ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
http://www.newjournal.org/
Выпуск журнала № – 19
Часть–10_ Апрель–2023
11
2181-3187
ELLIPSNING OPTIK XOSSALARI VA ULARNING HAYOTGA
TADBIQI
Xudoyshukurova Ruxsora Shuxrat qizi
Sayfullayeva Iroda Anvar qizi
O‘zMU Jizzax filiali, Amaliy matematika fakulteti talabalari
Sharipova Sadoqat Fazliddinovna
Ilmiy rahbar, O‘zMU Jizzax filiali kata o‘qtuvchisi
Annotasiya. Ellips o‘zining egriligi va tayorlangan materialining sinish
ko‘rsatkichiga qarab linza yoki prizmalar vazifasini bajarishi mumkin.
Ellipsni
sayyorlar orbitalarida, teleskoplarda, mikroskoplarda, kameralarda
va shu kabi optik
asboblarda ko‘rishimiz mumkin. Ushbu ishda aynan ellipsning optic xossalari
o‘rganilgan.
Abstract. Ellipses act like lenses or prisms, depending on their curvature and the
refractive index of the material from which they originated. We see many ellipses in
the orbits of the planets, telescopes, microscopes, cameras
and existing optical
instruments.
Аннотация. Эллипсы могут действовать как линзы или призмы в
зависимости от их кривизны и показателя преломления материала, из которого
они сделаны. Мы можем увидеть эллипс на орбитах планет, телескопах,
микроскопах, камерах и подобных оптических приборах.
Kalit so‘zlar:
kanonik tenglama, o‘qlar, fokus, ekssentrisent, direktrisa, markazi,
simmetriya o‘qi.
Elips - bu geometrik shakl boʻlib, tuximsimon koʻrinishga egadir. Uning ikkita
markazlashtirilgan nuqtasi va ellipsning eng uzun diametrini o‘lchaydigan katta o‘qi
va eng qisqa diametrini o‘lchaydigan kichik o‘q mavjud. Ellipslar odatda matematika,
san'at va dizaynning ko‘plab sohalarida uchraydi. Ulardan sayyoralar orbitalarini,
ayrim barglarning shaklini va hatto arxitekturada egri chiziqlar va kamarlarni qurishda
foydalanish mumkin. Elipsning o‘lchami, nisbati, materiali va atrof-muhit kabi turli
omillarga qarab turli xil optik xususiyatlarni namoyon qilishi mumkin.
Agar ellips
yuqori sindirish ko‘rsatkichiga ega shaffof materialdan yasalgan bo‘lsa, u yorug'lik
nurlarini egib, ularni xuddi qavariq linzalar kabi nuqta yoki chiziqqa qaratishi mumkin.
Bu xususiyat teleskoplar, mikroskoplar va kameralar kabi turli optik asboblarda
ishlatiladi. Elips silliq va silliq sirtga ega bo‘lsa, yorug'lik nurlarini ham aks ettirishi
mumkin. Yoritilgan yorug'lik ellipsning tushish burchagi va sirt tuzilishiga qarab tasvir
hosil qilishi yoki turli yo‘nalishlarda tarqalishi mumkin.
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
http://www.newjournal.org/
Выпуск журнала № – 19
Часть–10_ Апрель–2023
12
2181-3187
Ellips fokuslaridan birida joylashgan manbadan keladigan yorug'lik
u orqali
keladigan nurlar ikkinchi fokusda kesishadigan tarzda joylashadi. Ellipsning ichida
joylashgan lampochkadan chiqqan nurlar bir vaqtning o‘zida ikkinchisining fokusida
yig’ilada.
https://etudes.ru/sketches/ellipse-optic-property/
Ellips fokuslaridan tashqarida joylashgan manbadan keladigan yorug'lik esa u orqali
hech qanday fokusda kesishmaydigan tarzda joylashadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
J.Akilov, M.Jabborov, Q.Mamasoliyev, R.Safarov Chiziqliy algebra va
analitik geometriyadan masalalar yechish.-”Turon Iqbol”, 2006.
2.
A.Y.Narmanov Analitik geometriya.-”O‘zbekiston faylasuflari milliy
jamiyati nashiryoti, Toshkent”, 2008.
3.
S.Otakulov, A.O.Musayev, Analitik geometriya va vektorlar algebrasi.-
”Toshkent”, 2022.
4.
Fazliddinovich S. X., Fazliddinova S. S.
MATEMATIKA
DARSLARIDA
VIZUALIZATSIYALASHTIRISH
USULLARIDAN
FOYDALANISH //International Journal of Contemporary Scientific and Technical
Research. – 2022. – С. 289-292.
5.
Шарипов Хуршид Фазлиддинович, & Шарипова Садокат
Фазлиддиновна.
(2022).
РЕАЛИЗАЦИЯ
ВИЗУАЛИЗАЦИИ
ПРИ
ДОКАЗАТЕЛЬСТВЕ ТЕОРЕМЫ ЭЙЛЕРА В ПЛАНИМЕТРИИ И ЕЕ АНАЛОГ.
International Journal of Contemporary Scientific and Technical Research, 1(2), 373–
377. Retrieved from https://journal.jbnuu.uz/index.php/ijcstr/article/view/207.
6.
Шарипова
С.
Ф.,
Олтмишев
А.
СОВРЕМЕННЫЕ
ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ В ОБУЧЕНИИ МАТЕМАТИКЕ. – 2022.