go  jest  ko niecz ność  uzy ska nia  współ pra -

cy  cho re go  i je go  opie ku nów  [67].  Z te go  po wo du

istot nym  ele men tem  te ra pii  za cho waw czej  jest  edu -

ka cja,  psy cho te ra pia,  sys te ma tycz na kon tro la  efek -

tów,  oce na po zio mu  współ pra cy  cho re go,  we ry fi ka -

cja  i mo dy fi ka cje  w za kre sie  sto so wa nych  me tod,

do ko ny wa ne  w trak cie  te ra pii.  W ce lu  osią gnię cia

naj lep szych  wy ni ków  le cze nie  za cho waw cze  po win -

no  być  pro wa dzo ne  przez  do świad czo ny  ze spół  te ra -

peu tycz ny  skła da ją cy  się  z le ka rza,  fi zjo te ra peu ty,

tech ni ka  or to pe dycz ne go  i psy cho lo ga.  W pro wa dze -

niu  te ra pii  za cho waw czej  istot ną  ro lę  peł nią  gru py

wspar cia  oraz  fo ra  in ter ne to we.