‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

6.2.3. SENM sanitariya shifokori yordamchisining vazifalari
S E N M ishini tashkil qilish va am alga oshirishda sa n ita r shifokor 
y o r d a m c h ila r in in g (s a n fe ld s h e r) ro li k a tta d ir . S a n f e ld s h e rla r
S E N M larda va qishloq uchastka shifoxonalarida faoliyat ko ‘rsatadilar.
S a n ita r sh ifo k o m in g k o m m u n a l gigiyena b o ‘y ich a y o rd am ch isi 
o b y e k t va m a ish iy x iz m a t m u a ssa sa la rin in g ( h a m m o m , d u sh va 
h. k.) sa n ita riy a h o la tin i n a z o ra t qilib yozib b o ra d i, suv, havo, 
tu p ro q n a m u n a la rin i tek sh irish u c h u n lab o ra to riy a g a y u b o ra d i, 
to ‘g‘ri ishlashni kuzatadi, sanitariya qoidalari buzilganda bay o n n o m a 
tu z ib , b u n d a n sa n ita riy a sh ifo k o rin i x a b a rd o r q iladi.
S anitar shifokorining oziq-ovqat gigiyenasi b o ‘yicha yordam chisi 
o z iq -o v q at m ah su lo tlari bilan bog‘liq b o ig a n ko rx o n alarn i kuzatib, 
o z iq -o v q at n a m u n a la rin i tekshirish u c h u n laboratoriyaga yuboradi, 
zarurat tu g ‘Uganda jo y n in g o ‘zida m urakkab b o ‘lm agan tekshirishlar 
olib b o rad i, tek sh iru v natijalariga asoslanib b a y o n n o m a tuzadi.
S a n ita r sh ifo k o r va u n in g y o rd am ch isi tegishli sh a ro itd a o v q a t- 
lanishga salbiy t a ’sir q ilad ig an o m illarn i bilishlari z a ru r. U la r ah o li 
ay rim g u ru h la rin in g y o sh i, ixtisosi b o ‘y ich a o v q a tla n ish tav sifn o -
134

---

m a la rin i o ‘rg an ib , sa lo m a tlik k a t a ’sir qilishi m u m k u n b o ‘lgan 
h o latla rg a e ’tib o rn i q aratishi lozim .
S anitariya shifokorining m eh n a t gigiyenasi b o ‘yicha yordam chisi 
sa n o a t k o rx o n ala rin in g faoliyati u stid a n k u n d alik san itariy a n a z o ­
ra tin i am a lg a o shiradi. S a n feld sh e r sh ifo k o r k o ‘rsatm asiga b in o an
h a v o d a n s in a m a o lad i, ishlab ch iq a rish jara y o n id a g i sh ovqin va 
v ibratsiyani o ‘lch ay d i, ish ch ilarg a salbiy t a ’sir qilu v ch i o m illarn i 
(ixtisosi, yoshi, jin si, m e h n a t stajiga q arab) o ‘rganadi. S anfeld sh er 
te z - te z va u z o q kasal b o ‘ladigan ish c h ila rn in g m e h n a t va tu rm ish
sharoitiga ta ’sir qiluvchi om illarni o ‘rganishga harakat qiladi. K orxona 
m a ’m u riy a ti oldiga zararli t a ’sir qiluvchi o m illarn i kam aytirish 
b o ‘y ic h a ta la b la r q o ‘yadi. S a n feld sh e r k orxonadagi so g ‘lo m lash - 
tir is h m a jm u a s i re ja la rin in g b a ja rilis h in i k u z a ta d i, b u h a q d a
shifokorga m a ’lum otnom a beradi va uning kursatmalariga am al qiladi.
B o lalar va o ‘sm irla r gigiyenasi b o ‘y icha s a n ita r sh ifo k o r y o r­
dam chisi bolalar m uassasalari (m aktablar, bog‘chalar va h. k.) ustidan 
kundalik sanitariya nazorati o ‘rnatadi, o ‘qish va dam olish, yosh 
avlod sog‘lig‘iga ta ’sir qiluvchi ijtim oiy-gigiyenik om illarni o ‘rganadi.
E p id em io lo g iy a shifokori y o rd am c h isi ep idem iyaga qarshi va 
profilaktika tadbirlarini am alga oshiradi. Sanfeldsher epidem iologiya 
shifokori rahbarligida yuqum li kasalliklar ta rq a lg a n jo y d a epidem ik 
tekshirishlar olib boradi. U kasallik o ‘ch o g ‘ini y o ‘qotishga qaratilgan 
tad b irla rn in g bajarilishiga, eh tiy o t em lashlar o ‘tkazishga e p id e m io ­
logiya sh ifo k o ri bilan birga jav o b beradi. S an feld sh er yuqum li 
k asallik lar h aqidagi m a ’lu m o tla rn i m a ’lum b ir tizim ga soladi.
S a n ita r sh ifo k o m in g dizenfeksiya b o ‘lim ida ishlovchi y o rd a m ­
chisi m u staq il dizenfeksiya ish larin i bajarib, yuqum li kasalliklar 
o ‘c h o g ‘ini sifatli dizenfeksiya qilinishiga jav o b g ar shaxsdir. U 
y u q u m li kasali b o r b e m o rla rn i shifoxonaga olib b o rib , profilaktik 
dizenfeksiya va deratizatsiya, dezinseksiya ishlarini am alga oshiradi.
S E N M faoliyatida san itariy a m aorifi ishlari h am m u h im a h a ­
m iyatga ega. Bu ishda sa n fe ld sh e rla r faol q a tn a sh a d ila r.U la r aholi 
o ‘rta sid a su h b a tla r uyushtirib, devoriy g az eta la r c h iq a ra d ila r, sa ­
n ita riy a faollarini tayyorlab, u larn in g ishlarini k uzatadilar. S a n ­
fe ld sh e rla r m ustaqil san itariy a m in im u m i kursini tash k il q ilad ilar 
va sanitariya faollari tayyorlaydilar. Sanitariya faollarining joylardagi
135

---

is h la rig a b e v o s ita f e ld s h e r la r r a h b a r lik q ilib , y o ‘l - y o ‘r iq la r
k o ‘rsatad ilar.
S a n ita riy a sh ifo k o rlari va e p id e m io lo g la rn in g y o rd a m c h ila ri 
quyidagi h u q u q larg a ega:
1. Tekshiriladigan obyektlarga qoidalarga rioya qilgan holda borish.
2. A n iq lan g a n buzilishlarni y o ‘qotishga k o ‘rsatm a berish.
3. O b y ek tlarn in g sanitariya va epidem iologiya h o latin i aniqlash 
u c h u n m a ’lu m o t va hujjat tala b qilish.
4. O ziq-ovqatlar va boshqa narsalardan tekshirish u c h u n n am una 
olish.
5. S a n ita riy a q o id ala ri b uzilgan jo y d a d a lo la tn o m a va b a y o n - 
n o m a la r tu z ish .
6. M ajb u riy d izenfeksiya q ilish n i tala b qilish.
S a n feld sh e rlar q o ‘lida h u d u d bosh sa n ita r shifokori tasdiqlagan
g u v o h n o m a b o ‘ladi. O byektlarda top ilg an k a m c h ilik la r sh ifo k o r va 
u n in g y o rd a m c h isi, k o rx o n a x izm a tc h ila ri ish tiro k id a m u h o k a m a
q ilin a d i. S a n fe ld s h e r s a n ita r s h ifo k o r ra h b a rlig id a h u jja tla rn i, 
S E N M hisobotini tayyorlashga yo rd am beradi. S h ifo k o m in g jarim a
solish h aq id ag i b u y ru g ‘i m a tn in i tay y orlaydi. S a n ita r sh ifo k o r va 
sa n ita r feldsher S E N M rejasi asosida o ‘zlariga reja tu zib, uni am alga 
o sh ira d ila r. S a n ita r sh ifo k o r k u n d a lik ish n i t o lg ‘ri tash k il qilish 
m aq sa d id a feld sh er bilan b irgalikda b ir oylik ish grafigini tu zad i. 
Bu grafikda o b y e k tla rn i q a c h o n tek sh irish , k im larn ii lab o ra to riy a
tek sh iru v id a n o ‘tk azish yoki b o sh q a te k sh iru v la r r o ‘yxati k o ‘rsa- 
tilad i. S a n ita r sh ifo k o r o ‘z y o rd a m c h isin in g ishi q a n d a y b o ra y o t- 
g an in i h a r h a fta d a n a z o ra t qilib tu rish i lozim . S h ifo k o r va u n ing 
y o rd a m c h isi o ‘tg a n kungi ish n atijalarin i m u h o k a m a q iladi va 
keyingi kun rejasini tu za d ila r. S a n fe ld sh e rla rn in g o b yektiv te k sh i­
ruv u su lla rin i yaxshi bilishi, ly u k sim etr, s h u m o m e tr, vibrograf, 
a k tin o m e tr, gaz a n a liza to rla ri va b o sh q a a sb o b la r b ila n ishlashni 
bilishi o ‘ta m u him dir. Bular esa m azkur obyektning sanitariya holati 
t o ‘g ‘risida tegishli m a ’lu m o tla r beradi.
S E N M qiladigan ishlardan biri sanitariya shifokorlari va ularning 
y o rd am c h ila rin in g m alakasini oshirib borishdir. O byektlarda o ‘tka- 
zilgan k u n d a lik n a z o ra t natijalari, e p id e m iy a g a q a rsh i bajarilgan 
c h o ra - ta d b irla r S E N M ja m o a s i yig‘ilishida m u h o k a m a qilin ad i.
136

---

S a n ita r va ep id em io lo g shifokor yordam chisi qilib m axsus o ‘rta 
tib b iy m a ’lu m otga ega b o ‘lgan kishilar ta y in la n a d i. S E N M bosh 
shifokori S E N M dagi sanfeldsher lavozim iga o ‘zi m ustaqil ravishda 
ishga olad i va ish d an b o ‘sh atad i. S a n ita r va ep id em io lo g shifokori 
h a m d a u larn in g y o rd am c h ila rin in g ish vaqti 6 30 so atd ir. M e h n at 
s h a ro itla ri zararli b o ig a n (y u q u m li kasalliklar o ‘c h o g ‘ida, q o n
o lish va tay y o rlash , y u q u m li kasali b o ig a n b e m o rlarn i tash ish va 
h o k azo lar) x o d im larn in g ish vaqti 6 soat b o iib ,u la rg a q o ‘sh im ch a 
h a q tu la n a d i.