Azÿrbaycan Respublikasûnûn Prezidenti Èlham ßliyevin



Yüklə 6,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə55/62
tarix17.04.2017
ölçüsü6,61 Mb.
#14244
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   62

88  

Bazar  ertÿsi  tÿkcÿ  Marfino  øaraøkasûnda  deyil,  bötön 

Sovet  Èttifaqûnda  Mÿrkÿzi  Komitÿ  tÿrÿfindÿn  möÿyyÿn 

edilmiø siyasi tÿhsil gönö idi. Bu gön yuxarû sinif øagirdlÿri 

dÿ, evdar qadûnlar da, inqilab veteranlarû da, aüsaqqal aka-

de miklÿr dÿ axøam saat altûdan sÿkkizÿ kimi parta arxa sûna 

ke÷ir vÿ bazar gönö hazûrladûqlarû konspektlÿrini a÷ûr dûlar. 

(Rÿhbÿrin  lÿüv  olunmamûø  istÿyinÿ  mövafiq  olaraq  vÿtÿn-

daø lar dan  tÿkcÿ  øifahi  cavablar  deyil,  hÿm  dÿ  þz  ÿllÿri  ilÿ 

yaz dûq larû konspektlÿr tÿlÿb olunurdu.)

Yeni Tip Partiya tarixini olduqca dÿrindÿn mÿnimsÿ yir-

dilÿr. Hÿr il oktyabrûn birindÿn baølayaraq, xalq÷ûlarûn sÿhv-

lÿrini, Plexanovun sÿhvlÿrini vÿ Lenin-Stalinin iqti sad ÷ûlûüa, 

leqal  marksizmÿ,  opportunizmÿ,  xvostizmÿ,  revi zio nizmÿ, 

anarxizmÿ, otzovizmÿ, likvidator÷uluüa, allah axta ran lara vÿ 

ziyalû  simasûzlûüûna  qarøû  möbarizÿsini  þyrÿ nir dilÿr.  Vaxta 

qÿnaÿt etmÿdÿn ÿlli il bundan ÿvvÿl qÿbul olun muø (o vaxt-

dan  sonra  ÷oxdan  dÿyiødirilmiø)  partiya  nizamnamÿsinin 



822

bÿndlÿri izah edilir, kþhnÿ vÿ yeni “Èskra” ara sûn dakû fÿrq lÿr, 

bir addûm irÿli, iki addûm geri, qanlû bazar gönö þyrÿ ni lirdi 

– bundan sonra isÿ nþvbÿ “Qûsa kurs”un kom mu nist ideo-

logi ya sûnûn  fÿlsÿfi  ÿsaslarûnû  izah  edÿn  Dþrdöncö  Fÿs linÿ 

÷atûrdû  –  nÿ  ö÷önsÿ  dÿrnÿklÿrin  hamûsû  mÿhz  hÿmin  fÿsil-

dÿ rösvay ÷ûlûqla iliøib qalûrdûlar. Bu isÿ dialektik materializ-

min qösurlarû, ya da möÿllif tÿhkiyÿsinin aydûn olmamasû ilÿ 

izah oluna bilmÿzdi (fÿsil Leninin ßn Yaxøû Øagirdi vÿ Dostu 

tÿrÿfindÿn yazûlmûødû), buna gþrÿ dÿ yeganÿ sÿbÿb kimi geri 

qalmûø kötlÿ ö÷ön dialektik tÿfÿkkör tÿrzinin ÷ÿtinliklÿri vÿ 

qarøûsûalûnmaz øÿkildÿ gÿlib ÷ûxan yaz gþstÿrilÿ bilÿrdi. May 

ayûnda,  Dþrdöncö  Fÿslin  þyrÿnilmÿsinin  qûzüûn  ÷aüûnda, 

zÿh mÿtkeølÿr ÿmÿk istiqrazlarûna yazûlmaqla canlarûnû qur-

ta rûr vÿ bununla da siyasi dÿrslÿr baøa ÷atûrdû.

Oktyabrda,  dÿrnÿklÿr  yenidÿn  yûüûømaüa  baølayanda 

isÿ, Dahi Rÿhbÿrin tez bir zamanda möasir dþvrÿ, onun nþq-

san larûna vÿ hÿrÿkÿtverici ziddiyyÿtlÿrinÿ ke÷mÿk arzusu na 

baxmayaraq, yay ÿrzindÿ zÿhmÿtkeølÿrin materialû tamam 

yaddan ÷ûxardûqlarûnû, Dþrdöncö Fÿslin baøa ÷atdû rûl ma dû-

üûnû nÿzÿrÿ almaq lazûm gÿlirdi, tÿøviqat÷ûlara yenidÿn xalq-

÷ûlarûn sÿhvlÿrindÿn, Plexanovun sÿhvlÿrindÿn, iqtisad÷ûlûüa 

vÿ leqal marksizmÿ qarøû möbarizÿdÿn danûømaq tapøûrûüû 

verilirdi.  Èldÿn-ilÿ  belÿ  davam  edirdi.  Bu  gön  Marfinoda 

ke÷i rilÿn “Dialektik materializm qabaqcûl dönyagþröøödör” 

mþv zusunda  möhazirÿ  dÿ  ona  gþrÿ  vacib  vÿ  maraqlû  idi 

ki,  Dþrdöncö  Fÿsli  baøa  vurmalû,  Leninin  parlaq  vÿ  dahi 

“Materializm vÿ empiriokritisizm” ÿsÿrinÿ ke÷ilmÿli idi ki, 

bundan sonra, nÿhayÿt ki, Marfinonun partiya vÿ komsomol 

tÿøkilatlarû  möasirliyin  geniø  yoluna  ÷ûxacaq,  partiyamûzûn 

birinci  imperialist  dönya  möharibÿsi  vÿ  Fevral  inqilabûna 

hazûrlûq dþvröndÿki fÿaliyyÿtini þyrÿnÿ bilÿcÿkdilÿr. Marfino 

ÿmÿkdaølarûnûn xoøuna gÿlÿn bir dÿ o idi ki, möhazirÿ ö÷ön 

konspektlÿr tutmaq tÿlÿb olunmurdu (kim bunu etmiø di sÿ, 

nþvbÿti hÿftÿyÿ saxlaya bilÿrdi, kim etmÿmiødisÿ, bir hÿf tÿyÿ 

baøqalarûndan  kþ÷örÿ  bilÿrdi).  Bir  maraqlû  cÿhÿt  dÿ  onda  



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

823


idi ki, möhazirÿni sûravi tÿøviqat÷û deyil, vilayÿt par tiya komi-

tÿsinin  mÿruzÿ÷isi  Raxmankul  Øamsetdinov  oxu ya caqdû. 

Nahar  fasilÿsindÿn  qabaq  laboratoriyalarû  gÿzÿn  Ste pa nov 

hamûnû xÿbÿrdar edirdi ki, deyilÿnlÿrÿ gþrÿ, möha zi rÿ÷i ÷ox 

maraqlû oxuyur. (Möhazirÿ÷i ilÿ baülû bir mÿqam  dan Stepa-

novun þzönön dÿ xÿbÿri yox idi: Øamset di nov Mamu lo vun 

yaxûn dostu idi – Beriyanûn katibliyindÿ iølÿ yÿn Mamu lovun 

yox, o biri Mamulovun, onun doüma qar da øû nûn, hÿrbi zavo-

dun  nÿzdindÿki  Xovrinsk  döøÿrgÿ si nin  rÿisi nin.  Bu  Mamu-

lo vun Krasnaya Presnya yatab hÿbs xa na sûnda xösusi ola raq 

se÷il miø qûzlarla bir yerdÿ þzönö vÿ mÿc lis dost larûnû ÿylÿn-

dirÿn sabiq moskvalû, indi isÿ hÿbs edil miø aktyor lar dan iba-

rÿt øÿxsi tÿhkimli teatrû da vardû. Mos kva vilayÿt komi tÿ sin dÿ 

Øamsetdinova olan xösusi hþr mÿtin sÿbÿbi dÿ onun Mamu-

lov larla  yaxûnlûüû  idi.  Sada lanan  sÿbÿblÿr  isÿ  möha zi rÿ ÷iyÿ 

qabaqcadan hazûrlan mûø mÿtnlÿri sþzbÿsþz oxu maq ÿvÿ zinÿ 

þz natiqlik mÿharÿtini nömayiø etdir mÿk cÿsarÿti verirdi.)

Möhazirÿ ilÿ baülû ciddi xÿbÿrdarlûqlar edilmÿsinÿ, onun 

maraqlû olmasûna baxmayaraq, Marfino ÿmÿkdaølarû kþnöl-

söz gÿlir, möxtÿlif bÿhanÿlÿrlÿ laboratoriyalarda lÿn gi mÿ yÿ 

÷alûøûrdûlar. Hÿr yerdÿ bir azad ÿmÿkdaø qalmalû idi – dus-

taq larû nÿzarÿtsiz qoya bilmÿzdilÿr! – vÿ Vakuum labo rato-

ri ya sûnûn he÷ vaxt he÷ bir iø gþrmÿyÿn rÿisi tÿcili gþrölmÿli 

olan  iølÿrin  onun  laboratoriyada  olmasûnû  tÿlÿb  etdiyini 

deyÿ rÿk  ÿmÿkdaølarû  Tamara  vÿ  Klaranû  möhazirÿyÿ  gþn-

dÿrdi. Roytmanûn Akustika laboratoriyasû özrÿ möavini dÿ 

belÿ  etdi:  þzö  qaldû,  Simo÷kanû  isÿ  möhazirÿni  dinlÿmÿyÿ 

gþndÿrdi. Mayor Øikin dÿ gÿlmÿdi, lakin onun sirli fÿaliy-

yÿtini partiyanûn þzö dÿ yoxlaya bilmÿzdi. 

Gÿlÿnlÿr dÿ ki, vaxtûnda gÿlmir, yalandan þzlÿrini tÿva-

zþkar kimi gþstÿrmÿk istÿyÿrÿk, arxa sûralarû tuturdular.

Ènstitutda iclas vÿ möhazirÿlÿr ö÷ön ayrûlmûø xösusi otaq 

var idi. Bura birdÿfÿlik ÷oxlu stul gÿtirmiø, onlarû payalarla 

bir-birinÿ  bÿrkitmiø,  elÿ  birdÿfÿlik  dÿ  yerÿ  mûxlamûødûlar. 

(Komendant bunu ona gþrÿ etmiødi ki, stullarû bötön obyekt 


824

boyu daøûyûb daüûtmasûnlar.) Sûralar otaüûn þl÷ölÿrinin ki÷ik 

olmasû  sÿbÿbindÿn  sûx  qoyulmuødu  vÿ  oturanlarûn  dizlÿri 

qabaq  cÿrgÿni  birlÿødirÿn  payaya  dirÿnirdi.  Buna  gþrÿ  dÿ 

hamû dan qabaq gÿlÿnlÿr þz sûralarûnû arxaya ÷ÿkmÿyÿ ÷alû-

øûr dû lar ki, ayaqlarûna rahat olsun. Möxtÿlif sûralarda otur-

muø cavan ÿmÿkdaølar arasûnda bu istÿk möxtÿlif zara fat-

lara, gölöøÿ sÿbÿb olurdu. Stepanovun vÿ onun gþn dÿr diyi 

÷aparlarûn sÿyi nÿticÿsindÿ yeddiyÿ iyirmi beø dÿqi qÿ iølÿ miø 

bötön sûralar, axûr ki, doldu, yalnûz bir-birinÿ mþhkÿm sûxûl-

mûø ö÷öncö vÿ ikinci sûralarda artûq he÷ kÿs otura bilmÿzdi.

– Yoldaølar! Yoldaølar! Bu biabûr÷û faktdûr! – gecikÿnlÿri 

tÿlÿsdirÿn Stepanovun eynÿklÿrinin qurüuøunu iøûldadû. – Siz 

vilayÿt partiya komitÿsinin möhazirÿ÷isini gþzlÿmÿyÿ mÿc-

bur edirsiniz! (Möhazirÿ÷i þzönö nöfuzdan salmamaq ö÷ön 

Stepanovun kabinetindÿ gþzlÿyirdi.)

Zala sonuncu Roytman girdi. Baøqa yer tapmayaraq – 

bötön  yerlÿr  yaøûl  kitellÿr  tÿrÿfindÿn  tutulmuødu,  onlarûn 

arasûnda  adda-budda  ala-bÿzÿk  qadûn  paltarlarû  da  gþzÿ 

dÿyirdi – o, birinci cÿrgÿyÿ ke÷di vÿ sol qûraqdan, dizlÿrini, 

az qala, rÿyasÿt heyÿtinin masasûna dirÿyÿrÿk oturdu. Sonra 

Stepanov  Yakonovun  dalûnca  getdi  –  partiya  özvö  olmasa 

da, belÿ mÿsul möhazirÿdÿ iøtirak etmÿk onun ö÷ön vacib 

vÿ maraqlû idi. Yakonov divarûn dibi ilÿ irÿlilÿdi, iri gþvdÿsini 

hazûrda  onun  tabe÷iliyindÿ  olan  ÿmÿkdaølar  yox,  partiya-

komsomol  fÿallarû  sayûlan  adamlarûn  yanûndan  dartaraq 

apardû.  Arxa  sûralarda  boø  yer  tapmayan  Yakonov  birinci 

sûraya ke÷di vÿ saü kÿnardan, Roytmanla yan-yana oturdu.

Bundan sonra Stepanov möhazirÿ÷ini gÿtirdi. Möha zi-

rÿ÷i enlikörÿk, cössÿli, sûx qara sa÷larû köl rÿngi alaraq ÷al-

laø maüa  baølamûø  adam  idi.  Þzönö  tamamilÿ  sÿrbÿst  apa-

rûrdû, sanki, otaüa Stepanovla bir par÷ pivÿ i÷mÿyÿ gÿlmiødi. 

Hÿddindÿn artûq sadÿ, bÿzi yerlÿri ÿzilmiø a÷ûq boston kos-

tyum geymiø, döyönö yumruq boyda ala-bÿzÿk qalstuk tax-

mûødû. ßlindÿ nÿ bir dÿftÿr nÿ dÿ qeydlÿr vÿrÿqi yox idi. È÷ÿri 

girÿn kimi birbaøa mÿtlÿbÿ ke÷di.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

825


–  Yoldaølar!  Bizi  ÿhatÿ  edÿn  dönyanûn  nÿ  olmasû  hÿr 

birimizi maraqlandûrûr.

Rÿyasÿt heyÿtinin qûrmûzû plakat bezi ilÿ þrtölmöø masasû 

östöndÿn  iri  gþvdÿsini  zala  tÿrÿf  ÿyÿrÿk,  susdu.  Hamûya 

elÿ gÿldi ki, indicÿ, ikicÿ sþzlÿ bizi ÿhatÿ edÿn dönyanûn nÿ 

olduüunu deyÿcÿk. Lakin möhazirÿ÷i naøatûr spirti iylÿmiø 

kimi kÿskin tÿrzdÿ dikÿldi vÿ qÿzÿblÿ qûøqûrdû:

– Bu suala bir ÷ox filosoflar cavab vermÿk istÿmiølÿr! 

Ancaq  Marksdan  ÿvvÿl  bunu  he÷  kÿs  edÿ  bilmÿdi!  ×önki 

metafizika  keyfiyyÿt  dÿyiømÿlÿrini  qÿbul  etmir!  ßlbÿttÿ,  

– iki barmaüû ilÿ cibindÿn qûzûl saatûnû ÷ûxartdû, – saat yarûm 

ÿrzindÿ bunu sizin ö÷ön iøûqlandûrmaq ÷ÿtindir, amma saatû 

cibinÿ qoydu, – mÿn ÷alûøaram.

Þzönÿ möhazirÿ÷i masasûnûn tinindÿ özö zala tÿrÿf yer 

elÿmiø Stepanov onun sþzönö kÿsdi:

– Vaxtû artûrmaq da olar. Biz ÷ox øad olarûq.

Qûzlardan bir ne÷ÿsinin örÿyi döødö (onlar bu gön kino-

ya tÿlÿsirdilÿr).

Ancaq  möhazirÿ÷i  yanlara  a÷ûlmûø  ÿllÿrinin  alicÿnab 

jesti ilÿ gþstÿrdi ki, onun da östöndÿ rÿislÿr durur.

–  Reqlament!  –  Stepanovu  geri  oturtdu.  –  Marksa  vÿ 

Engelsÿ tÿbiÿtin vÿ cÿmiyyÿtin dözgön mÿnzÿrÿsini vermÿ-

lÿrindÿ  nÿ  kþmÿk  etmiødi?  Onlar  tÿrÿfindÿn  dahiyanÿ 

iølÿnmiø, Lenin vÿ Stalin tÿrÿfindÿn inkiøaf etdirilmiø, dia-

lek tik  materializm  adûnû  almûø  fÿlsÿfi  sistem.  Dialektik 

mate ria liz min  ilk  iri  bþlmÿsi  –  materialist  dialektikadûr. 

Mÿn onun ÿsas möddÿalarûnû qûsaca sÿciyyÿlÿndirÿcÿyÿm. 

Adÿ tÿn, Prus siya filosofu Hegele istinadla deyirlÿr ki, guya, 

dialek tika nûn ÿsas cizgilÿrini o tÿsvir etmiødir. Lakin bu ÿsla 

vÿ  kþklö  olaraq  belÿ  deyil,  yoldaølar!  Hegeldÿ  dialektika 

baøû  östÿ  durmuødu,  bu  øöbhÿsizdir!  Marks  vÿ  Engels 

onu ayaq östÿ qoydular, i÷indÿki rasional dÿni gþtördölÿr, 

idealist  zir-zibili  isÿ  tulladûlar!  Marksist  dialektik  metodu 

–  bu  döømÿndir!  Èstÿnilÿn  durüunluüun,  metafizikanûn 

vÿ dini mþvhumatûn döømÿni! Dialektikada isÿ cÿmi dþrd 


826

cÿhÿti  qeyd  edirik.  Birinci  cÿhÿt,  bu...  qarøûlûqlû  ÿlaqÿdir! 

Bir-birindÿn  tÿcrid  olunmuø  ÿøyalar  topasû  yox,  qarøûlûqlû 

ÿlaqÿ. Tÿbiÿt vÿ cÿmiyyÿt – bu, sizÿ daha aydûn olmasû ö÷ön, 

mebel  maüazasû  deyil.  Orada  hÿr  øey  qoyulub,  hÿr  øey 

yûüûlûb, amma qarøûlûqlû ÿlaqÿ yoxdur. Tÿbiÿtdÿ isÿ hÿr øey 

ÿlaqÿlidir, hÿr øey ÿlaqÿlidir, siz bunu yadda saxlayûn, bu, 

sizÿ elmi tÿdqiqatlarûnûzda ÷ox kþmÿk edÿcÿk!

Vaxtlarûna qÿnaÿt etmÿyib on dÿqiqÿ tez gÿlib arxa sûra-

larda  oturanlar  daha  sÿrfÿli  vÿziyyÿtdÿ  idilÿr.  Eynÿklÿrini 

cid diyyÿtlÿ  iøûldadan  Stepanov  arxa  sûralarû  gþrÿ  bilmirdi. 

Orada  isÿ  qvardiya÷û  kimi  øax  qamÿtli  leytenant  mÿktub 

yazûb Akustika laboratoriyasûnda iølÿyÿn, tönd rÿngli donu-

nun östöndÿn qûrmûzû rÿngdÿ xarici kofta geymiø tatar qûzû  

(o  da  leytenant  idi)  Tone÷kaya  þtördö.  Mÿktubu  dizlÿri 

östön dÿ  a÷an  Tonya  qabaüûnda  oturanûn  körÿyi  arxasûnda 

giz lÿndi.  Onun  qara  kÿkili  alnûndan  sallandû  vÿ  bu  da  qûzû 

daha cazi bÿ dar etdi. Mÿktubu oxuyan kimi bir az qûzardû vÿ 

qon øu la rûn dan karandaø vÿ ya avtoqÿlÿm soruømaüa baøladû. 

–  ...misallarûn  sayûnû  artûrmaq  da  olar...  Dialektikanûn 

ikinci cÿhÿti hÿr øeyin hÿrÿkÿtdÿ olmasûdûr. Hÿr øey hÿrÿkÿt 

edir, sökunÿt yoxdur vÿ he÷ vaxt olmayûb, bu faktdûr! Elm dÿ 

hÿr øeyi hÿrÿkÿtdÿ, inkiøafda þyrÿnmÿlidir, lakin bu zaman 

mþhkÿm yadda saxlamaq lazûmdûr ki, bu, qapalû ÷evrÿ i÷in-

dÿ baø verÿn hÿrÿkÿt deyil, ÿks halda möasir yöksÿk hÿyat 

yarana bilmÿzdi. Hÿrÿkÿt vintvarû pillÿkÿn özrÿ gedir, bunu 

söbut etmÿyÿ ehtiyac yoxdur, daim yuxarû, yuxarû, bax belÿ...

ßlinin sÿrbÿst yellÿnmÿyi ilÿ bunun necÿ baø verdiyini 

gþs tÿrdi. Möhazirÿ÷i nÿ sþz se÷imindÿ, nÿ dÿ bÿdÿn hÿrÿ kÿt-

lÿ rindÿ ÷ÿtinlik ÷ÿkmirdi. Sÿdarÿtdÿki artûq stullarûn hÿrÿ sini 

bir yana ataraq masanûn ÿtrafûnda þzönÿ ö÷ kvadrat metrÿ 

qÿdÿr yer boøaltmûødû vÿ rahatca gÿziøir, yerindÿ sayûr, aüûr 

÷ÿkisi altûnda cûrûldayan stulun sþykÿnÿcÿyindÿn tutub yel-

lÿnirdi. “Øöbhÿsizdir” vÿ “söbuta ehtiyacû yoxdur” sþzlÿrini 

xösusilÿ bÿrkdÿn, sanki, kapitan kþrpösöndÿ durub qiyamû 

yatûrûrmûø kimi qÿtiyyÿtlÿ deyirdi – þzö dÿ bu sþzlÿri tÿsa döfi 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

827


yerlÿrdÿ deyil, onlarsûz da bitkin olan söbutlar silsilÿsini daha 

da mþhkÿmlÿndirmÿk lazûm gÿlÿndÿ iølÿdirdi. 

–  Dialektikanûn  ö÷öncö  cÿhÿti  kÿmiyyÿtin  keyfiyyÿtÿ 

ke÷ mÿsidir. Bu vacib cÿhÿt bizÿ inkiøafûn nÿ demÿk oldu-

üunu baøa döømÿyÿ kþmÿk edir. Burada hÿr øeydÿn ÿvvÿl 

Dar vini misal gþstÿrmÿk lazûmdûr. Engels bu cÿhÿti elmdÿn 

misal lar  gÿtirmÿklÿ  izah  edir.  Suyu  gþtörön,  lap  elÿ  bu 

qra fin dÿki  suyu,  temperatur  on  sÿkkiz  dÿrÿcÿdir,  sadÿcÿ, 

sudur. Buyu rub isidÿ bilÿrsiniz. Otuz dÿrÿcÿyÿ qÿdÿr isidin, 

yenÿ  su  olaraq  qalacaq.  Onu  sÿksÿn  dÿrÿcÿyÿ  qÿdÿr  qûz-

dûrûn, yenÿ dÿ adi su olaraq qalacaq. Bÿs yöz dÿrÿcÿyÿ qÿdÿr 

qûz dûr saq? Onda nÿ olacaq? Buxar!

Möhazirÿ÷i  bunu  elÿ  qalibanÿ  bir  sÿslÿ  dedi  ki,  zalda 

oturanlarûn ÷oxu diksindi.

– Buxar! Suyu buza da ÷evirmÿk olar! Nÿ alûnûr? Kÿmiy-

yÿtin keyfiyyÿtÿ ke÷mÿsi! Engelsin “Tÿbiÿtin dialektikasû”nû 

oxuyun, orada sizin göndÿlik ÷ÿtinliklÿrinizi iøûqlandûra bilÿ-

cÿk ÷oxlu baøqa misallar da verilir. Baxûn, indi deyirlÿr: bizim 

sovet elmimiz ona nail olmuødur ki, havanû da maye halûna 

sala bilirik. Bÿs niyÿ yöz il bundan ÿvvÿl belÿ øey insanlarûn 

aülûna  gÿlmÿyib!?  Ona  gþrÿ  ki,  kÿmiyyÿtin  keyfiyyÿtÿ  ke÷-

mÿsi  qanununu  bilmirdilÿr!  Hÿr  øeydÿ  belÿdir,  yoldaølar! 

Cÿmiy yÿtin inkiøafû ilÿ baülû misallar da gÿtirÿcÿyÿm...

Èstÿnilÿn möhazirÿ÷idÿn dÿ ÿvvÿl vÿ he÷ bir möhazirÿ÷i 

olmadan da Roytman bilirdi ki, diamat alimÿ hava vÿ su kimi 

lazûmdûr, diamatsûz hÿyat hadisÿlÿrindÿn baø a÷maq olmaz. 

Ancaq  iclaslarda,  seminarlarda,  bugönkö  kimi  möha zi rÿ-

lÿr dÿ  oturanda  beyninin  yavaø-yavaø  ÷evrilÿrÿk  kþn dÿ lÿn 

dayan dûüûnû fiziki olaraq hiss edirdi. ßqli möqa vi mÿti gþs-

tÿr mÿ sinÿ baxmayaraq, ÿldÿn döømöø adam yuxu ya gedÿn 

kimi,  tÿdricÿn  dumanlû  bir  dþvrÿyÿ  döøördö.  Silkÿ lÿn mÿk 

istÿ yirdi. O, ato mun quruluøu ilÿ, dalüa mexanikasû ilÿ baülû 

hey rÿ ta miz misallar gÿtirÿ bilÿrdi. Ancaq he÷ vaxt þzöndÿ 

vilayÿt komitÿsindÿn gÿlmiø yoldaøûn sþzönö kÿsmÿyÿ vÿ ya 

ona aüûl þyrÿtmÿyÿ göc tapa bilmÿzdi. Badama oxøar gþzlÿri 


828

ilÿ  anastiqmatik  eynÿklÿri  arxasûndan  baøû  yaxûnlûüûnda  

ÿl-qol atan möhazirÿ÷iyÿ eyhamla baxûrdû.

Möhazirÿ÷inin sÿsi guruldayûrdû:

– Belÿliklÿ, kÿmiyyÿtdÿn keyfiyyÿtÿ ke÷id partlayûø øÿk-

lindÿ ola bilÿr, amma tÿkamöl yolu ilÿ dÿ baø verÿ bilÿr, bu 

faktdûr! Ènkiøaf zamanû partlayûø he÷ dÿ hÿmiøÿ zÿruri deyil. 

Bizim  sosialist  cÿmiyyÿtimiz  he÷  bir  partlayûø  olmadan 

inki øaf etmiødir vÿ edÿcÿkdir, bu øöbhÿsizdir! Lakin sosial-

reneqatlar, sosial-satqûnlar, hÿr cör saü÷û sosialistlÿr xalqû 

aldadûrlar. Deyirlÿr ki, kapitalizmdÿn sosializmÿ dÿ part la-

yûø sûz ke÷mÿk olar. Necÿ yÿni partlayûøsûz?! Demÿli, inqi lab 

olmadan? Dþvlÿt maøûnû sûndûrûlmadan? Parlament yolu ilÿ? 

Qoy bu naüûllarûnû kþrpÿ uøaqlara danûøsûnlar, yaølû mark-

sist lÿrÿ yox! Lenin bizÿ þyrÿtmiødir vÿ dahi nÿzÿ riy yÿ÷i yol-

daø Stalin dÿ þyrÿdir ki, silahlû möbarizÿ olmadan bur jua-

ziya hakimiyyÿtdÿn ÿl ÷ÿkmÿyÿcÿk!!

Baøûnû  geri  atanda  pûrtlaøûq  sa÷larû  titrÿyirdi.  Möhazi-

rÿ÷i gþy haøiyÿli iri dÿsmalû ilÿ burnunu sildi, saatûna baxdû, 

vaxta  sûüûøa  bilmÿdiyi  ö÷ön  ÷iyinlÿrini  ÷ÿkdi,  sonra  saatû 

qula üûna yaxûnlaødûrdû.

– Dialektikanûn dþrdöncö cÿhÿti, – elÿ qûøqûrdû ki, bÿzi lÿri 

yenÿ diksindi, – bu... bunlar... ziddiyyÿtlÿrdir! ßksliklÿrdir! 

Þlöb gedÿn vÿ yeni yaranan, mÿnfi vÿ mösbÿt! Bunlar hÿr 

yerdÿdir, yoldaølar, bu, sirr deyil! Elmi misallar da gÿtirmÿk 

olar, buyurun, elektrik! ßgÿr øöøÿni ipÿyÿ sörtsÿn, mösbÿt 

olacaq,­ ÿgÿr­ qаtranû­ xÿzÿ­ sörtsÿn,­ mÿnfi­ alûnacaq!­ Ancaq­

onlarûn vÿhdÿti, sintezi sÿnayemizÿ enerji verir. Misal ö÷ön 

uzaüa getmÿk lazûm deyil, yoldaølar, onlar hÿr yerdÿ vÿ hÿr 

yanda var: isti mösbÿtdir, soyuq isÿ mÿnfidir, ictimai hÿyatda 

da biz mösbÿt vÿ mÿnfi arasûndakû bu barûømaz mönaqiøÿ 

ilÿ  rastlaøûrûq.  Gþrdöyönöz  kimi,  diamat  elm  sahÿlÿrinin 

nail olduüu ÿn yaxøû nÿ varsa, þzönÿ hopdurub. Marksizm 

banilÿrinin aøkarladûqlarû inkiøafûn daxili ziddiyyÿtlÿri tÿk cÿ 

cansûz tÿbiÿtdÿ tÿzahör etmir, hÿm dÿ ibtidai icma qurulu-

øun dan  baølayaraq,  gþzömözön  þnöndÿ  ÷örömÿkdÿ  olan 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

829


impe ria lizmÿ kimi bötön formasiyalarûn hÿrÿkÿtverici qöv-

vÿsi olmuø dur! Vÿ yalnûz bizim sinifsiz cÿmiyyÿtimizdÿ hÿrÿ-

kÿt verici qövvÿ, øöbhÿsiz ki, daxili ziddiyyÿtlÿr yox, øÿxsiy-

yÿtlÿrÿ fÿrq qoymadan tÿnqid vÿ þzönötÿnqiddir!

Möhazirÿ÷i ÿsnÿdi vÿ aüzûnû vaxtûnda baülaya bilmÿdi. 

Birdÿn tutuldu, sifÿtindÿ øaquli qûrûølar yarandû, aøaüû ÷ÿnÿsi 

göclÿ qarøûsû alûnan konvulsiya i÷indÿ titrÿdi. Artûq hÿd din-

dÿn artûq yorüun bir tonla ayaq östÿ durub danûømaq istÿdi:

– Buxarin kimi möxalifÿt÷ilÿr vÿ tÿslim÷ilÿr hÿyasûz ca-

sûna iftiralar yayûrdûlar ki, guya, bizdÿ sinfi ziddiyyÿtlÿr mþv-

cuddur, lakin...

Yorüunluq onu yûxdû, o, gþzlÿrini dþydö, stula ÷þkdö vÿ 

tamamilÿ ÿzgin bir sÿslÿ cömlÿsini bitirdi:

– ...lakin bizim Mÿrkÿzi Komitÿ onlara sarsûdûcû cavab 

verdi.

Möhazirÿnin  orta  hissÿsini  bötþvlökdÿ  belÿ  oxudu. 



Gþrönördö ki, onu gþzlÿnilmÿdÿn ya daxili bir azar yaxa la-

mûødû, ya da bu lÿnÿtÿgÿlmiø saat yarûmûn nÿ vaxtsa qurta-

racaüûna ömidini itirmiødi. 

Möhazirÿ÷i  dÿfndÿ  danûøûrmûø  kimi  pû÷ûltû  ilÿ,  sanki, 

bötön  hÿr  øey  onun  vÿ  dinlÿyicilÿrinin  ÿleyhinÿ  imiø  kimi 

danûøûrdû.  O,  sanki,  cÿngÿlliklÿrdÿ  dolaøûr  vÿ  he÷  bir  ÷ûxûø 

yolu gþrmördö:

– Yalnûz materiya mötlÿqdir, elmin bötön qanunlarû isÿ 

nisbidir...  Yalnûz  materiya  mötlÿqdir,  materiyanûn  hÿr  bir 

qeyri-tipik nþvö nisbidir... materiyadan baøqa mötlÿq olan 

he÷ nÿ yoxdur. Hÿrÿkÿt isÿ onun ÿbÿdi atributudur... hÿrÿkÿt 

mötlÿqdir,  sökunÿt  nisbidir...  Mötlÿq  hÿqiqÿtlÿr  yoxdur, 

istÿnilÿn hÿqiqÿt nisbidir... Gþzÿllik anlayûøû nisbidir... Xeyir 

vÿ øÿr anlayûølarû nisbidir...

Stepanovun  möhazirÿyÿ  qulaq  asûb-asmadûüû  mÿlum 

deyildi, lakin onun gþrönöøö ke÷irilÿn tÿdbirin siyasi vacib-

liyini  dÿrk  etmÿyindÿn,  bu  cör  bþyök  mÿdÿni  hadisÿnin 

mÿhz Marfino divarlarû arasûnda ger÷ÿklÿømÿsinin ÿhÿmiy-

yÿtindÿn doüan qörurdan xÿbÿr verirdi.


830

Yakonov vÿ Roytman möhazirÿ÷iyÿ mÿcburÿn qulaq asûr-

dûlar, ÷önki yaxûn oturmuødular. Dþrdöncö sûrada yanaq larû 

qûzarmûø eponj

1

 donlu bir qûz da qabaüa ÿyilÿrÿk deyi lÿn lÿrÿ 



qulaq asûrdû. Qûzda möhazirÿ÷iyÿ sual vermÿk istÿyi yaran-

mûødû, amma ondan nÿ soruøacaüûnû he÷ cör möÿy yÿn lÿø-

dirÿ bilmirdi. 

Bir  dÿ  ensiz  uzun  baøû  oturanlarûn  mundir  sûxlûüûn-

dan yuxarû ÷ûxmûø Klûka÷ov möhazirÿ÷iyÿ diqqÿtlÿ baxûrdû. 

Lakin o da qulaq asmûrdû: onun þzö siyasi dÿrslÿr apa rûrdû 

vÿ bun dan da yaxøû möhazirÿ oxuya bilÿrdi, bugön kö möha-

zirÿ nin dÿ hansû tÿlimati materiallar ÿsasûnda hazûr lan dûüûnû 

÷ox  yaxøû  bilirdi.  Klûka÷ov,  sadÿcÿ,  darûxdûüûndan  möha-

zirÿ ÷iyÿ  diqqÿt  kÿsilmiødi,  –  ÿvvÿlcÿ  onun  ayda  nÿ  qÿdÿr 

ala bilÿ cÿyini gþtör-qoy etdi, sonra isÿ möhazirÿ÷inin yaøûnû 

vÿ  hÿyat  tÿrzini  möÿyyÿnlÿødirmÿyÿ  ÷alûødû.  Möha zirÿ-

÷ini  qûrxa  yaxûn  yaøû  ola  bilÿrdi,  amma  sifÿtinin  köl  rÿngi 

almasû, qûrûø-qûrûø olmasû, burnunun øiøib qûzarmasû ÿllidÿn 

dÿ o yana aparûr vÿ ya deyirdi ki, bu adam hÿyatdan ÷ox øey 

gþtörör vÿ hÿyat da ondan þz qisasûnû alûr. 

Bötön qalanlarû aøkar qulaq asmûrdûlar: Tonya vÿ hön-

dörboy leytenant artûq dþrd bloknot vÿrÿqini yazûb dol dur-

muø dular, daha bir leytenant isÿ Tamara ilÿ maraqlû oyun 

oyna yûrdû:  ÿvvÿlcÿ  onun  bir  barmaüûndan,  sonra  daha  bir 

bar ma üûndan tutur, belÿcÿ bötön ÿlini ovcunun i÷inÿ salûrdû, 

qûz da o biri ÿli ilÿ leytenantûn qolunu øappûldadûr vÿ þz pÿn-

cÿsini dartûb onun ÿlindÿn ÷ûxarûrdû. Sonra hÿr øey tÿzÿdÿn 

baø la yûrdû. Oyun onlarû mþhkÿm cÿzb etmiødi, ancaq Stepa-

no vun gþrÿ bilÿcÿyi özlÿrindÿ mÿktÿbli hiylÿgÿrliyi ilÿ ciddi 

ifa dÿni qoruyub saxlaya bilmiødilÿr. 4-cö qrupun rÿisi (yenÿ 

dÿ  Ste pa nov dan  gizli,  dizlÿri  östöndÿ)  1-ci  qrupun  rÿisinÿ 

artûq iølÿyÿn sxeminÿ hansû ÿlavÿni etmÿk istÿdiyini yazûrdû.

Amma  onlarûn  hamûsûna  qûrûq-qûrûq  da  olsa  möha zirÿ-

÷inin sÿsi gÿlib ÷atûrdû, – birrÿngli parlaq mavi don geymiø 

Klara  Makarûqina  isÿ  qabaüûndakû  stulun  sþykÿnÿcÿyinÿ 

1

 Eponj – par÷a nþvц



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

831


dirsÿklÿnmiødi vÿ özönö ÿllÿri arasûnda gizlÿtmiødi. Otaqda 

baø verÿn hÿr øeyÿ qarøû kar vÿ kor oturmuødu, mþhkÿm 

sûxûlmûø  gþz  qapaqlarûnûn  tÿsiri  altûnda  yaranmûø  qara-qûr-

mûzû duman i÷indÿ dolaøûrdû. Ruskanûn dönÿnki þpöøöndÿn 

sonra onu sevinc, ÷aøqûnlûq vÿ kÿdÿr hissi tÿrk etmirdi. Hÿr 

øey  hÿlledilmÿz  dÿrÿcÿdÿ  qarûømûødû.  Onun  hÿyatûnda  Erik 

niyÿ olmuødu? Onu nÿzÿrÿ almamaq olardûmû? Èndi Rus kanû 

necÿ gþz lÿ mÿ mÿk olardû? Onunla bir qrupda qal maq, baxûø-

larûna rast gÿlmÿk, yenidÿn vÿ yenidÿn onunla danûø maq necÿ 

möm kön ola bilÿrdi? Bÿlkÿ, baøqa qrupa ke÷ sin? Möhÿn dis-

polkovnik  Rostislavûn  þzönö  baøqa  yerÿ  ke÷ir mÿyÿ  hazûr-

laø mûr dûmû? Èki saat bundan ÿvvÿl Ruskanû ÷aüûr mûødû, hÿlÿ 

indiyÿ kimi qayûtmayûb. Onun siyasi dÿrsÿ kimi qayût ma maüû 

Klara ö÷ön rahat idi, möhazirÿyÿ dÿ hÿvÿslÿ qa÷ûb gÿl miødi 

ki, gþröøö mövÿqqÿti dÿ olsa tÿxirÿ salsûn. Lakin bu axøam 

onlarûn  qarøûlûqlû  izahatlarû  qa÷ûlmaz  olacaqdû.  Otaq dan 

÷ûxar kÿn geri dþndö vÿ ona dþzölmÿz iradla baxdû. Dönÿn 

vÿd vermÿk, bu gön isÿ... Doürudan da, bu, yaramazlûq kimi 

gþrön mÿli idi. (O bilmirdi ki, hÿyatda daha he÷ vaxt gþröø-

mÿyÿ cÿk lÿr: Ruska hÿbs olunub vÿ hÿbsxana qÿrargahûnda 

yer lÿøÿn  balaca  dar  boksa  aparûlûb.  Vakuum  laboratoriya-

sûnda isÿ elÿ bu dÿqiqÿlÿrdÿ mayor Øikin laboratoriya rÿisi nin 

möøa hidÿsi altûnda Ruskanûn masasûnû sûndûrûb axtarûrdû.)

Möhazirÿ÷inin qövvÿsi tÿkrar yerinÿ gÿldi. O canlandû, 

ayaüa  durdu,  iri  yumruüunu  yellÿdÿrÿk,  Aristotelin  vÿ 

mark sizmin tÿzyiqi qarøûsûnda ÷þköb getmiø orta ÿsrlÿr sxo-

las tikasûnûn tþrÿmÿsi olan formal mÿntiqi asanlûqla dar ma-

da üûn etmÿyÿ baøladû.

ßn yeni amerikan jurnallarû mÿhz Marfinoya gÿlirdi, bu 

yaxûnlarda  isÿ  bötön  Akustika  laboratoriyasû  ö÷ön  Rubin 

yeni  elm  olan  kibernetika  haqqûnda  mÿqalÿni  tÿrcömÿ 

etmiødi vÿ Roytmandan ÿlavÿ daha bir ne÷ÿ zabit onu oxu-

muødu. Bu elm bötþvlökdÿ ÷oxdan sþyölöb-dþyölÿn formal 

mÿntiqÿ  ÿsaslanûrdû:  “bÿli”  –  bÿli,  “xeyr”  –  xeyr,  ö÷öncö 

variant  ola  da  bilmÿzdi.  Con  Bulun  “Èkirÿqÿmli  cÿbr”i  dÿ 


832

“Kom mu nist manifesti” ilÿ eyni ildÿ ÷ûxmûødû, lakin he÷ kÿs 

ona fikir ver mÿmiødi.

– Dialektik materializmin ikinci bþyök bþlmÿsi isÿ fÿl sÿfi 

materializmdir, – möhazirÿ÷inin sÿsi guruldayûrdû. – Mate-

ria lizm  Platonun  ÿsasûnû  qoyduüu,  sonralar  isÿ  yepis kop 

Berklinin,  Maxûn,  Avenariusun,  Yuøkevi÷in  vÿ  Valen ti no-

vun  tipik  tÿmsil÷ilÿri  olduüu  mörtÿce  idealizm  fÿlsÿ fÿsi  ilÿ 

möbarizÿdÿ formalaømûødûr. 

Yakonov bÿrkdÿn ufuldadû, hamû dþnöb ona baxdû. Bu 

zaman o; özönö turøutdu, bþyrönö tutdu. Zalda oturanlardan 

tÿkcÿ Roytmanla fikirlÿrini bþlöøÿ bilÿrdi, lakin mÿhz onunla 

bunu  etmÿk  istÿmirdi.  Ona  gþrÿ  dÿ  özönÿ  möti-diqqÿtli 

ifadÿ verib oturmuødu. Yalvar-yaxarla aldûüû sonuncu ayûnû 

da belÿ øeylÿrÿ hÿsr etmÿli olurdu!..

– Söbut etmÿyÿ ehtiyac yoxdur ki, materiya bötön var lû-

üûn substansiyasûdûr! – möhazirÿ÷i davam edirdi. – Mate riya 

mÿhv olmur, bu øöbhÿsizdir! Vÿ bunu elmi yolla söbu ta yetir-

mÿk mömköndör. Mÿsÿlÿn, torpaüa dÿn atûrûq, o itmir ki? Yox! 

O, bitkiyÿ ÷evrilir, onlarla belÿ dÿnÿ. Su var idi – gönÿø onu 

buxarlandûrdû. Bu nÿ demÿkdir? Su yoxa ÷ûxdû? ßlbÿttÿ, yox!!

Su  buluda,  buxara  ÷evrildi!  Bax,  belÿ!  Yalnûz  burjua-

ziyanûn  rÿzil  nþkÿri,  keøiølÿrin  diplomlu  qulu  fizik  Osvald 

materiyanûn yoxa ÷ûxmasûnû demÿyÿ þzöndÿ hÿyasûzlûq tapdû. 

Bu  gölmÿlidir,  kimÿ  deyirsÿn,  de!  Dahi  Lenin  þz  þlmÿz 

ÿsÿri “Materializm vÿ empiriokritisizm”dÿ qabaqcûl dön ya-

gþröøönö ÿldÿ rÿhbÿr tutaraq Osvaldû tÿkzib etdi vÿ onu bir 

köncÿ elÿ qûsnadû ki, he÷ bir ÷ûxûø yolu qalmadû!

Yakonov  fikirlÿødi:  belÿ  möhazirÿ÷ilÿrdÿn  yöz  nÿfÿrini 

basasan  bu  zala,  bu  sûx  dözölmöø  stullarûn  östönÿ,  onlara 

Eynøteyn dösturundan möhazirÿ oxuyasan, þzö dÿ kötbe yin-

lÿri, he÷ olmasa, hÿr saniyÿdÿ dþrd milyon ton gönÿø mad-

dÿ sinin necÿ olduüunu dÿrk edÿnÿ kimi naharsûz qoyasan!

Onun þzönö naharsûz qoymuødular. Acûndan baüûr saq-

larû dartûlûrdû. Bircÿ ömidlÿ þzönÿ toxtaqlûq verirdi – yÿqin, 

tez buraxacaqlar.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

833


Hamû da buna ömid edirdi, ÷önki evlÿrindÿn tramvay-

larla, avtobuslarla, elektrik qatarlarû ilÿ kimi saat sÿkkizdÿ, 

kimi isÿ sÿhÿr saat yeddidÿ ÷ûxmûødûlar, indi isÿ evÿ onun 

yarûsûndan tez qayûdacaqlarûnû göman etmirdilÿr.

Onlarûn  hamûsûndan  daha  bþyök  gÿrginliklÿ  möhazirÿ-

nin sonunu Simo÷ka gþzlÿyirdi, baxmayaraq ki, o, nþvbÿdÿ 

qalmalû idi vÿ ona evÿ tÿlÿsmÿk lazûm deyildi. Qorxu vÿ gþz-

lÿmÿ ilÿ baülû hÿyÿcan qaynar dalüa kimi baøûna tÿrÿf qal-

xûrdû, øampan i÷miø kimi ayaqlarû yer tutmurdu. Bu gön axû  

onun Qlebÿ tÿyin etdiyi hÿmin o bazar ertÿsi axøamû idi. Èmkan 

verÿ  bilmÿzdi  ki,  hÿyatûnûn  bu  cör  tÿntÿnÿli  bir  anû  tÿlÿsik, 

þtÿri olsun, mÿhz bu sÿbÿbdÿn dÿ øÿnbÿ gönö þzö nö hazûr 

hiss etmÿmiødi. Dönÿn bötön gönö vÿ bu gön dÿ gönön yarû-

sûnû bþyök bir bayram ÿrÿfÿsindÿ imiø kimi ke÷ir miødi. Dÿr-

zinin yanûnda oturub onu tÿlÿsdirmiødi ki, tÿzÿ, Simo÷ kaya 

÷ox yaraøan donunu tikib qurtarsûn. Dÿmir van nanû darûsqal 

mÿnzildÿ birtÿhÿr yerlÿødirÿrÿk diqqÿtlÿ yuyun muødu. Gecÿ 

yatmazdan ÿvvÿl sa÷larûnû burmuø, sÿhÿr isÿ göz gö nön qaba-

üûnda onlarû daramûø, þzönö inan dûr ma üa ÷alûø mûødû ki, bÿzi 

hallarda baøûnû dþndÿrÿrkÿn lap qÿøÿng gþrönör.

O,  Nerjini  göndöz  saat  ö÷dÿ,  naharadan  dÿrhal  sonra 

gþrmÿli idi, amma Qleb dustaqlar ö÷ön qaydalarû a÷ûq øÿkil-

dÿ pozaraq (buna gþrÿ onu danlamaq lazûmdûr! Gÿrÿk þzönö 

qoru sun!),  naharadan  gec  qayûtdû.  Bu  arada  Simo÷kanû 

cihaz larû vÿ detallarû siyahûya almaq vÿ qÿbul etmÿk ö÷ön 

baøqa  qrupa  gþndÿrdilÿr.  Akustika  laboratoriyasûna  qayû-

dan da artûq saat altûya qalmûødû. Qlebin masasûnûn östö jur-

nal vÿ qovluqlarla dolu olsa da, lampasû yansa da, þzö yenÿ 

yox idi. Belÿcÿ, Qlebi gþrmÿdÿn vÿ dÿhøÿtli yenilikdÿn – bir 

illik  fasilÿdÿn  sonra  onun  dönÿn  gþzlÿnilmÿdÿn  arvadû  ilÿ 

gþröødÿ olmasûndan xÿbÿrsiz möhazirÿyÿ getdi. 

Èndi  dÿ  yanaqlarû  qûzarmûø  halda,  ÿynindÿ  yeni  don 

möha zirÿdÿ  oturmuødu  vÿ  qorxu  i÷indÿ  bþyök  elektrik 

saa tû nûn  ÿqrÿblÿrini  izlÿyirdi.  Saat  doqquza  iølÿmiø  onlar 

Qleblÿ tÿk qalmalû idilÿr... Balacaboy, dar cÿrgÿlÿrin arasûna 


834

asanlûqla  yerlÿøÿ  bilmiø  Simo÷ka  qonøularûnûn  arxasûndan 

he÷ gþrönmördö, uzaqdan onun stulu boø gþrönördö.

Möhazirÿ÷inin danûøûq tempi orkestrdÿ son taktlardan 

ÿvvÿl valsûn vÿ ya da polkanûn tezlÿødiyi kimi hiss olunacaq 

dÿrÿcÿdÿ  tezlÿødi.  Dinlÿyicilÿrin  baølarû  östöndÿ  bir-birini 

ÿvÿzlÿyÿrÿk, tÿlÿsiklikdÿn möhazirÿ÷inin aüzûnûn kþpöyönÿ 

qarûøaraq, mödrik fikirlÿr sözördö:

– Nÿzÿriyyÿ maddi qövvÿyÿ ÷evrilir... materializmin ö÷ 

cÿhÿti... Èstehsalûn iki þzÿlliyi... istehsalat mönasibÿtlÿrinin 

beø  nþvö...  Proletar  diktaturasû  olmadan  sosializmÿ  ke÷id 

möm kön deyil... Azadlûq sÿltÿnÿtinÿ sû÷rayûø... Burjua sosio-

loq larû bötön bunlarû ÷ox yaxøû baøa döøörlÿr... Marksizm-

leni niz min göcö vÿ hÿyatiliyi... Yoldaø Stalin dialektik mate-

ria lizmi  yeni,  daha  yöksÿk  pillÿyÿ  qaldûrdû!..  Bþyök  Vÿtÿn 

möha ri bÿ sin dÿ qÿlÿbÿ... Ruhlandûrûcû nÿticÿlÿr... Hödudsuz 

pers pek tivlÿr...  Bizim  dahiyanÿ-mödrik...  bizim  bþyök... 

bizim sevimli...

Artûq alqûølar altûnda cib saatûna baxdû. Sÿkkizÿ iyirmi 

beø dÿqiqÿ qalmûødû. Vaxta bir az qalûrdû.

– Bÿlkÿ, sualû olan var? – möhazirÿ÷i hÿdÿlÿyirmiø kimi 

soruødu.


–  Bÿli,  ÿgÿr  mömkönsÿ...  –  dþrdöncö  sûradakû  eponj 

donlu qûz pþrtdö, ayaüa durdu, hamûnûn ona baxmasûndan 

vÿ ona qulaq asmasûndan hÿyÿcanlanaraq, soruødu:

–  Siz  deyirsiniz  ki,  burjua  sosioloqlarû  bötön  bunlarû 

baøa döøörlÿr. Doürudan da, hÿr øey aydûn vÿ inandûrûcûdûr... 

Bÿs onlar kitablarûnda niyÿ ÿksinÿ yazûrlar? Demÿli, bilÿrÿk-

dÿn insanlarû aldadûrlar?

– Ona gþrÿ ki, baøqa cör demÿk onlara sÿrf etmir! Buna 

gþrÿ  bþyök  pullar  alûrlar!  Onlarû  möstÿmlÿkÿlÿrdÿn  sor-

duq larû bþyök gÿlirlÿr hesabûna satûn alûrlar! Onlarûn tÿlimi 

praq ma tizm adlanûr, rus dilinÿ tÿrcömÿdÿ bu nÿ demÿk dir: 

nÿ sÿr fÿ li dirsÿ, o da qanunauyüundur. Onlarûn hamûsû yalan-

÷û dûr lar, siyasi fahiøÿdirlÿr!

– Hamûsû-hamûsû? – sÿsi naziklÿømiø qûz dÿhøÿtÿ gÿldi.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

835


– Bir nÿfÿr kimi hamûsû!! – möhazirÿ÷i pûrtlaøûq, ÷allaøan 

baøûnû tÿrpÿdÿrÿk, ÿminliklÿ sþzönö bitirdi.



Yüklə 6,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   51   52   53   54   55   56   57   58   ...   62




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin