Azÿrbaycan Respublikasûnûn Prezidenti Èlham ßliyevin
Yüklə 6,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
47 Nahar fasilÿsinin baølandûüûnû bildirÿn zÿng sÿsi semi- nariya-øaraøka binasûnûn bötön könc-bucaüûna yayûldû vÿ uzaq pillÿkÿnöstö meydan÷aya da gÿlib ÷atdû. Nerjin a÷ûq havaya ÷ûxmaüa tÿlÿsdi. Gÿzinti meydan÷asûnûn ömumi mÿkanû nÿ qÿdÿr mÿh dud olsa da, o þzö ö÷ön ayrûca bir cûüûr tapa bilirdi vÿ kame rada olduüu kimi, burada da ö÷ addûm irÿli, ö÷ addûm geri dÿ olsa, tÿk gÿzmÿyi xoølayûrdû. Belÿcÿ, gÿzintilÿr zamanû, az da olsa, tÿk qalmaq vÿ fikirlÿrindÿ mþhkÿmlÿnmÿk imkanû qazanûrdû. Mölki kostyumunu kþhnÿlmÿk bilmÿyÿn artilleriya÷û øine linin altûnda gizlÿdÿn (kostyumu vaxtûnda soyunmamaq tÿhlökÿli rejim pozuntusu sayûlûrdû vÿ buna gþrÿ gÿzintidÿn qova bilÿrdilÿr, gedib paltarûnû dÿyiømÿk ö÷önsÿ gÿzinti vax- tûnaqûymûrdû)Nerjinitiaddûmlarlaikiъþkÿaüacûarasûnda,
Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 445
qadaüan zonasûnûn lap kÿnarûnda, gÿmiyÿbÿnzÿr arxierey evi- nin ÷ÿpÿrinin dibi ilÿ uzanan qûsa cûüûrûna ÷ûxdû. Boø danûøûqlarla baøûnû qatmaq istÿmirdi. Qar dÿnÿciklÿri ÿvvÿlki kimi seyrÿk vÿ ÷ÿkisiz idi. Onlar qarkimiняyerÿoturur,nÿdÿyerÿdöøÿrÿkÿriйirdi. Nerjin baøûnû gþyÿ qaldûraraq þyrÿødiyi yolla yeriyirdi. Dÿrindÿn alûnan nÿfÿs bötön bÿdÿnini tÿravÿtlÿndirirdi. Ruhu isÿ, sanki, tutqun, qarla dolu sÿmanûn sakitliyindÿ ÿri- yib gedirdi. Bu an kimsÿ onu ÷aüûrdû: – Qlebka... Nerjin dþnöb sÿs gÿlÿn tÿrÿfÿ baxdû. ßynindÿ kþhnÿ zabit øineli (o da qûø vaxtû cÿbhÿdÿ hÿbs olunmuødu), cþkÿ- nin arxasûnda Rubin dayanmûødû. O, yoldaøûnû narahat etdiyi ö÷ön utanûr, hÿrÿkÿtinin yersiz olduüunu dÿrk edirdi: dostu arvadû ilÿ gþröøönö xÿyali dÿ olsa davam etdirirdi vÿ belÿ bir möqÿddÿs anda onu döøöncÿlÿrindÿn ayûrmaq lazûm gÿlirdi. Bu sûxûntûsûnû Rubin aüacûn arxasûndan tam deyil, saqqalûnûn yarûsû boyda ÷ûxmasû ilÿ ifadÿ edirdi. – Qlebka! ßgÿr ÿhvalûnû ÷ox pozuramsa, de, itilib gedÿ- rÿm. Amma sÿninlÿ danûømaq ÷ox lazûmdûr. Nerjin Rubinin xahiø dolu yumøaq gþzlÿrinÿ, cþkÿnin aü budaqlarûna vÿ yenÿ Rubinÿ baxdû. Bu tÿnha cûüûrda nÿ qÿdÿr gÿziøsÿ dÿ, qÿlbindÿ bÿrkiyib qurumaqda olan kÿdÿr- sevincindÿn daha he÷ nÿ gþtörÿ bilmÿyÿcÿkdi. Hÿyat davam edirdi. – Yaxøû, Lyov÷ik, de gÿlsin! Rubin dÿ hÿmin cûüûra ÷ûxdû. Onun ciddi vÿ tÿntÿnÿli özönÿ baxan kimi Qleb baøa döødö ki, nÿsÿ vacib bir øey baø verib. Rubin ö÷ön bundan da aüûr sûnaq ola bilmÿzdi: ona dön- yanûn sirrini a÷asan vÿ tÿlÿb edÿsÿn ki, bu sirri yaxûn larûndan he÷ kÿslÿ bþlöømÿsin! ßgÿr bu saat Amerika imperialistlÿri onu øaraøkadan oüurlayûb aparsaydûlar vÿ tikÿ-tikÿ doüra- saydûlar belÿ, þz fþvqÿltapøûrûüûnû onlara a÷mazdû! Lakin
446 øaraøka dustaqlarû arasûnda bu cör qorxunc sirri bilÿn yega- nÿ adam olasan vÿ hÿtta Nerjinÿ dÿ demÿyÿsÿn – bu artûq insan göcö xaricindÿ olan tÿlÿb idi! Qlebÿ demÿk isÿ he÷ kÿsÿ he÷ nÿ demÿmÿk kimi idi. Onunla bu sirri bþlöømÿsi, bir nþv, tÿbii olardû, belÿ ki, sÿslÿrin tÿsnifatûndan xÿbÿri olan tÿkcÿ Nerjin idi vÿ vÿzi- fÿnin ÷ÿtin vÿ maraqlû olduüunu tÿkcÿ o baøa döøÿ bilÿrdi. Bir mÿsÿlÿ dÿ vardû – sirrin ona a÷ûlmasûna vÿ indi, nÿ qÿdÿr ki buna imkan var, onunla razûlaødûrmaüa bþyök zÿru rÿt yaranmûødû, sonra iø iøÿ qarûøacaqdû, lentlÿrdÿn ayrûl maüa vaxt olmayacaqdû, iø geniølÿnÿcÿkdi vÿ kþmÿk÷i gþtör mÿk lazûm gÿlÿcÿkdi... Belÿliklÿ, xidmÿti uzaqgþrÿnlik dþvlÿt sirrinin pozul- masû kimi baøa döøölÿ bilÿcÿk hÿrÿkÿtÿ haqq qazandûrûrdû. Èki cûndûr cÿbhÿ÷i papaüû vÿ iki kþhnÿ øinel ÷iyinlÿri bir- birinÿ toxunub, ayaqlarû ilÿ yeri qaraldaraq vÿ cûüûrû geniø- lÿndirÿrÿk yavaø-yavaø gÿziømÿyÿ baøladû. – Mÿnim balam! Sþhbÿt ö÷ dÿnÿ sûfûrlûqdûr. Hÿtta Nazir- lÿr Sovetindÿ bu haqda cÿmi bir-iki nÿfÿr bilir. – Mÿn aüzûmû mumlaya bilirÿm. Lakin belÿ qatû sirdirsÿ, bÿlkÿ, he÷ demÿyÿsÿn, bÿlkÿ, he÷ lazûm deyil? Nÿ qÿdÿr az bilsÿn, o qÿdÿr rahat yatarsan. – Aüûlsûz! Mÿn bunu etmÿzdim, ÿgÿr östö a÷ûlsa, baøûmû kÿsÿrlÿr. Amma mÿnÿ sÿnin kþmÿyin lazûmdûr. – Yaxøû, qûzûøma. Bötön sþhbÿt etdiklÿri möddÿtdÿ ÿtrafda kiminsÿ olma- dû üûna ÿmin olmaq ö÷ön diqqÿtlÿ oyan-buyana gþz gÿzdi rÿn Rubin pû÷ûltû ilÿ lentÿ alûnmûø telefon danûøûüû vÿ ona hÿvalÿ olunmuø iøin mahiyyÿti barÿdÿ danûødû. Nerjin hÿbsxanada yatdûüû möddÿtdÿ ÿtrafûnda baø verÿn lÿrlÿ az maraqlanmaüa þyrÿnmiø olsa da, Rubinin dedik lÿrinÿ diqqÿt kÿsildi, hÿtta iki dÿfÿ onun sþzönö kÿsÿ- rÿk tÿkrar sual da verdi. –Baøadöø,kiøi,–Rubinsþzönöдаваметдирди,–bu,þz metod larû, þz öföqlÿri olan yeni elmdir, fonoskopiyadûr. Bu Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 447
elmÿ tÿk daxil olmaq mÿnim ö÷ön darûxdûrûcû vÿ maraqsûzdûr. ßgÿr bu yökön altûna ikimiz dÿ girmiø olsaq, lap ÿla olar! Yÿni tamamilÿ yeni bir elmin ÿsasûnû qoymaq maraqlû deyil? – Burada yaxøû nÿ var, – Nerjin donquldandû, – elmin bönþvrÿsini qoymaq! Qoy cÿhÿnnÿm olub getsin! – Hÿ dÿ, ÿlbÿttÿ, bu, Antioxlu Arkezilayûn xoøuna gÿl- mÿzdi! Bÿs vaxtûndan tez – sÿnÿ bu lazûm deyil ki? Uüur qazan saq – vaxtûndan ÿvvÿl azad olarûq, tÿmiz pasport ala- rûq. ßgÿr he÷ bir uüur olmasa belÿ, øaraøkada mþvqeyini mþh kÿm lÿ dÿr sÿn, ÿvÿzolunmaz mötÿxÿssis olarsan! He÷ bir Anton sÿnÿ barmaüûnû belÿ vura bilmÿz. Cûüûrûn gedib dirÿndiyi cþkÿlÿrin birinin gþvdÿsi insan sinÿsi sÿviyyÿsindÿ ha÷alanmûødû. Bu dÿfÿ Nerjin aüaca ÷atûb geri dþnmÿdi, körÿyini ona sþykÿdi vÿ baøûnû aüacûn ha÷a lan mûø yerinÿ tÿrÿf dala ÿydi. Alnûna basûlmûø papaüû ona lotu sayaq gþrkÿm verirdi vÿ Nerjin mÿhz belÿ baxûøla Rubini sözördö. Son bir göndÿ ikinci dÿfÿ idi ki, ona xilas yolu tÿklif edirdilÿr. Vÿ ikinci dÿfÿ idi ki, bu cör xilas olmaq imkanû onu sevindirmirdi. – Qulaq as, Lev... Bötön bu atom bombalarû, “Fau” raket- lÿri vÿ sÿnin bu yenicÿ doüulmuø fonoskopiyan... – o nÿ cavab verÿcÿyini hÿlÿ möÿyyÿn etmÿmiø kimi dalüûnlûqda danû øûrdû, – ... bunlarûn hamûsû a÷ûlmûø ÿjdaha aüzû kimidir. Hÿd dÿn artûq ÷ox bilÿnlÿri lap qÿdimdÿn divarlara hþröblÿr. ßgÿr fono sko piya barÿdÿ Nazirlÿr Sovetinin iki özvönön mÿlu matû olacaqsa, ÿlbÿttÿ, bunlar Stalin vÿ Beriya olacaq vÿ bu sirri daha iki nÿfÿr bizim kimi maymaq bilÿcÿksÿ, onda yal nûz bir vax tûn dan ÿvvÿl azadedilmÿ yolumuz olacaq – tapan ÷a dan pey sÿrimizÿ a÷ûlan atÿø. Yeri gÿlmiøkÿn, niyÿ FK-DT-dÿ mÿhz peysÿrÿ göllÿ ÷axmaq qÿbul edilib? Mÿncÿ, bu, al÷aq lûqdûr. Mÿn, mÿsÿlÿn, a÷ûq gþzlÿ sinÿyÿ yaylûm atÿøi a÷ûl masûna östönlök verirÿm. Onlar qurbanlarûnûn gþzlÿri nÿ baxmaüa qorxurlar, budur sÿbÿb! Èø isÿ ÷oxdur, cÿllad la rûn ÿsÿblÿrini qoruyurlar...
448 Rubin ÷ÿtinliyÿ döødö vÿ susdu. ßvvÿlki kimi cþkÿyÿ sþy kÿn miø Nerjin dÿ susurdu. Èlk baxûødan dönyada nÿ varsa, hamû sûndan doyunca danûømûødûlar, hÿr øey aydûn idi – amma onlarûn gþzlÿri, tönd-qonur vÿ tönd-mavi gþzlÿri, bir-birini þyrÿnmÿkdÿ davam edirdi. Adlayûb ke÷ÿcÿkmi?.. Rubin dÿrindÿn nÿfÿs aldû: – Amma bu cör telefon danûøûüû – dönya tarixinin bir döyö- nö dör. Onun yanûndan ke÷mÿyÿ mÿnÿvi haqqûmûz yoxdur. Nerjin fÿallaødû: – Onda yapûø iøin quyruüundan! Bÿs mÿnim baøûmû niyÿ aürûdûrsan – yeni elm, vaxtûndan ÿvvÿl azad edilmÿ? Sÿnin bu adamû tutdurmaq mÿqsÿdin var, elÿmi? Rubinin gþzlÿri qûyûldû, sifÿti sÿrtlÿødi. – Bÿli! Budur mÿqsÿd! Bu yaramaz Moskva ÿdabazû, mÿn sÿbpÿrÿst sosializmin yolunu kÿsir vÿ onu aradan gþtör mÿk lazûmdûr. – Niyÿ döøönörsÿn ki, o, ÿdabaz vÿ mÿnsÿbpÿrÿstdir? – Ona gþrÿ ki, sÿsini eøitmiøÿm. Ona gþrÿ ki, o, boss la- rû nûn yanûnda þzönö gþstÿrmÿyÿ tÿlÿsirdi. – Bununla þzönö sakitlÿødirmirsÿn ki? – Baøa döømörÿm. – Yÿqin ki, sanballû vÿzifÿ tutduüu ö÷ön ona þzönö Vûøinskinin qabaüûnda gþstÿrmÿk daha asandûr. Þzönö gþzÿ soxmaq ö÷ön qÿribÿ ösuldur, – sÿrhÿdin o biri tayûnda, þzö dÿ he÷ adûnû da ÷ÿkmÿdÿn, – deyilmi? – Yÿqin, ora döømÿk istÿyir. Burada mÿnsÿbÿ ÷atmaq ö÷ön ona darûxdûrûcû vÿzifÿsini qösursuz icra etmÿk lazûm gÿlÿcÿk ki, iyirmi ildÿn sonra, bÿlkÿ, balaca bir medal verÿ- lÿr, paltarûnûn qoluna, bÿlkÿ, bir palma yarpaüû sancalar. Qÿrb- dÿ isÿ dÿrhal beynÿlxalq qalmaqal, cibinÿ dÿ – bir milyon. – Hm-m... Amma, hÿr halda, ö÷ yözdÿn iki min dþrd yöz hersÿ qÿdÿr tezlik zolaüûndakû sÿsÿ gþrÿ mÿnÿvi mÿq- sÿd lÿrdÿn danûømaq... Necÿ döøönörsÿn, o, doüru mÿlumat verirdi?
Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 449
– Necÿ yÿni, radio maüazasû ilÿ baülû? – Bÿli.
– Möÿyyÿn dÿrÿcÿdÿ, yÿqin ki, doüru deyirdi. – “Burada bir aülabatan mÿqam var”? – Nerjin yamsûladû. – Ay-ay-ay, Lyovka, Lyovka! Demÿli, sÿn oürularûn tÿrÿfini tutursan? – Oürularûn yox, kÿøfiyyat÷ûlarûn! – Nÿ fÿrqi var? Onlar da belÿcÿ ÿdabaz vÿ mÿnsÿb- pÿrÿstdirlÿr, amma Nyu-York ÿdabazlarû, atom bombasûnûn sirlÿrini oüurlayûrlar ki, Øÿrqdÿn ö÷ milyon alûb ciblÿrinÿ qoya bilsinlÿr, bÿlkÿ, sÿn onlarûn sÿslÿrini eøitmÿmisÿn? – Axmaq! Sÿn hÿbsxana paraøasûnûn buxarlarû ilÿ ÿlac- sûz dÿrÿcÿdÿ zÿhÿrlÿnmisÿn! Hÿbsxana sÿnin gþzöndÿ dön- yanûn bötön perspektivlÿrini tÿhrif edib! Sosializmÿ zÿrÿr vuran larla ona xidmÿt edÿn insanlarû necÿ möqayisÿ etmÿk olar? – Rubinin özöndÿ iztirab oxunurdu. Nerjin isti papaüûnû geri itÿlÿdi vÿ baøûnû yenÿ dala, aüacûn ha÷asûna tÿrÿf ÿydi: – Qulaq as, bu yaxûnlarda iki Alyoøa haqqûnda kimin øerini oxumuødum?.. – O baøqa, onda hÿlÿ diferensiasiya edilmÿmiø anlayûø- lar, aydûnlaødûrûlmamûø ideallar dþvrö idi. O vaxt ola bilÿrdi. – Èndi isÿ ideallar aydûnlaødû? QULaq øÿklindÿ? – Yox! Sosializmin mÿnÿvi ideallarû øÿklindÿ! Kapitaliz- min isÿ belÿ ideallarû yoxdur, ancaq varlanmaq ehtirasû var! – Qulaq as, – Nerjin artûq körÿyini cþkÿnin gþvdÿsinÿ sörtör vÿ uzun sþhbÿt ö÷ön yerini rahatlayûrdû, – deyÿ bilÿr- sÿnmi, sosializmin hansû mÿnÿvi ideallarûndan danûøûrsan? Biz onlarû yerdÿ gþrÿ bilmirik, amma tutaq ki, kimsÿ ekspe- rimenti pozub, bÿs onlar harada vÿ nÿ vaxt vÿd olunub, nÿdÿn ibarÿtdirlÿr? Hÿ? Axû istÿnilÿn sosializm baødan-ayaüa Èncilÿ karikaturadan baøqa bir øey deyil. Sosializm bizÿ yalnûz bÿrabÿrlik vÿ toxluq vÿd edir, onu da mÿcburiyyÿt yolu ilÿ. – Bu azdûr? Bötön tarix boyu hansû cÿmiyyÿtdÿ belÿ øey olub?
450 – Bÿli, istÿnilÿn yaxøû donuz damûnda hÿm bÿrabÿrlik var, hÿm dÿ toxluq! Hÿlÿ bir minnÿt dÿ qoyurlar – bÿrabÿrlik vÿ toxluq! Siz bizÿ mÿnÿviyyatlû cÿmiyyÿt verin! – Verÿrik dÿ! Amma mane olmayûn. Yolumuzda dur mayûn! – Bomba oüurlamaüûnûza mane olmayaq? – Eh, tÿrsinÿ ÷evrilmiø beyinlÿr! Niyÿ axû aüûllû, ayûq adam larûn hamûsû... – Kim? Yakov Èvanovi÷ Mamurin? Qriqori Borisovi÷ Abram son?.. – Nerjin gölördö. – Qÿrbin bötön nurlu zÿkalarû! ßn yaxøû mötÿfÿkkirlÿri, Sartr! – hamûsû sosializm tÿrÿfdarûdûr! Hamûsû kapitalizmin ÿleyhinÿdir! Bu artûq ÷ÿrÿn÷iliyÿ ÷evrilir! Bircÿ sÿnÿ aydûn deyil! Dik yeriyÿn meymun! Rubin Nerjinÿ tÿrÿf ÿyilir, gþvdÿsi ilÿ onu basûr, bar maq- larûnû aralayaraq ÿllÿrini onun gþzlÿri qabaüûnda oynadûrdû. Nerjin onun yaxasûndan geri itÿlÿyirdi: – Yaxøû, qoy meymun olum! Mÿn sÿnin terminologi- yanla danûømaq istÿmirÿm, hansûsa “kapitalizm”, hansûsa “sosializm”!Мÿnbusþzlÿribaøadöømörÿmvÿonlarûiølÿdÿ bilmirÿm! – Sÿnÿ Èfrat Aydûnlûq Dili lazûmdûr? – Rubin gölömsöndö, gÿrginliyi dÿf oldu. – Bilmÿk istÿsÿn, bÿli! – Bÿs nÿyi baøa döøörsÿn? – Mÿn, mÿsÿlÿn, baøa döøörÿm: þz ailÿmi! Øÿxsiyyÿtin toxunulmazlûüûnû! – Mÿhdudlaødûrûlmayan azadlûq? – Yox, mÿnÿvi þzönömÿhdudlaødûrma. – Eh, lÿnÿtÿ gÿlmiø filosof! Bÿyÿm bu cör yayüûn amyþb anlayûølarû ilÿ iyirminci ÿsrdÿ yaøamaq olar? Bötön bunlar sinfi anlayûølardûr! Onlar asûlûdûrlar... – He÷ nÿdÿn asûlû deyillÿr! – Nerjin sÿrt cavab verdi vÿ qamÿtini dözÿltdi. – ßdalÿt he÷ nÿdÿn asûlû deyil! – Sinfi! Sinfi anlayûødûr! – Rubin ÿlini onun baøû östöndÿ yellÿyirdi. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 451
– ßdalÿt – tÿmÿl daøûdûr, kainatûn ÿsasûdûr! – Nerjin dÿ ÿl-qol atmaüa baøladû. Uzaqdan baxanlar döøönÿ bilÿrdilÿr ki, bu iki nÿfÿr indicÿ tutaøacaq. – Biz qÿlbimizdÿ ÿdalÿtlÿ doüulmuøuq, biz onsuz yaøamaq istÿmirik vÿ belÿ hÿyat bizÿ lazûm da deyil! Yadûndadûr, Fyodor Èoanû÷ deyirdi: mÿn aüûllû vÿ göclö deyilÿm, mÿni aldatmaq ÷ÿtin deyil, amma aüû qaradan se÷mÿyi bacarûram! Ver a÷arlarû, Qodunov!! – Sÿn he÷ yana, he÷ yana qa÷a bilmÿzsÿn! – Rubin hid- dÿtlÿ ona anlatmaüa ÷alûøûrdû. – Sÿn barrikadanûn hansû tÿrÿ- findÿ olmaüûn haqda hesabat vermÿli olacaqsan! – Sÿnin kimi fanatiklÿrin lap atalarûna lÿnÿt, bötön yer özönö barrikadalarla bþlmösönöz! – Nerjin hirslÿnirdi. – Dÿh øÿt dÿ mÿhz bundadûr! Sÿn kainatûn vÿtÿndaøû olmaq istÿ yirsÿn, mÿlÿyÿ ÷evrilmÿk istÿyirsÿn: yox, qoymazlar, ayaq la rûn dan tutub geri dartarlar: kim bizimlÿ deyilsÿ, bizÿ qar øû dûr! Mÿnÿ sÿrbÿstlik verin. Sÿrbÿstlik verin! – Nerjin Rubini þzöndÿn uzaqlaødûrûrdû. – Biz verÿrik, amma o biri tÿrÿf vermÿyÿcÿk! – Siz ve-rÿr-siniz! Kimÿ vermisiniz?! Hÿmiøÿ nizÿ vÿ tank östöndÿ... – Þvladûm, – Rubin yumøaldû, – tarixi perspektivdÿ... – Nÿyimÿ lazûmdûr bu perspektiv! Mÿn indi yaøamalû yam, perspektivdÿ yox! Nÿ deyÿcÿyini bilirÿm! – börokratik sap- malar, mövÿqqÿti dþvr, ke÷id quruluøu – axû o, mÿni yaøa ma üa qoymur, mÿnim ruhumu tapdalayûr sizin bu ke÷id quru lu øu- nuz vÿ mÿn onu mödafiÿ etmÿyÿcÿyÿm, mÿn aüûl sûz deyilÿm! – Sÿni gþröødÿn sonra danûødûrmaqda sÿhv etmiøÿm, – Rubin lap yumøaq tÿrzdÿ dedi. – Gþröøön buna nÿ dÿxli var! – Nerjinin hirsi soyumurdu. – Mÿn elÿ hÿmiøÿ bu cör döøönörÿm! Xristianlarû ÿlÿ salûrûq, guya, cÿnnÿti gþzlÿyirsiniz, aüûlsûz insanlar, yerdÿ isÿ hÿr øeyÿ dþzörsönöz, bÿs biz nÿ gþzlÿyirik? Biz nÿyin naminÿ dþzörök? Mifik nÿsillÿr naminÿ? Nÿ fÿrq var – gÿlÿcÿk nÿsil- lÿr ö÷ön xoøbÿxtliklÿ o biri dönyadakû xoøbÿxtlik arasûnda nÿ fÿrq var axû? Hÿr ikisi gþzÿ gþrönmör.
452 – Sÿn he÷ vaxt marksist olmamûsan! – Tÿÿssöf ki, olmuøam. – Kþ-pÿk! ßc-laf... sÿslÿrin tÿsnifatûnû birgÿ vermiøik... Èndi necÿ olsun – tÿk iølÿyim? – Bir nÿfÿr taparsan. – Ki-mi taparam? – Rubin bozardû, onun cÿsur, dÿniz quldurunun sifÿtinÿ oxøar sifÿtindÿ uøaq incikliyi ifadÿsini gþrmÿk qÿribÿ idi. – Yox, dostum, sÿn mÿndÿn incimÿ. Demÿli, onlar mÿnim östömÿ mÿlum sarû-qÿhvÿyi maye tþkÿcÿklÿr, mÿn dÿ onlara atom bombasû dözÿldÿcÿyÿm? Yox! – Onlara yox, sÿrsÿm, bizÿ! – Bizÿ, yÿni kimÿ? Sÿnÿ atom bombasû lazûmdûr? Mÿnÿ lazûm deyil. Zemelya kimi mÿn dÿ dönya hþkmranlûüûna can atmûram.
– Zarafatû qoyaq bir kÿnara! – Rubin ayûlan kimi oldu. – Demÿli, bu irinli sûzanaq atom bombasûnû versin Qÿrbÿ?.. – Sÿn qarûøûq saldûn, Lyovo÷ka, – Nerjin nÿvaziølÿ onun øinelinin yaxalûüûna toxundu. – Bomba Qÿrbdÿdir, onu orada icad ediblÿr, siz isÿ oüurlayûrsûnûz. – Onu Qÿrbdÿ dÿ atûblar! – Rubinin özö qÿhvÿyi rÿng aldû. – Sÿn bununla barûømaq istÿyirsÿn? Sÿn bu sûzanaüa haqq qazandûrûrsan? Nerjin ÿvvÿlki kimi qayüûlû tÿrzdÿ cavab verdi: – Lyovo÷ka! Qoy sÿndÿ poeziya ilÿ hÿyat bir olsun. Sÿn axû niyÿ ona belÿ qÿzÿblÿnirsÿn? Bu axû sÿnin Alyoøa Kara- mazovundur, Perekopu mödafiÿ edir. Èstÿyirsÿn get tut. – Bÿs sÿn getmÿyÿcÿksÿn? – Rubinin baxûøû sÿrtlÿødi. – Sÿn bir Xirosima da istÿyirsÿn? Rus torpaüûnda? – Bÿs sÿncÿ necÿdir, bombanû oüurlamaq? Bombanû mÿnÿvi cÿhÿtdÿn tÿcrid etmÿk lazûmdûr, oüurlamaq yox. – Necÿ tÿcrid etmÿk?! Èdealist cÿfÿngiyatdûr bu! `– ×ox sadÿ: BMT-yÿ inanmaq lazûmdûr! Sizÿ Barux planû tÿklif etdilÿr: imzalamaq lazûm idi! Yox, Paxana bomba lazûmdûr! Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 453
Rubin arxasû, Nerjin isÿ özö gÿzinti meydan÷asûna vÿ cûüûra tÿrÿf durmuødular. Doroninin onlara yaxûnlaødûüûnû gþrÿn Nerjin pû÷ûltû ilÿ hÿmsþhbÿtini xÿbÿrdar etdi: – Sakit, Ruska gÿlir. Özönö ÷evirmÿ. – Vÿ ucadan sþzö- nÿ davam etdi. – Qulaq as, sÿn orada altû yöz sÿksÿn doqquzuncu artil- leriya alayû ilÿ rastlaømamûsan? – Orada kimi tanûyûrdûn? – hÿlÿ sþhbÿti dÿyiødirmÿyÿ macal tapmamûø Rubin kþnölsöz cavab verdi. – Mayor Kandûbanû. Onunla maraqlû bir hadisÿ olmuødu... – Cÿnablar! – Ruska Doronin øÿn sÿslÿ onlara möra- ciÿt etdi. Rubin nûqqûldaya-nûqqûldaya Ruskaya tÿrÿf dþndö, qaø- qa baqlû halda ona baxdû: – Nÿ deyirsiniz, infant? Rostislav, Rubini sÿmimi baxûøla sözördö. Onun özö tÿmizliklÿ nÿfÿs alûrdû: – Lev Qriqori÷! Mÿnÿ aüûr gÿlir ki, a÷ûq örÿklÿ insanlara yanaøûram, inandûüûm adamlar isÿ mÿnÿ ÷ÿp baxûrlar. Onda bÿs qalanlarû nÿ etmÿlidirlÿr? Cÿnablar! Mÿn gÿldim sizÿ tÿklif edim: istÿyirsiniz sabah nahar fasilÿsindÿ bötön satqûnlarû otuz quruølarûnû aldûqlarû zaman sizÿ satûm? 48 ßgÿr qûrmûzûqulaq øiøman Qustav nÿzÿrÿ alûnmasaydû, Ruska øaraøkada ÿn cavan dustaq idi. Onun he÷ kÿsdÿn incimÿyÿn, he÷ kÿsin xÿtrinÿ dÿymÿyÿn bir insan olmasû, ÷evikliyi, hÿr øeyÿ nail ola bilmÿsi hamûnûn xoøuna gÿlirdi. Mödi riyyÿtin voleybol oynamaüa icazÿ verdiyi nadir dÿqi- qÿlÿrdÿ Rostislav þzönö bötönlöklÿ oyuna hÿsr edirdi; ÿgÿr torun qabaüûnda dayananlar topu buraxardûlarsa, o lap arxa xÿtdÿn “qaranquø” kimi þzönö irÿli atûr, yerÿ yûxûlûb dirsÿklÿrini vÿ dizlÿrini qan÷ûr edirdi. Onun qeyri-adi adû – Ruska da hamûnûn xoøuna gÿlirdi. Döøÿrgÿyÿ gÿlÿndÿ daz
454 qûrxûlmûø baøû iki aydan sonra sûx xurmayû sa÷larla þrtöldö ki, bu da adûna bir daha haqq qazandûrmûø oldu. 1 Ruskanû Vorkuta döøÿrgÿlÿrindÿn gÿtirmiødilÿr, ÷önki QULaqûn kartotekasûnda torna÷û kimi yazûlmûødû; ÿslindÿ isÿ o, yalan÷û torna÷û ÷ûxdû vÿ tezliklÿ baøqasû ilÿ ÿvÿz olundu. Döøÿrgÿyÿ geri qaytarûlmaqdan isÿ Ruskanû onu vakuum nasoslarûndan ki÷iyindÿ iølÿmÿyi þyrÿnmÿk ö÷ön qÿbul edÿn Dvoyetyosov xilas etdi. Hÿr øeyi tez gþtörÿn Ruska az vaxta bu iøi þyrÿnÿ bildi. O, øaraøkanû istirahÿt evi hesab edirdi vÿ buradan mþhkÿm yapûømûødû – döøÿrgÿlÿrdÿ ÷ox ÿzab ÷ÿkmÿli olmuødu vÿ ke÷miø bÿlalarûndan – rötu bÿtli øaxtada, az qala, canûnû tapøûrmasûndan, þzönÿ necÿ mostûrka 1 dözÿlt- mÿsindÿn, yÿni iki termometrin gþstÿ rici lÿri dÿrÿcÿnin onda- birindÿn ÷ox fÿrqlÿnmÿsin deyÿ (iki ter mo metrin kþmÿyi ilÿ onu iføa etmÿk istÿmiødilÿr) qoltuq la rû nûn altûnû bir boyda daølarla necÿ qûzdûrmasûndan, indi hÿvÿslÿ danûøûrdû. Èyirmi beø illik möddÿti ÿrzindÿ mötlÿq tÿkrarlanmalû olan ke÷miøini tÿbÿssömlÿ xatûrlasa da, Ruska þz ÿsas key- fiyyÿti barÿdÿ – iki il DTN-in axtarûø aparatûnû barmaüûna dolamûø insan olduüunu ÷ox az adama, þzö dÿ bþyök bir sirr kimi danûøûrdû. Bu möÿssisÿnin layiqli þvladû kimi o da øþhrÿt arxasûnca qa÷mûrdû. Belÿliklÿ dÿ, øaraøka sakinlÿri arasûnda o, bir sentyabr gönönÿ kimi he÷ kÿsin diqqÿtini cÿlb etmirdi. Hÿmin gön isÿ Ruska sirli gþrkÿmlÿ øaraøkanûn iyirmiyÿdÿk ÿn nöfuzlu, buradakû ictimai rÿyi formalaødûran dustaüûnûn yanûnda oldu vÿ hÿyÿcanla onlarûn hÿr birinÿ ayrû-ayrûlûqda bildirdi ki, bu gön sÿhÿr mayor Øikin onu ÷uüulluüa cÿlb etmÿk istÿyib vÿ o, yÿni Ruska, ÷uüulluq mþvqeyindÿn ömumun xeyrinÿ istifadÿ etmÿk mÿqsÿdi ilÿ buna razûlûq verib. Rostislav Doroninin øÿxsi iøindÿ onun beø möxtÿlif soy- adû nûn gþstÿrilmÿsinÿ, karto÷kasûnûn onun tÿhlökÿli olmasû, qa÷ maüa meyilliliyi, bir yerdÿn baøqa yerÿ ancaq qan dal- 1 Ruska – “rusûy” sþzцndÿndir; xurmayû, a÷ûq-øabalûdû sa÷lû demÿkdir (рус.) 2 Mostûrka – iødÿn azad olunmaq vÿ ya hansûsa bir gцzÿøtÿ nail olmaq ц÷цn sцni yolla yaradûlan xÿstÿlik vÿ ya ÿlillik gþrцntцsц (рус. arqo)
Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 455
lanmûø vÿziy yÿtdÿ aparûlmalû olduüu ilÿ baülû ÷oxsaylû qeyd, liter vÿ øifrlÿrlÿ dolu olmasûna baxmayaraq, ÷uüullar øtatû- nûn artûrûlmasûna xösusi fikir verÿn mayor Øikin hesab etdi ki, Doronin yeniyetmÿdir vÿ buna gþrÿ dÿ etibarlû deyil, øaraø kadakû mþvqeyini yöksÿk qiymÿtlÿndirir vÿ buna gþrÿ dÿ ÿmÿ liyyat mövÿkkilinÿ sÿdaqÿtlÿ xidmÿt edÿcÿk. Øikinin kabinetinÿ gizlicÿ ÷aüûrûlan (mÿsÿlÿn, onu katib- liyÿ ÷aüûrmûø, orada isÿ demiødilÿr ki, “mayor Øikinÿ dÿy- sin”) Rostislav ö÷ saat onun yanûnda oldu. Bu vaxt ÿrzindÿ “kirvÿ”nin þyöd-nÿsihÿtlÿrini vÿ izahlarûnû dinlÿyÿn Ruska þz iti vÿ ÿhatÿli gþzlÿri ilÿ tÿkcÿ mayorun donos vÿ iftira dolu kaüûzlarû qovluqlara tikmÿkdÿn aüarmûø yekÿ baøûnû, qaramtûl özönö, balaca ÿllÿrini, uøaq ÷ÿkmÿlÿri geyinmiø ayaq larûnû, mÿrmÿrdÿn dözÿldilmiø masaöstö lÿvazimatûnû vÿ pÿn cÿ rÿ lÿ- rin dÿki ipÿk pÿrdÿlÿri deyil, masadan metr yarûm aralû otur- muø olsa da, hÿrflÿri fikrindÿ ÷evirÿrÿk qovluqlarûn adlarûnû, masaöstö øöøÿnin altûndakû kaüûzlarûnû da diqqÿtlÿ þyrÿndi, hÿtta Øikinin hansû sÿnÿdlÿri seyfdÿ saxladûüûnû, hansûlarû isÿ masanûn siyirmÿsinÿ atûb a÷arladûüûnû da möÿyyÿn etdi. Hÿrdÿnbir Doronin sadÿlþvh gþzlÿrini mayora zillÿyir vÿ razûlûqla baøûnû tÿrpÿdirdi. Bu mavi sadÿlþvhlöyön arxa- sûnda isÿ ÿn aülagÿlmÿz niyyÿtlÿr dururdu, lakin insan itaÿt- karlûüûnûndarûxdûrûcûeyniliyinÿþyrÿшmiømayorbötönbun- larû aülûna belÿ gÿtirÿ bilmÿzdi. Ruska baøa döøördö ki, ÷uüul÷uluqdan imtina etsÿ, mayor onu, doürudan da, Vorkutaya gþndÿrÿ bilÿr. Tÿkcÿ Ruskanû deyil, bötþv bir nÿsli rÿhmdilliyi al÷aldûcû, xeyirxahlûüû gölönc, vicdanû isÿ keøiølÿrÿ aid hiss saymaüa þyrÿtmiødilÿr. ßvÿzindÿ isÿ tÿlqin edilirdi ki, ÷uüulluq etmÿk vÿtÿnpÿrvÿrlik borcudur, satdûüûn adama edÿ bilÿcÿyin ÿn bþyök yaxøûlûqdûr, cÿmiyyÿtin saülamlaødûrûlmasûna verdi- yin tþhfÿdir. Demÿk olmazdû ki, bötön bunlar Ruskaya da nöfuz etmiødi, amma hÿr halda, tÿsirsiz dÿ þtöømÿmiødi. Èndi onun ö÷ön ÿsas mÿsÿlÿ ÷uüul÷uluüu qÿbul etmÿyinin yaxøû, ya da
456 pis iø olmasû deyil, bunun nÿ ilÿ qurtara bilÿcÿyi idi. Artûq tÿlatömlö hÿyat tÿcröbÿsi, ÷oxsaylû hÿbsxana gþröølÿri ilÿ zÿnginlÿømiø, kÿskin hÿbsxana möbahisÿlÿrinin øahidi olmuø bu gÿnc onu da nÿzÿrdÿn qa÷ûrmûrdû ki, bir vaxt DTN-in arxivlÿri a÷ûlacaq vÿ bötön mÿxfi ÿmÿkdaølûüa razûlûq ver miø insanlar mÿhkÿmÿ qarøûsûnda rösvay edilÿcÿklÿr. Bu sÿbÿbdÿn dÿ kirvÿylÿ ÿmÿkdaølûüa razûlûq vermÿk daha uzaq mÿnada bu ÿmÿkdaølûqdan imtina etmÿk qÿdÿr tÿhlökÿli idi. Bötön bu mölahizÿlÿrlÿ yanaøû, Ruska hÿm dÿ avantö- rizm ustasû idi. Øikinin masaöstö øöøÿsinin altûndakû kaüûz- larû kÿllÿ-mayallaq oxuyanda gÿrgin oyun hissindÿn onun canûna vicvicÿ döømöødö. Øaraøkanûn mÿhdud rahatlûüû Rus kanû darûxdûrûrdû! Baø verÿnlÿri hÿqiqÿtÿ oxøatmaq naminÿ Ruska nÿ qÿdÿr alacaüûnû soruødu vÿ hÿvÿslÿ razûlûq verdi. Dustaq ÷þlÿ ÷ûxandan sonra þz psixoloji uzaqgþrÿn liyin- dÿn razû qalmûø Øikin kabinetdÿ gÿziøir vÿ bir ki÷icik ovcunu o birisinÿ sörtördö – bu cör tÿøÿbböskar ÷uüul bolluca donos mÿhsulu vÿd edirdi. Vÿ elÿ hÿmin vaxt mayordan da ÷ox þzöndÿn razû Ruska inandûüû dustaqlara baø ÷ÿkir vÿ onlara idman÷û maraüûna gþrÿ DTN ösullarûnû faø etmÿk vÿ ÿsl ÷uüullarû iføa etmÿk naminÿ ÷uüulluq etmÿyÿ razûlûq verdiyini deyirdi. Hÿtta tÿcröbÿli dustaqlar belÿ ikinci belÿ etirafû xatûrlaya bilmirdilÿr. Ruskadan soruøurdular ki, niyÿ baøûnû balta altûna qoyur, belÿ øeylÿ þyönör. O da izah edirdi: – Bu kþpÿk sörösönön Nörnberq prosesi baølayanda siz mÿnim tÿrÿfimdÿ mödafiÿ øahidlÿri kimi ÷ûxûø edÿrsiniz. Mÿsÿlÿdÿn xÿbÿrdar olan iyirmi dustaqdan hÿr biri bu qÿribÿ olayû daha bir-ikisinÿ danûødû, ancaq he÷ kÿs Ruskanû gedib kirvÿyÿ satmadû! Bircÿ bu, hÿmin insanlarû bötön øöb- hÿ lÿrdÿn uzaq edirdi. Ruskanûn baøûna gÿlÿn iø øaraøkanû uzun möddÿt hÿyÿ- canlandûrdû. Oülana inandûlar. Ona sonralar da inanûrdûlar. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 457
Ancaq hÿmiøÿki kimi, hadisÿlÿrin þz daxili axarû vardû. Øikin material tÿlÿb edirdi. Ruska da nÿsÿ bir øey vermÿyÿ mÿc bur olurdu. O, inandûüû adamlarûn yanûna gedib øikayÿtlÿnirdi: – Cÿnablar! Xidmÿt etdiyim he÷ bir ay deyil, ÿgÿr Øikin mÿni bu qÿdÿr sûxma-boümaya salûrsa, onda tÿsÿvvör edin, o birilÿri nÿ qÿdÿr ÷uüulluq edirlÿr! Mÿni baøa döøön, mate- rial verin! Bÿzilÿri onu baølarûndan edir, baøqalarû kþmÿk edirdi- lÿr. Acgþzlökdÿn, ÿrinin gÿtirdiyi pullarûn mÿblÿüini artûr- maq naminÿ øaraøkada iølÿyÿn qadûnlardan birinin baøûnû yemÿk qÿrara alûndû. Bu qadûn dustaqlara nifrÿtlÿ baxûr, deyirdi ki, onlarûn hamûsûnû göllÿlÿmÿk lazûmdûr (bunu azad ÿmÿk daø larûn – qûzlarûn yanûnda deyirdi, amma dustaqlar dÿr hal xÿbÿr tutur dular), iki dustaüû da þzö satmûødû – birini qûzla ÿlaqÿ östöndÿ, o birisini isÿ hþkumÿt materialûndan ÷ama dan dözÿlt diyinÿ gþrÿ. Ruska vicdansûzcasûna ona qara yaxdû, bil dirdi ki, qadûn dustaqlardan po÷ta salûnmaq ö÷ön mÿk tub lar qÿbul edir vÿ økafdan kondensator oüurlayûr. Øiki nin söbut lar tÿqdim edÿ bilmÿmÿsinÿ, qadûnûn DÈN pol kov niki olan ÿrinin qÿti etirazlarûna baxmayaraq, mÿxfi dono sun yenilmÿz qövvÿsi sayÿsindÿ xanûm iødÿn ÷ûxarûldû vÿ øaraø kanû aülaya-aülaya tÿrk etdi. Hÿrdÿnbir Ruska dustaqlardan da donoslar verirdi – amma bunlar xûrda vÿ ÿhÿmiyyÿtsiz øeylÿrlÿ baülû olurdu vÿ dustaqlarûn þzlÿri dÿ qabaqcadan xÿbÿrdar edilirdi. Sonra xÿbÿrdar etmÿyi tÿrgitdi, susdu. Hamû baøa döødö ki, o, ÷uüulluüunu davam etdirir, amma indi bunu he÷ vaxt boy nuna almaq istÿmÿyÿcÿyi øeylÿrlÿ baülû edir. Belÿcÿ, Ruska ikili hÿyat sörmÿyÿ baøladû. Onun oyu nu haqqûnda he÷ kÿs he÷ nÿ demÿdi, amma þzöndÿn dÿ ehti yat- lanmaüa baøladûlar. Øikinin masasûnûn östöndÿ xösusi cÿd- vÿlin olmasû, ÷uüullarûn bu cÿdvÿl özrÿ onun kabinetinÿ he÷ bir ÷aüûrûø olmadan gÿlmÿlÿri, cÿdvÿl özrÿ onlarû iføa etmÿ yin mömkönlöyö barÿdÿ dediklÿri Ruskanûn þzönön dÿ ÷uüul lar zömrÿsinÿ mÿnsubluüuna he÷ cör haqq qazandûra bilmirdi.
458 Bötön intriqalarûna baxmayaraq, Ruskanû ÷ox sevÿn Ner jin dÿ bilmirdi ki, onun Yesenini oxuduüunu da Ruska ÷uüul layûb. Kitabûn ÿldÿn getmÿsi Qlebi aürûtdû, ancaq Rus- ka bu aürûnû qabaqcadan gþrÿ bilmÿzdi. O döøöndö ki, kitab Ner jinÿ mÿx susdur vÿ he÷ kÿs onu sahibinin ÿlindÿn ala bil mÿz. ßvÿ zindÿ isÿ Øikinin baøûnû qatmaq olar ki, guya, Ner jin ÷ama da nûnda qûzlardan hansûnûnsa ÷þldÿn gÿtirdiyi kitab gizlÿdir. Klaranûn þpöøönön dadû damaüûnda qalan Ruska hÿyÿtÿ ÷ûxdû. Qardan aüarmûø cþkÿ aüaclarû ona ÷i÷ÿklÿnmiø kimi gþrö nör, hava isÿ yazdakû kimi isti gÿlirdi. Èkiillik sÿr gÿr dan- lûüû möddÿtindÿ bötön uøaq sÿylÿrini xÿfiyyÿlÿrin alda dûl ma- sûna yþnÿltmÿyÿ mÿcbur olmuø Ruska qadûn mÿhÿb bÿ tini he÷ aülûna da gÿtirmirdi. O, hÿbsxanaya bakir oülan kimi döømöødö vÿ buna gþrÿ dÿ axøamlar örÿyi yaman sûxûlûrdû. Hÿyÿtÿ ÷ûxûb xösusi hÿbsxananûn al÷aq qÿrargahûnû gþrÿn kimi yadûna döødö ki, sabah burada tamaøa vermÿk istÿyir. Èndi isÿ bunu elan etmÿyin vaxtû ÷atmûødû (plan pozul- masûn deyÿ bu iøi qabaqcadan gþrmÿk olmazdû). Klaraya heyranlûüûnûn tÿsiri altûndan hÿlÿ ÷ûxmamûø, þzönö xoøbÿxt vÿ aüûllû hesab edÿn cavan oülan ÿtrafûna gþz gÿzdirdi, gÿzinti hÿyÿtinin bir qûraüûna ÷ÿkilmiø Rubinlÿ Nerjini gþrÿrÿk qÿtiy yÿtlÿ onlara tÿrÿf addûmladû. Papaüû yana vÿ arxaya elÿ ÿyil miødi ki, alnû vÿ sa÷ topasû ilÿ þrtölmöø ÿmgÿyi ilûq qûø hava sûna a÷ûq idi. Nerjinin özöndÿki ciddi ifadÿdÿn vÿ Rubinin bu iki nÿfÿrÿ yaxûnlaøanda diqqÿtini ÷ÿkmiø tutqunluüundan Ruska baøa döødö ki, onlar hansûsa ciddi bir øeydÿn danûøûrdûlar. Onu isÿ mÿnasûz vÿ qurama bir cömlÿ ilÿ qarøûladûlar ki, Ruska da bunu dÿrhal baøa döødö. Ènciklik hissini birtÿhÿr boüaraq dedi: – Ömid edirÿm ki, ÿdalÿtli cÿmiyyÿtin ömumi Prinsipi sizÿ bÿllidir: istÿnilÿn ÿmÿk layiqincÿ þdÿnmÿlidir! Belÿliklÿ, sabah Èudalarûn hÿr biri bu ilin ö÷öncö kvartalû ö÷ön þz quruølarûnû alacaq. Aleksandr Soljenitsιn
NOBEL MÖKAFATI LAUREATI Inventas vitam juvat excoluisse per artes 459
– Söröndörmÿ÷ilÿr! – Nerjin þzöndÿn ÷ûxdû. – Artûq dþr- dön cönö dÿ iølÿyiblÿr, hÿlÿ indi ö÷öncöyÿ gþrÿ þdÿyirlÿr? Niyÿ belÿ gecikdiriblÿr? – Þdÿniø cÿdvÿlini lap ÷ox yerlÿrdÿ imzalatmaq lazûm gÿlir, – Ruska özr istÿyirmiø kimi izah etdi. – O cömlÿdÿn mÿn dÿ pulumu alacaüam. – Sÿnÿ dÿ ö÷öncö kvartalû verirlÿr? – Rubin tÿÿccöb- lÿndi. – Sÿn axû orada cÿmi yarûm kvartal iølÿmisÿn? – Nÿ olsun, mÿn axû fÿrqlÿnmiøÿm! – Ruska hÿr ikisini sÿmimi vÿ a÷ûq tÿbÿssömlÿ sözdö. – Birbaøa naüd pul verÿcÿklÿr? – Allah elÿmÿsin! Po÷tla saxta pul kþ÷örmÿsi edirlÿr vÿ mÿblÿüi øÿxsi hesaba oturdurlar. Mÿndÿn soruødular: “Sÿnÿ kimin adûndan gþndÿrÿk? Èstÿyirsiniz Èvan Èvanovi÷ Èvanovun adûndan olsun?” Standart mÿnÿ toxundu. Mÿn soruø dum olmaz ki, bunu Klava Kudryavsevanûn adûndan etsin lÿr? Hÿr halda, qadûnûn sÿnin qeydinÿ qaldûüûnû döøön- mÿk xoødur. – Kvartalda adama nÿ qÿdÿr döøör? – Bax ÿn maraqlûsû elÿ budur! ×uüula cÿdvÿl özrÿ bir kvartala yöz ÿlli manat þdÿyirlÿr. Ancaq ÿdÿb xatirinÿ gÿrÿk po÷ta gþndÿrsinlÿr, po÷t isÿ ö÷ manat xÿrc tutur. Kirvÿlÿrim o qÿdÿr xÿsisdirlÿr ki, þz pullarûndan ÿlavÿ etmÿk istÿmirlÿr, o qÿdÿr tÿnbÿldirlÿr ki, mÿxfi ÿmÿkdaølarûn mÿvaciblÿrinin ö÷ manat artûrûlmasû ilÿ baülû mÿsÿlÿ qaldûrmûrlar. Buna gþrÿ dÿ bötön baratlar 147 manat olur. Normal adamûn he÷ vaxt belÿ baratlar gþndÿrmÿdiyini nÿzÿrÿ alsaq, onda ÷atûømayan otuz qrivennik 1 elÿ Èudanûn payû olur. Sabah nahar vaxtû qÿrargahûn qarøûsûna yûüûømaq vÿ ÿmÿliyyat÷ûnûn yanûndan ÷ûxanlarûn hamûsûnûn pul baratûna baxmaq lazûmdûr. Vÿtÿn ÷uüullarûnû tanûmalûdûr, elÿ deyilmi, cÿnablar? 1 Qрivennik – qÿdim Rusiyada pul vahidi, tÿxminÿn, on qÿpik |